Κατά τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα των διαφόρων προσφυγικών ροών απασχολεί σε μεγάλο βαθμό, και προκαλεί ένταση στη διεθνή κοινότητα. Ως προσφυγικό αναφέρεται το περίπλοκο ζήτημα διαχείρισης των τεραστίων ροών προσφύγων που εγκαταλείπουν τη χώρα προέλευσής τους, αναζητώντας προστασία σε μία άλλη (English Definiton Dictionary, 2017). Οι μαρτυρίες προσφύγων που διαμένουν σε άλλα κράτη έχουν υπάρξει τραγικές, καθώς αναφέρονται σε καταπάτηση δικαιωμάτων, σε έλλειψη βασικών αναγκών όπως η τροφή, και καταλήγουν μέχρι και σε περιστατικά θανάτου. Στην περίπτωση της Αυστραλίας δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς πως οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων που κατοικούν στο νησί Manus διαφέρουν από τα προλεγόμενα, καθώς το θέμα αυτό γίνεται ολοένα και πιο φλέγον παγκοσμίως.

Αρχικά, θεωρείται σημαντικό να αναφερθεί πως η Αυστραλία “προσέφερε” το νησί Manus σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο από το 2001 – με μία μικρή παύση το 2008 (BBC, 2017). Στο νησί αυτό δημιουργήθηκε ένας προσφυγικός καταυλισμός το 2013, ώστε οι αιτούντες άσυλο που ταξιδεύουν μέσω θαλάσσης στην Αυστραλία να στέλνονται εκεί (Pearson, 2017). Από το 2013, λοιπόν, 600 άντρες προερχόμενοι από το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Σουδάν, τη Sri Lanka και τη δυτική πλευρά της Myanmar κατοικούν σε αυτόν τον καταυλισμό, ενώ γυναίκες και παιδιά πρόσφυγες έχουν σταλεί στο νησί Nauru (Meixler, 2017). Το πρόβλημα ξεκίνησε από την απόφαση της Αυστραλίας να κλείσει τον καταυλισμό που βρίσκεται στην Papua New Guinea, “κόβοντας” έτσι κάθε πρόσβαση σε νερό, φαγητό και ρεύμα (Cave, Baidawi, 2017).

Από τις 31 Οκτωβρίου 2017, την ημέρα που καταργήθηκε ο καταυλισμός, 600 άντρες παρέμειναν παγιδευμένοι στο νησί Manus. Εξαντλημένοι, επιβιώνοντας χωρίς νερό και τροφή σε ένα νησί τροπικού κλίματος, αναφέρουν πως -πάνω απ’ όλα- δεν αισθάνονται ασφαλείς. Μαρτυρούν πως βρίσκονται σε αδιέξοδο, αφού από επιλογή τους δεν εγκαταλείπουν τον καταυλισμό, φοβούμενοι τη βία που μπορεί να αντιμετωπίσουν από τους αυτόχθονες κατοίκους άλλων περιοχών. Αναφέρουν πως τακτικά δέχονται σοβαρές επιθέσεις από ντόπιους άνδρες που τους ζητούν χρήματα ή πράγματα αξίας. Τρομοκρατημένοι από αυτά τα γεγονότα, αρνούνται να φύγουν ώστε να μην υπομείνουν χειρότερες καταστάσεις (Pearson, 2017).

Ωστόσο, τα φαινόμενα βίας δεν είναι το μόνο ζήτημα που τους απασχολεί. Οι πρόσφυγες αυτοί υποφέρουν από την τεράστια έλλειψη νερού. Πιο συγκεκριμένα, τον Νοέμβριο του 2017 οργάνωσαν διαμαρτυρία έξω από τον καταυλισμό, σηκώνοντας ψηλά άδεια μπουκάλια, γράφοντας σε πανό και φωνάζοντας συνθήματα σχετικά με το πόσο μεγάλη ανάγκη έχουν για καθαρό νερό (Radio New Zealand, 2017). Οι δηλώσεις τους αναφέρουν πως, για να μπορέσουν να πιουν νερό, αναγκάζονται να σκάβουν το έδαφος και να αποθηκεύουν το νερό της βροχής σε κάδους σκουπιδιών (Pearson, 2017). Παρά τις αντίξοες συνθήκες, συνεχίζουν να μην επιθυμούν να εγκαταλείψουν αυτό το μέρος, λόγω της ανασφάλειας που αισθάνονται απέναντι στις ντόπιες κοινότητες. Οι επιλογές που τους έχουν δοθεί τούς προσφέρουν τη δυνατότητα είτε να μεταναστεύσουν στην Καμπότζη, είτε να μεταφερθούν στο νησί Nauru – όπου οι συνθήκες, κατά την άποψή τους, δεν είναι καλύτερες (BBC, 2017). Ακόμη, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν αναγνωρίσει ότι πρόκειται για μια επείγουσα ανθρωπιστική κρίση (BBC, 2017).

