Περισσότεροι από 465.000 άνθρωποι -μεταξύ των οποίων 100.000 άμαχοι- σκοτώθηκαν από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία το 2011, γνωστοποίησε τον Νοέμβριο του 2017 το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μετά από νέο απολογισμό του. Σήμερα, οκτώ χρόνια αργότερα, αναζωπυρώνονται νέα μέτωπα μεταξύ φιλοκυβερνητικών δυνάμεων και ισλαμιστικών οργανώσεων, αποσκοπώντας σε έλεγχο της ανατολικής Γκούτα – το τελευταίο προπύργιο των Σύρων ανταρτών.

Το χρονικό των βομβαρδισμών

H ανατολική Γκούτα είναι μια πυκνοκατοικημένη αγροτική περιοχή στα περίχωρα της Δαμασκού, με περισσότερους από 400.000 ανθρώπους να κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή της. Υπόκειται σε σχεδόν καθημερινούς βομβαρδισμούς, ενώ έχει τεθεί σε καθεστώς πολιορκίας από τον Αύγουστο του 2013. Είναι η τελευταία μεγάλης έκτασης περιοχή κοντά στη συριακή πρωτεύουσα, όπου βρίσκεται υπό το καθεστώς ανταρτών.

Από τις αρχές του Μαρτίου προκλήθηκαν βομβαρδισμοί από κυβερνητικές ή φιλοκυβερνητικές δυνάμεις στην ανατολική Γκούτα της Συρίας, σύμφωνα με διασώστες και ομάδες παρατηρητών. Οι δυνάμεις που πρόσκεινται ιδεολογικά στο καθεστώς Αssad ξεκίνησαν ολομέτωπη επίθεση, προκειμένου να καταλάβουν τον τελευταίο μεγάλο θύλακα των ανταρτών κοντά στη Δαμασκό. Το καθεστώς του Σύρου Προέδρου εξαπέλυσε στις 18 Φεβρουαρίου σφοδρούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς, σκοτώνοντας περισσότερους από χίλιους κατοίκους και τραυματίζοντας περισσότερους από 4.000, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών. Οι φιλοκυβερνητικές δυνάμεις, πλέον, ελέγχουν περίπου το 10% της ανατολικής Ghouta, σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Σε αντίποινα, οι ισλαμιστικές οργανώσεις εκτοξεύουν τακτικά όλμους εναντίον της Δαμασκού. Τα μέλη της εξτρεμιστικής αντάρτικης οργάνωσης Jaish Al–Islam -μια από τις κυριότερες αντάρτικες οργανώσεις της περιοχής- επικεντρώνονται στον τομέα της Al-Rihan και στην κοινότητα Al-Shifuniyah.

Η Οργάνωση για τη συριακή πολιτική προστασία, White Helmet, διεμήνυσε ότι κυβερνητικές δυνάμεις έπληξαν την πόλη από αέρος με χημικές ρίψεις τοξικού αερίου χλωρίνης, ενώ χερσαίες δυνάμεις με πυροβολικά συστήματα σκόρπισαν τον θάνατο σε δεκάδες αμάχους. Συνολικά 15 από τα 20 νοσοκομεία και κλινικές που υποστηρίζονται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα έχουν βομβαρδιστεί από αέρος ή εδάφους, με μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης πλήγματα. Οι επιθέσεις στην περιοχή της Γκούτα συνεχίζονται, οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις -σε συνδυασμό με τις ρωσικές αεροπορικές δυνάμεις- βιαιοπραγούν και προβαίνουν σε χρήση εναέριων και χερσαίων οπλικών συστημάτων. Στον αντίποδα, οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν συσπειρωθεί περιμετρικά του σημείου όπου ανήκει ακόμη στην κατοχή των εξτρεμιστών, καθώς πιστεύεται ότι εκεί θα γίνει η τελική αναμέτρηση για την ανακατάληψη του προπυργίου των ανταρτών.

