Στις 29 Δεκεμβρίου 2017 ολοκληρώθηκε η συμφωνία μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας για την προμήθεια ρωσικών πυραύλων εδάφους αέρος S-400, αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως δήλωσε ο Sergey Chemezov, διευθύνων σύμβουλος της ρωσικής κρατικής κοινοπραξίας Rostec, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Kommersant. Ερωτηθείς σχετικά, απάντησε ότι η Άγκυρα αγόρασε τέσσερα συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας S-400, ενώ πρόσθεσε ότι η Μόσχα αναμενόταν να κάνει τις πρώτες παραδόσεις τον Μάρτιο του 2020, και ότι η Τουρκία είναι το πρώτο κράτος-μέλος του NATO που θα παραλάβει το προηγμένο πυραυλικό σύστημα S-400. Σύμφωνα με τον ίδιο, το υπουργείο Οικονομικών της Ρωσίας, καθώς και το υπουργείο Οικονομικών της Τουρκίας ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις για το δάνειο Μόσχας-Άγκυρας. H Τουρκία θα προκαταβάλει το 45% της αξίας των συστημάτων, ενώ το υπόλοιπο 55% θα καλυφθεί μέσω ρωσικής δανειακής σύμβασης. Η συμφωνία έχει ήδη προκαλέσει ανησυχία στη Δύση επειδή η Τουρκία είναι μέλος του NATO, και η επικείμενη παραλαβή δεν μπορεί να ενταχθεί στη στρατιωτική/βιομηχανική δομή του NATO. Υπενθυμίζεται ότι, κατά την επίσκεψη του Mevlut Cavusoglu στις Η.Π.Α., Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν προειδοποιήσει Τούρκους αξιωματούχους ότι αν παραλάβουν τους ρωσικούς πυραύλους πρόκειται για μια ενέργεια-απειλή προς το NATO και τα οπλικά του συστήματα. H τουρκική πλευρά διεμήνυσε ότι δεν έχει καμία πρόθεση να θέσει σε κίνδυνο τις πτήσεις νατοϊκών αεροσκαφών μέσω της απόκτησης οπλικών συστημάτων από μια χώρα που δεν ανήκει στην ατλαντική συμμαχία, όπως είναι η Ρωσία. Αυτός ο ελιγμός όμως του Τούρκου πρωθυπουργού μαρτυρά τις βλέψεις του για ελευθερία κινήσεων πέρα από τη βορειοαντλαντική συμμαχία, και την επιθυμία μιας περαιτέρω αυτονόμησης στον στρατιωτικό χώρο.

Τα τουρκικά επιχειρήματα για τους S-400 και η κατάσταση στο Afrin

Η Τουρκία υποστηρίζει πως δεν μπορεί να ακυρώσει την παραγγελία των συστημάτων, καθώς έχει ανάγκη ανάπτυξης αντιπυραυλικού συστήματος, δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις γείτονες χώρες διαθέτουν τέτοιο οπλοστάσιο. Οι Τούρκοι διπλωμάτες, μάλιστα, έκαναν ειδική αναφορά στο ενδεχόμενο της επιδείνωσης της σχέσης τους με το Ιράν -εξαιτίας της Συρίας-, και ότι στο μέλλον θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον της Άγκυρας, εκτοξεύοντας πυραύλους. Υπό το βάρος αυτών των εξελίξεων, η Τουρκία ενισχύει το οπλοστάσιό της με υπερσύγχρονα πολεμικά συστήματα.