Διαμαρτυρία υπέρ της ελευθερίας των προσφύγων στα νησιά Manus και Nauru, τον Μάρτιο του 2016. Πηγή: Time Magazine

Όσον αφορά στη στάση της Αυστραλίας, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η σκληρή μεταναστευτική πολιτική που έχει υιοθετήσει βασίζεται και κινείται στο πλαίσιο καταπολέμησης του λαθρεμπορίου και των θανάτων των μεταναστών στη θάλασσα. Βάσει εθνικού νόμου, η Αυστραλία δεν είναι υποχρεωμένη να δεχθεί εντός των συνόρων της πρόσφυγες και μετανάστες που δεν πληρούν τα απαραίτητα κριτήρια (Cave, Baidawi, 2017). Πιο συγκεκριμένα, το κράτος έχει αρνηθεί κατηγορηματικά την εγκατάσταση σε αυτό των προσφύγων του νησιού Manus, λέγοντας πως μια τέτοια πράξη θα ενθάρρυνε το λαθρεμπόριο ανθρώπων και τους θανάτους στη θάλασσα. Ακόμη, απέρριψε και την πρόταση της Νέας Ζηλανδίας να αναλάβει την εγκατάσταση 150 προσφύγων, λέγοντας πως αυτό θα έφερνε ένα βήμα πίσω τη χώρα (BBC, 2017). Ο βασικός στόχος του κράτους ήταν να μεταφερθούν οι πρόσφυγες στο κέντρο του νησιού Manus, προσφέροντας 193 εκατομμύρια δολάρια για την κάλυψη της τροφής και του νερού των ανδρών προσφύγων. Η Υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Julie Bishop, ανέφερε πως δεν υπήρχε λόγος για τους πρόσφυγες να παραμένουν παγιδευμένοι, ενώ ο Nat Jit Lam, επικεφαλής των Ηνωμένων Εθνών για την περιοχή, δήλωσε πως οι εγκαταστάσεις στο κέντρο είναι ακόμη ανεπαρκείς (Goldman, Cave 2017). Ωστόσο, ο Υπουργός Μετανάστευσης της Αυστραλίας, Peter Dutton, υποστήριξε πως οι μαρτυρίες βίαιων επιθέσεων, καθώς και οι κατηγορίες εναντίον της χώρας είναι υπερβολικές και ανακριβείς (BBC, 2017).

Πρόσφυγες του νησιού Manus διαμαρτύρονται για την έλλειψη νερού και για τα φαινόμενα βίας που βιώνουν. Πηγή: Wall Street Journal