Μερική συμφωνία εκεχειρίας για κατάπαυση του πυρός στην εμπόλεμη περιοχή

Οι συριακοί σύμμαχοι, Ρωσία και Ιράν, προέβησαν σε διπλωματική συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, μετατρέποντας την περιοχή σε ζώνη αποκλιμάκωσης. Η συμφωνία εκκένωσης υπεγράφη όταν η εξτρεμιστική οργάνωση Jabhat Fateh al-Sham (γνωστή και ως Al-Nusra), όπου κατέχει μικρό μερίδιο στην περιοχή, παρακλάδι της Al Qaeda, απέστειλε επιστολή στα Ηνωμένα Έθνη ότι θα απομακρυνθεί από την εμπόλεμη περιοχή. Διαφορετική στάση κράτησαν οι υπόλοιπες εξτρεμιστικές οργανώσεις, όπως οι Jaish Al-Islam, Faylaq Al-Rahman και Ahrar Al-Sham, γνωστοποιώντας ότι στηρίζουν την απόφαση της Al-Sham να απομακρυνθεί από την Γκούτα.

Επτά ημέρες από την αρχή των εχθροπραξιών, ο Ρώσος Πρόεδρος εξήγγειλε την καθημερινή κατάπαυση του πυρός από Τρίτη 27 Φεβρουαρίου και από τις 9 το πρωί έως τις 2 το μεσημέρι. Ο Putin, στην δοθείσα εντολή, ανέφερε πως θα λειτουργήσει “ανθρωπιστικός διάδρομος” για τους αμάχους, οι συντεταγμένες του οποίου έχουν καθορισθεί και θα ανακοινωθούν σύντομα. Όμως, η μερική εκεχειρία δεν ισχύει και για τους αντάρτες της Ανατολικής Γκούτα όπου, σύμφωνα με τη Δαμασκό και τη Μόσχα, είναι τρομοκράτες.

Ωστόσο, αυτός ο ανθρωπιστικός διάδρομος έγινε στόχος σφοδρών βομβαρδισμών από Σύριους αντάρτες, με αποτέλεσμα οι άμαχοι να μην μπορούν να αποχωρήσουν από την εμπόλεμη πλέον Γκούτα. Η οργάνωση Jaish al -Islam αρνείται κατηγορηματικά τις καταγγελίες ότι βομβαρδίζει την ανθρωπιστική διέξοδο, εμποδίζοντας την απομάκρυνση αμάχων.

Η γεωστρατηγική σημασία της ανατολικής Ghouta

Λόγω της εγγύτητάς της από την Δαμασκό (μόλις 10km), είναι ο τελευταίος ανταρτοκρατούμενος θύλακας. Για αυτό το λόγο η συριακή κυβέρνηση έχει εξαπολύσει πυρ εναντίον της, ούτως ώστε να καταλάβει την περιοχή. Από τις 4 Μαρτίου η κυβέρνηση έχει καταλάβει περιοχές συμπεριλαμβανομένων των Al Nashabiye και Otaya, ενώ έχουν φτάσει στα πρόθυρα του Beit Sawa και στους πρόποδες της Mesraba στην κεντρική Γκούτα.

Μόλαταύτα, χωρίς την αποφασιστική συντονισμένη διεθνώς πίεση να σταματήσουν δια παντός οι εχθροπραξίες και ο πόλεμος, η Γκούτα φαίνεται να έχει την ίδια μοίρα με τις υπόλοιπες πρώην ανταρτοκρατούμενες περιοχές, όπου πολίτες και “ετεροφρονούντες” του καθεστώτος Assad εκδιώχθηκαν ή σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης. Η Δαμασκός φαίνεται ότι εφαρμόζει τις ίδιες δοκιμασμένες στρατιωτικές πρακτικές που εφήρμοσε και στο Aleppo το 2016: συντονισμένους εναέριους βομβαρδισμούς σε συνδυασμό με χερσαία πυροβολικά συστήματα. Στρατηγικά, επιχειρεί να κόψει στα δύο το θύλακα για να απομονώσει την πόλη Douma. Η Ρωσία φαίνεται να επαναλαμβάνει τα πεπραγμένα του Aleppo εκκενώνοντας την περιοχή, σκοτώνοντας όλες τις εξτρεμιστικές οργανώσεις, ακόμη και αν δεν ανήκουν στην Nusra.