Και ενώ όλη η προσοχή έχει στραφεί στο εάν θα ακυρωθεί η προμήθεια των S-400, η Άγκυρα έχει εστιάσει στις κουρδικές περιοχές της Συρίας, επιχειρώντας να εξαφανίσει την αμερικανική παρουσία από εκείνη την περιοχή, αφαιρώντας από τους Κούρδους τον πιο πολύτιμο σύμμαχό τους. Εκ των βασικότερων αποφάσεων που έστρεψαν την Τουρκία στη Ρωσία, και δεν προτίμησαν την αμερικανική Patriot, ήταν η απόφαση των Η.Π.Α. να στηρίξει στρατιωτικά τις κουρδικές δυνάμεις στο Afrin της Συρίας, οι τουρκικές δυνάμεις με τη σειρά τους απάντησαν με εισβολή στην περιοχή, η οποία ανάγκασε σε αποχώρηση τις αμερικανικές δυνάμεις, ενώ οι μαχητές του YPG έχασαν το κουρδικό καντόνι του Afrin.

Πρόσθετη ένδειξη αποστασιοποίησης της Τουρκίας από τις Η.Π.Α. και προσέγγισής της προς τη Ρωσία ήταν η στάση της στην πολύκροτη υπόθεση του Sergei Skripal, Ρώσου πρώην διπλού πράκτορα, που δέχθηκε δολοφονική επίθεση στο Salisbury της νότιας Αγγλίας. Ενώ οι Η.Π.Α. και άλλες 21 συμμαχικές τους χώρες, συμπεριλαμβανομένων 14 χωρών-μελών της Ε.Ε., αποφάσισαν να απελάσουν δεκάδες Ρώσους διπλωμάτες σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τη Βρετανία, η Τουρκία αποφάσισε να μην προχωρήσει σε ανάλογη κίνηση. Αυτό ανακοίνωσε ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Mpekri Mpozntagk, τονίζοντας ότι «οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και στην Τουρκία είναι θετικές και καλές».

Σύμφωνα με το σχεδιάγραμμα που είχε συμφωνηθεί και από τις δυο πλευρές, η παραλαβή θα γινόταν σε εννέα μήνες – ωστόσο, λόγω των εξελίξεων, η παραλαβή πλέον αναβλήθηκε σε 19 μήνες. Ο Tayyip Erdogan προτάσσει ως δικαιολογία αναβολής ότι στους εννέα μήνες δεν θα μπορούσαν οι Τούρκοι μηχανικοί να έχουν πρόσβαση στο λογισμικό των συστημάτων, άρα θα έχουν οι Ρώσοι μηχανικοί – κάτι το οποίο έβρισκε αντίθετη την Άγκυρα, καθότι ήθελε να εκπαιδευτούν εξ αρχής Τούρκοι για το σκοπό αυτό. Ίσως ο πραγματικός λόγος που δεν έχει οριστικοποιηθεί η συμφωνία Άγκυρας-Μόσχας για την αγορά των S-400 είναι η παράλληλη μεταφορά τεχνογνωσίας.

Πιέσεις από τις Η.Π.Α. για ακύρωση της συμφωνίας με τη Ρωσία και η συμφωνία για τα μαχητικά F-35

Η πολύκροτη συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας για την εκκρεμή -ακόμη- προμήθεια των πυραυλικών συστημάτων S-400 προκάλεσε την έντονη ανησυχία για πιθανή ενεργοποίηση κυρώσεων από πλευράς Τrump. Η Τουρκία αναβάλλει την παραλαβή των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων S-400, έπειτα από προειδοποίηση του State Department ότι σε περίπτωση που συνεχίσει τη διαπραγμάτευση με τη Ρωσία και προχωρήσει στην αγορά των τεσσάρων πυραυλικών συστημάτων, τότε αυτή η ενέργειά της θα έχει αντίκτυπο στα κοινά προγράμματα στρατιωτικής συνεργασίας με τις Η.Π.Α., συμπεριλαμβανομένων και των 100 μαχητικών αεροσκαφών που προορίζονται για το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Τουρκίας. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει το ενδεχόμενο ακύρωσης, αναστολής ή και τροποποίησης της συμφωνίας αγοράς F-35 σε περίπτωση που οριστικοποιηθεί η συμφωνία για την προμήθεια των αντιαεροπορικών συστημάτων.

