Το καλοκαίρι του 2015, η Ελλάδα κλήθηκε να αντιμετωπίσει -πλην όλων των υπολοίπων θεμάτων- και την έλευση των προσφύγων στα νησιά της. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης στη Συρία, πάνω από 700.000 πρόσφυγες πέρασαν στη Μεσόγειο το 2015. Στατιστικές έδειξαν ότι το διάστημα 2015-2016, ο αριθμός των προσφύγων που έφτασαν στην Ελλάδα άγγιξε το 1.096.096. Προφανώς, στον αριθμό δεν υπολογίζονται οι ζωές των ανθρώπων που χάθηκαν, στην προσπάθειά τους να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη. Ωστόσο, δεν είναι μόνο η Ελλάδα που δέχθηκε πρόσφυγες, αλλά και πλήθος άλλων χωρών: Πακιστάν, Λίβανος, Ιράν, Αιθιοπία, Ιορδανία, Τουρκία – με την τελευταία να έχει δεχθεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, περίπου δυόμιση εκατομμύρια (International Rescue Organization, 2017).

Φυσικά, μια χώρα που βιώνει βαθιά οικονομική ύφεση τα τελευταία χρόνια ήταν απροετοίμαστη για ένα τέτοιο γεγονός. Χαρακτηριστικές ήταν οι ενέργειες απλών πολιτών -συνήθως κατοίκων των ακριτικών νησιών- και η συνδρομή των αρμοδίων αρχών για διάσωση, αρχικά, και στη συνέχεια περίθαλψη και κάλυψη των πολύ βασικών αναγκών των προσφύγων. Οι άνθρωποι που τελικά κατάφεραν το 2015 να έρθουν στην Ελλάδα συνέχισαν να βρίσκονται εκτεθειμένοι στις εξωτερικές καιρικές συνθήκες και τη φτώχεια, καθώς το σχέδιο δράσης για τη μεταρρύθμιση της διαδικασίας του Ασύλου και τη διαχείριση της Μεταναστευτικού ρεύματος (Greek Αction Plan on Asylum Reform and Migration Management) -το οποίο είχε εγκριθεί και από τις ευρωπαϊκές αρχές, και περιελάμβανε τη δημιουργία 2.500 χώρων, ικανών να στεγάσουν κόσμο που επιθυμεί να αιτηθεί ασύλου-, μέχρι το τέλος του 2014 δεν εφαρμόστηκε ποτέ από την ελληνική κυβέρνηση.

Είναι όμως η αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης ελληνικό πρόβλημα;

Το πρόβλημα της μετανάστευσης είναι ευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κλήθηκε να λάβει θέση, και να εφαρμόσει στην πράξη τα όσα έχει υπογράψει με τις συνθήκες της τόσα χρόνια. Η Καγκελάριος Angela Merkel, την Άνοιξη του 2016, προχώρησε σε συμφωνία με τον Πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας, Recep Tayyip Erdoğan, με αντικείμενο τη μη προώθηση προσφύγων στην Ελλάδα. Και αυτό γιατί τα σύνορα της Ελλάδας είναι τα σύνορα της Ευρώπης.

Η Ευρωπαϊκή ατζέντα για τη μετανάστευση και την προσφυγική κρίση άλλαξε βίαια λόγω των νέων συνθηκών. Συγκεκριμένα, για την Ελλάδα, το ευρωπαϊκό σχέδιο περιελάμβανε -εκτός των άλλων- την παροχή χρηματικής βοήθειας (συνολικού ύψους 300 εκατομμυρίων για το 2016, σύμφωνα με τις επίσημες πηγές), με σκοπό την κάλυψη των αναγκών των προσφύγων για στέγη, φαγητό, νερό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ακόμα και παιδεία, αλλά και τη βοήθεια για επανένωση των οικογενειών που χωρίστηκαν λόγω της όλης κατάστασης.

Ενάμιση χρόνο μετά, το καλοκαίρι του 2016, τα στοιχεία τόσο των διεθνών, αλλά και των εγχώριων εκθέσεων παραμένουν απογοητευτικά, χωρίς φυσικά να παραβλέπεται το σημαντικό έργο που γίνεται καθημερινά από τις αρχές, τους απλούς πολίτες, αλλά και τους εκπροσώπους Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.