Σε ρήξη οι σχέσεις Αμερικής – Ρωσίας λόγω της εκτεταμένης χρήσης χημικών όπλων

Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η Οργάνωση Απαγόρευσης Χρήσης Χημικών Όπλων διεξήγε έρευνα στην ανατολική Γκούτα, προκειμένου να διαλευκανθεί αν έγινε χρήση απαγορευμένων χημικών αερίων. Οι ΗΠΑ αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις έκαναν χρήση αερίου χλωρίνης, το οποίο επιτρέπεται μόνο για ερευνητικούς κι επιστημονικούς σκοπούς, αλλά απαγορεύεται η χρήση του ως όπλο. Με τη χρήση του, η Ρωσία παραβίασε συθέμελα τους διεθνείς κανονισμούς και νόμους, καθώς όχι μόνο δεν εμπόδισε την ρίψη του στον άμαχο πληθυσμό, αλλά συνεργάστηκε με την κυβέρνηση Assad στην αιματοβαμμένη εκστρατεία κατά της Γκούτα. Η Συρία συμφώνησε με τις διεθνείς συνθήκες για παύση της χρήσης του θανατηφόρου αερίου χλωρίνης, ενώ η Ουάσινγκτον κατηγορεί επανειλημμένα τη Δαμασκό για συνέχιση των εναέριων επιθέσεων προβαίνοντας σε χρήση του αερίου.

Ο Ρώσος υπουργός εξωτερικών, Sergei Lavrov, δήλωσε ότι η Συρία έχει συρρικνώσει τα αποθέματα τοξικού αερίου χλωρίνης, αναφέροντας πως οι κατηγορίες για παράνομη χρήση του είναι παράλογες. Ανέφερε χαρακτηριστικά στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Γενεύη πως η πολιτοφυλακή ήταν η στρατιωτική δύναμη που εισέβαλε στην ανατολική Γκούτα, προχωρώντας συνεχώς σε νέες “προκλήσεις“, εμποδίζοντας την αυτοκινητοπομπή που μετέφερε είδη πρώτης ανάγκης και ιατροφαρμακευτικό υλικό, και παρεμποδίζοντας παράλληλα την εκκένωση των κατοίκων. Αργότερα, διαψεύσθηκε κατηγορηματικά από τη Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού, όπου εξήγγειλε πως Σύριοι στρατιώτες κατάσχεσαν ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό, προορισμένο για το θύλακα. Ο Lavrov τόνισε πως η Ρωσία θα εξακολουθήσει να στηρίζει στρατιωτικά τη Συρία προκειμένου να εξαλειφθεί η τρομοκρατική απειλή. Τόνισε, μάλιστα, πως η Δαμασκός, η Μόσχα και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να αξιοποιήσουν την εμπειρία απελευθέρωσης του Χαλεπιού, και να εφαρμόσουν τις τακτικές που δοκιμάστηκαν εκεί στην Ανατολική Γκούτα.

H ομόφωνη κατακραυγή της διεθνούς σκηνής, και η απάντηση του Συμβουλίου Ασφάλειας του ΟΗΕ

Η ανακοίνωση της Μόσχας και η μερική παύση των βομβαρδισμών ήρθαν ύστερα από ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και πολλών δυτικών δυνάμεων να τεθεί υπό καθεστώς εκεχειρίας, χωρίς καθυστέρηση, ολόκληρη η Συρία. Δυστυχώς, η απόφαση αυτή δεν στάθηκε ικανή να σταματήσει τις εχθροπραξίες του πολέμου. Σύμφωνα με τους κατοίκους της ανατολικής Γκούτα, η απόφαση αυτή ελήφθη από την Ρωσία μόνο για να αποπροσανατολίσει μερικώς τη διεθνή κοινή γνώμη. Ο αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Ηνωμένων Εθνών, Jeffrey Feltman, διεμήνυσε στις 21 Φεβρουαρίου 2018 στο Συμβούλιο Ασφαλείας ότι οι Συριακές επιθέσεις εναντίον της Γκούτα δεν δύνανται να δικαιολογηθούν μόνο στη βάση ότι στοχεύουν τους μαχητές της Jabhat al Nusra.