«Από την τουρκική πλευρά θα πρέπει να αναμένουν ότι, αν προχωρήσουν στην αγορά σύγχρονων ρωσικών οπλικών συστημάτων, αυτό θα επηρεάσει τη συμμετοχή τους στα προγράμματα στρατιωτικής και βιομηχανικής συνεργασίας με τις Η.Π.Α. Και αυτό νομίζω ότι περιλαμβάνει και τα F-35», είχε ξεκαθαρίσει προς την Τουρκία στην αρχή της εβδομάδας ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας, A. Wess Mitchell.

Το πολυδάπανο εξοπλιστικό πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών

Η Τουρκία συμμετέχει ως συμπαραγωγός χώρα στην κατασκευή των υπερσύγχρονων F-35, που είναι δημιούργημα της αμερικανικής κατασκευάστριας εταιρίας Lockheed Martin. Το συνολικό πρόγραμμα κατασκευής των αεροσκαφών που προορίζονται για Η.Π.Α., Βρετανία, Αυστραλία, Ιταλία, Νορβηγία, Τουρκία, Ολλανδία, Δανία και Καναδά, κοστολογείται σε 400 δις δολάρια, κάτι που το αναδεικνύει στο πλέον πολυδάπανο εξοπλιστικό πρόγραμμα στην ιστορία.

Η αγορά της τελευταίας γενιάς των F-35 θεωρείται άμεση προτεραιότητα για την Άγκυρα, δεδομένου ότι θέλει να ανανεώσει τα παρωχημένης τεχνολογίας πλέον F-4 και  F-16. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Τουρκία θα παραλάβει μέσα στις επόμενες μέρες το πρώτο F-35, όμως οι υπόλοιπες παραλαβές και οπλικά συστήματα από τις Η.Π.Α. θα εξαρτηθούν από την ομάδα εργασίας που αναμένεται να συσταθεί ειδικά για το θέμα των S-400 και των F-35. Μολαταύτα, οι συμμετέχοντες στην ομάδα εργασίας θα περιορίσουν την Άγκυρα ως προς το τεχνολογικό γνωστικό πεδίο που θα λαμβάνει αναφορικά με το λογισμικό των οπλικών συστημάτων, κάτι το οποίο υποδεικνύει και τη φύση της συνεργασίας τους, καθότι οι Η.Π.Α. σκοπεύουν να διατηρήσουν το «πάνω χέρι» σε αυτήν τη συμμαχική σχέση.

Πηγές:

1. Reuters. (2018). Turkey says Russian S-400 missile delivery brought forward to July 2019. https://www.reuters.com/article/us-russia-turkey-missiles/turkey-says-russian-s-400-missile-delivery-brought-forward-to-july-2019-idUSKCN1HB0IU
2. Reuters. (2018). Pompeo presses Turkey on S-400 missiles purchase from Russia. https://www.reuters.com/article/us-nato-foreign-usa-turkey/pompeo-presses-turkey-on-s-400-missiles-purchase-from-russia-idUSKBN1HY2A6
3. Majumdar, D. (2018). Turkey Wants Russia’s S-400 Air Defense System. http://nationalinterest.org/blog/the-buzz/turkey-wants-russias-s-400-air-defense-system-24821
4. Sputnik News. (2018). Turkey Explains Why It Preferred Russia’s S-400 Missiles to US Patriots. https://sputniknews.com/military/201804061063270908-us-russia-turkey-patriot-s-400/
5. Uras, U. (2018). Turkey’s S-400 purchase not a message to NATO: official. https://www.aljazeera.com/news/2017/11/turkey-400-purchase-message-nato-official-171112122033735.html
6. Η Καθημερινή. (2018). Η Τουρκία «παγώνει» την παραλαβή των ρωσικών πυραύλων S-400. http://www.kathimerini.gr/968047/article/epikairothta/kosmos/h-toyrkia-pagwnei-thn-paralavh-twn-rwsikwn-pyraylwn-s-400
7. Η Καθημερινή. (2018). Τουρκία: Και πυραύλους S-400 και F-35. http://www.kathimerini.gr/956090/article/epikairothta/politikh/toyrkia-kai-pyrayloys-s-400-kai-f-35