Οι συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς δεν βοηθούν τους πρόσφυγες να ξεχάσουν τί έχουν ζήσει. Σύμφωνα με έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί, το καθημερινό στρες, η αγωνία και η αβεβαιότητα για το αύριο δημιουργούν εκρηκτικές και έκρυθμες καταστάσεις, με φαινόμενα σεξουαλικής και σωματικής βίας να λαμβάνουν χώρα, καθώς και το παράνομο εμπόριο να ανθίζει. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν ακόμα κατάλληλοι χώροι, στεγασμένοι, για να φιλοξενήσουν όλους τους πρόσφυγες. Ως αποτέλεσμα, ένας μεγάλος αριθμός ατόμων μένει ακόμα σε σκηνές, έχοντας να αντιμετωπίσει τις δύσκολες καιρικές συνθήκες του χειμώνα. Επιπλέον, άτομα με ειδικές ανάγκες που καταφθάνουν στη χώρα δεν καταγράφονται από κάποιον φορέα ως Α.Μ.Ε.Α. ενώ, με βάση την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, θα έπρεπε να δίνεται προτεραιότητα στα άτομα αυτά για την άμεση μεταφορά τους σε στεγασμένους χώρους.

Χαρακτηριστική των άθλιων συνθηκών που επικρατούν στα κέντρα φιλοξενίας και της καταπάτησης των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η υγεία, είναι η έρευνα που διεξήγαγε με πρωτοβουλία του το Κ.Ε.Ε.Λ.Π.Ν.Ο. (κατόπιν σχετικής υπουργικής απόφασης) σε αυτά. Η ερεύνα πραγματοποιήθηκε σε 16 κέντρα φιλοξενίας, για το διάστημα 4 με 8 Ιουλίου του 2016. Οι χώροι που χρησιμοποιήθηκαν για την “φιλοξενία” ήταν παλιές αποθήκες, ή ακόμα και παλιά βυρσοδεψεία, γεγονός που εξέθετε τους ανθρώπους αυτούς σε μεγαλύτερους υγειονομικούς κινδύνους (δεν είχαν πρόσβαση ούτε σε πόσιμο νερό, ενώ παρατηρήθηκε “συνωστισμός ατόμων” – δηλαδή, στα κέντρα να βρίσκονται πολύ περισσότεροι άνθρωποι από όσους μπορούσαν πραγματικά να φιλοξενήσουν).

Η τελευταία απογοητευτική εκτίμηση σχετικά με τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων έρχεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Γενάρη που πέρασε, η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Natasha Bertaud, χαρακτήρισε “ανεπαρκή” την κατάσταση στα κέντρα αυτά, καθώς δεν υπάρχουν κατάλληλοι χώροι και προσωπικό, ενώ επισήμανε πως υπεύθυνες για αυτήν την κατάσταση ανεπάρκειας είναι οι ελληνικές αρχές.

Παρά το γεγονός ότι έχουν δοθεί κονδύλια από φορείς, οι αρμόδιες αρχές δεν έχουν καταφέρει να ανταποκριθούν πλήρως στο έργο τους. Αναμένεται δε, μέσα στο 2017, ο αριθμός των προσφύγων να αυξηθεί. Η ουσιαστική κινητοποίηση των αρχών κρίνεται, λοιπόν, αναγκαία. Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι δεν απαιτείται ένα “καινούριο” σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Χρειάζεται άμεση και πραγματική εφαρμογή των όσων ήδη έχουν συμφωνηθεί.

Πηγές:

1. International Rescue Committee (2017) Where are refugees going? Available at: https://www.rescue.org/video/where-are-refugees-going (Accessed: 5 March 2017).
2. Al Jazeera (2016) The refugee crisis and the Greeks: One year on. Available at: http://www.aljazeera.com/programmes/talktojazeera/inthefield/2016/11/refugee-crisis-greeks-year-161110113307707.html (Accessed: 5 March 2017).
3. Better shelter (2017) Greece. Available at: http://www.bettershelter.org/location/greece/ (Accessed: 5 March 2017).
4. Newsroom CNN – Greece (2017) Απροστάτευτοι οι πρόσφυγες με ειδικές ανάγκες και τα παιδιά. Available at: http://www.cnn.gr/news/ellada/story/63362/aprostateytoi-oi-prosfyges-me-eidikes-anagkes-kai-ta-paidia (Accessed: 5 March 2017).
5. European commission (2016) European agenda on migration. Available at: https://ec.europa.eu/home-affairs/what-we-do/policies/european-agenda-migration_en (Accessed: 5 March 2017).
6. ΚΕΕΛΠΟ (2016) Γνωμάτευση για την κατάσταση των κέντρων φιλοξενίας προσφύγων από την οπτική της δημόσιας υγείας. Available at: https://goo.gl/Ki4De9 (Accessed: 5 March 2017).
7. HuffPost Greece (2017) Κομισιόν: Ανεπαρκής η κατάσταση στα κέντρα προσφύγων στην Ελλάδα. Available at: http://www.huffingtonpost.gr/2017/01/09/eidiseis-komision-aneparkis-i-katastasi-sta-kentra-prosfugon-sthn-ellada_n_14056416.html# (Accessed: 5 March 2017).
8. Asylum Information Database (2017) Types of accommodation. Available at: http://www.asylumineurope.org/reports/country/greece/reception-conditions/access-forms-reception-conditions/types-accommodation (Accessed: 5 March 2017).