Περαιτέρω, η πρόταση της Αυστραλίας για μετακίνηση των προσφύγων στην Papua New Guinea έχει βρει αντίθετη την εν λόγω χώρα, η οποία αρνείται να αναλάβει την εγκατάσταση προσφύγων είτε στο νησί είτε εκτός αυτού, επιρρίπτοντας την ευθύνη στο αυστραλιανό κράτος (Preason, 2017). Η Αυστραλία από την πλευρά της, κρατώντας το επιχείρημα της χρηματοδότησης του κέντρου του νησιού, αναφέρει πως η πρακτική εγκατάσταση των προσφύγων είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της Papua New Guinea (Cave, Baidawi, 2017). Εξαρχής, από τον Απρίλιο του 2017 τα κράτη είχαν συμφωνήσει να κλείσει το κέντρο στην Papua New Guinea στις 31 Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Μόλις πραγματοποιήθηκε η κατάργησή του και ξεκίνησαν οι αντιδράσεις, τα κράτη οδηγήθηκαν σε μία διαμάχη δίχως τέλος. Ουσιαστικά, το ένα κράτος κατηγορεί το άλλο για την περιπλοκότητα της κατάστασης, λέγοντας πως η εξεύρεση πρακτικών λύσεων δεν είναι κοινό ζήτημα (Meixler, 2017). Ορισμένοι πρόσφυγες κατόρθωσαν να μεταναστεύσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) βάσει συμφωνίας που είχε επικυρώσει ο Obama το 2016. Μετά την εκλογή Trump έγινε γνωστό πως ίσως εγκατασταθούν άλλοι 1.250 μετανάστες στη χώρα, χωρίς ακόμη να είναι κάτι επικυρωμένο, και χωρίς να έχει γίνει κάποιο παραπάνω βήμα (BBC, 2017).

Το επόμενο βήμα για τους πρόσφυγες που παραμένουν εγκλωβισμένοι στο νησί Manus κρίνεται αβέβαιο. Η Αυστραλία υποστηρίζει σταθερά τη γραμμή πολιτικής της, αρνούμενη να δεχτεί πρόσφυγες εντός της χώρας, ενώ η Papua New Guinea συνεχίζει από την πλευρά της να κατηγορεί την Αυστραλία, και να της “ρίχνει το μπαλάκι” των ευθυνών. Ωστόσο, πέραν αυτής της αντιπαράθεσης, θεωρείται ως ορθότερο να προσπαθήσουν τα κράτη να συνεργαστούν και να συνειδητοποιήσουν πως, καθώς περνούν οι μέρες, η κατάσταση στον καταυλισμό των προσφύγων χειροτερεύει. Τα Ηνωμένα Έθνη και άλλοι διεθνείς οργανισμοί έχουν ήδη προειδοποιήσει για την απειλή ενός πολέμου που θα μπορούσε να ξεσπάσει ανάμεσα στους αυτόχθονες και στους πρόσφυγες. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες έχουν μαρτυρήσει περιστατικά θανάτων και άθλιας διαβίωσης. Ίσως έχει έρθει η ώρα να βρεθεί η χρυσή τομή, και να δοθεί μια λύση που θα προκύψει συλλογικά. Το βέβαιο είναι πως, μέσα από το προσφυγικό ζήτημα στην Αυστραλία, γίνεται φανερό ότι σε τόσο περίπλοκες και άλυτες συνθήκες, τα ανθρώπινα δικαιώματα αφήνονται -στην πλειοψηφία των περιπτώσεων- σε δεύτερη μοίρα.

Πηγές:

1. BBC, (2017). Manus Island refugees ‘dig for water’ in Australia camp. http://www.bbc.com/news/world-australia-41840549
2. Pearson, E. (2017). Moment of truth for Refugees and Asylum Seekers on Manus Island. https://www.hrw.org/news/2017/11/17/moment-truth-refugees-and-asylum-seekers-manus-island
3. Meixler, E. (2017). What to Know about the Asylum Seeker Standoff on Manus Island. http://time.com/5006776/manus-island-asylum-seekers-australia/
4. Cave, D. , Baidawi, A. (2017). Manus Island Refugees, Ordered to Leave Camp, Fear for Their Safety. https://www.nytimes.com/2017/10/31/world/australia/manus-island-refugees.html
5. Radio New Zealand, (2017). Manus Island refugees call for water. https://www.radionz.co.nz/international/pacific-news/343940/manus-island-refugees-call-for-water
6. BBC, (2017). Manus Island: Australia confirms removal of asylum seekers. http://www.bbc.com/news/world-australia-42104815.
7. Goldman, R., Cave, D. (2017). What Is Happening on Manus Island? The Detainee Crisis Explained. https://www.nytimes.com/2017/11/02/world/australia/manus-island-refugees.html
8. English Definition Dictionary, (2017). Refugee crisis definition. http://dictionary.reverso.net/english-definition/refugee%20crisis