Οι εναέριοι βομβαρδισμοί και οι χερσαίες επιδρομές και επιθέσεις συνεχίζονται με αμείωτη ένταση, έχουν καταγραφεί ακόμη και καταγγελίες για χρήση τοξικού αερίου παρά την εφαρμογή της καθημερινής πεντάωρης εκεχειρίας. Στις 5 Φεβρουαρίου η Αμερικανίδα πρέσβης του ΟΗΕ, Nikki Haley, δήλωσε ότι υπάρχουν ολοφάνερες αποδείξεις για τη χρήση χλωρίου από το συριακό στρατό.

Στην επιστολή που υπογράφηκε από κράτη (υποστηρικτές του καθεστώτος Αssad) και μέλη ενόπλων ομάδων, στις 26 Φεβρουαρίου, καλούν τη Ρωσία, το Ιράκ και την Τουρκία να προβούν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να διασφαλίσουν ότι οι μάχες θα σταματήσουν έγκαιρα, ο συριακός λαός θα προστατευθεί, και η ανθρωπιστική βοήθεια θα είναι προσβάσιμη εκεί που υπάρχει ανάγκη. Η επιστολή στάλθηκε, επίσης, στους 28 υπουργούς Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στον επικεφαλής των Ηνωμένων Εθνών. H Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να διεξάγει διεθνή διάσκεψη για την Συρία στις Βρυξέλλες στις 24 και 25 Απριλίου.

Στο μεταξύ, το υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας κάλεσε τη Ρωσία και το Ιράν να ασκήσουν τη μέγιστη πίεση στη συριακή κυβέρνηση προκειμένου να εφαρμόσει την υπογεγραμμένη από ομάδες ανταρτών εκεχειρία στην ανατολική Γκούτα, όπου ένοπλες ομάδες ανταρτών έχουν δεσμευθεί να συμμορφωθούν με το ψήφισμα 2401 και να αποδεχθούν την εκεχειρία. Παρ’όλα αυτά το καθεστώς Αssad δεν δεσμεύθηκε προς αυτή την κατεύθυνση. Τα Ηνωμένα Έθνη, ωστόσο, ασκούν τη μέγιστη δυνατή πίεση προκειμένου να υλοποιήσει τις υποχρεώσεις του.

Πηγές:

1. Aljazeera.com. (2018). Eastern Ghouta: What is happening and why. https://www.aljazeera.com/news/2018/02/eastern-ghouta-happening-180226110239822.html
2. Aljazeera.com. (2018). Syria army intensifies fight against rebels in Eastern Ghouta. https://www.aljazeera.com/news/2018/03/syria-army-intensifies-fight-rebels-eastern-ghouta-180307092826609.html
3. Aljazeera.com. (2018). Syria army ‘splits rebel-held Eastern Ghouta in three’. https://www.aljazeera.com/news/2018/03/syria-army-splits-rebel-held-eastern-ghouta-180310114947325.html
4. Aljazeera.com. (2018). Syria’s Eastern Ghouta targeted as aid convoy enters. https://www.aljazeera.com/news/2018/03/air-raids-hit-syria-eastern-ghouta-aid-convoy-enters-area-180309092028527.html
5. Chughtai, Α. and Hilali, N. (2018). Under Siege: Syria’s Eastern Ghouta. https://www.aljazeera.com/indepth/interactive/2017/05/siege-syria-eastern-ghouta-170503080230797.html
6. BBC News. (2018). Syria aid convoy retreats amid shelling. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-43285298
7. BBC News. (2018). Syrian rebel enclave attack ‘not chlorine’. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-43300293
8. Khodr, Z. (2018). Syria: Chemical attack suspected in Eastern Ghouta siege. https://www.aljazeera.com/news/2018/02/syria-chemical-attack-suspected-eastern-ghouta-siege-180226142923247.html
9. Osborne, S. (2018). Who is fighting in Eastern Ghouta, and why the death toll is so high. http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/eastern-ghouta-syria-siege-civilian-death-toll-high-assad-latest-a8221521.html
10. Shaheen, K. (2018). Syrian forces attacking eastern Ghouta ‘have surrounded rebels in Douma’. https://www.theguardian.com/world/2018/mar/10/eastern-ghouta-syrian-forces-attacking-surrounded-rebels-douma
11. TRT World. (2018). What’s happening in eastern Ghouta?. https://www.trtworld.com/mea/what-s-happening-in-eastern-ghouta–15430