O 21^ος αιώνας είναι μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από την τεχνολογική, οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη που έχει συμβάλει στην αντίστοιχη των ίδιων των κρατών. Εντούτοις, δεν έχουν όλα τα κράτη τον ίδιο βαθμό και ρυθμό ανάπτυξης – γεγονός που αποδεικνύεται από την κατάταξή τους σε αναπτυγμένα και αναπτυσσόμενα. Ποιοι είναι οι παράγοντες οι οποίοι, αφενός, συμβάλλουν στην ανέλιξή τους και, αφετέρου, συνιστούν τροχοπέδη στην πορεία τους αυτή;

Ανταγωνιστικότητα

Η ανταγωνιστικότητα είναι ένας από τους παράγοντες που συνδράμουν στην ισχυροποίηση των κρατών και, πιο συγκεκριμένα, των οικονομιών τους. Τι ορίζεται, όμως, ως ανταγωνιστικότητα; Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ την ορίζει ως «το σύνολο των θεσμών, των πολιτικών και των παραγόντων που καθορίζουν την παραγωγικότητα ενός κράτους». Με άλλα λόγια, όσο πιο ανταγωνιστικό είναι ένα κράτος, τόσο πιο παραγωγικό γίνεται. Μάλιστα υποστηρίζεται πως οι ανταγωνιστικές οικονομίες είναι εκείνες που θα έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτυχθούν και να προσφέρουν στους πολίτες τους ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο.

Η ανταγωνιστικότητα κάθε κράτους ποσοτικοποιείται από τον αντίστοιχο δείκτη, δηλαδή τον Παγκόσμιο Δείκτη Ανταγωνιστικότητα (Global Competitiveness Index – GCI). Αυτός ο δείκτης προσμετρά τις αποδόσεις του κάθε κράτους σε 12 διαφορετικούς πυλώνες, μερικοί από τους οποίους είναι οι θεσμοί, η ύπαρξη υποδομών, το μέγεθος της αγοράς και η τεχνολογική ετοιμότητα. Αναλόγως των αποδόσεών του και της βαθμολογίας που θα συγκεντρώσει, το κράτος κατατάσσεται στη λίστα της έκθεσης της Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας.

Διαφθορά

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Διαφάνειας (Transparency International), ως διαφθορά ορίζεται «η κατάχρηση της εξουσίας για προσωπικό όφελος» και διακρίνεται, αφενός, σε μεγάλης ή μικρής κλίμακας διαφθορά και, αφετέρου, σε πολιτική, αναλόγως του πεδίου αλλά και του ποσού των χρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για αυτήν την ανήθικη πράξη. Επομένως, μεγάλης κλίμακας διαφθορά υφίσταται όταν η κατάχρηση της εξουσίας γίνεται από υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης, επηρεάζοντας πολιτικές σε βάρος των πολιτών, αλλά προς όφελος των ιδίων. Μικρής κλίμακας διαφθορά, από την άλλη πλευρά, νοείται η κατάχρηση από διευθύνοντες νοσοκομείων, σχολείων, αστυνομικών τμημάτων εις βάρος, και πάλι, των πολιτών. Τέλος, πολιτική διαφθορά είναι η χειραγώγηση των πολιτικών, των θεσμών, και η αλλαγή των κανόνων από τους λήπτες αποφάσεων, με σκοπό το ίδιον όφελος – δηλαδή τη διατήρηση της ισχύος, της κατάστασής τους και του πλούτου.

Σχέση ανταγωνιστικότητας – διαφθοράς

Η σχέση μεταξύ ανταγωνιστικότητας και διαφθοράς είναι μια αντιστρόφως ανάλογη σχέση, και δεν πρόκειται για δυο έννοιες επάλληλες. Με άλλα λόγια, ένα υψηλό επίπεδο διαφθοράς επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα ενός κράτους, δηλαδή τη μειώνει. Τουναντίον, αν είναι χαμηλό το επίπεδο της διαφθοράς, τότε η ανταγωνιστικότητα μπορεί να αυξηθεί.

Ειδικότερα, όμως, για να γίνει κατανοητό το αντίκτυπο της διαφθοράς στην ανταγωνιστικότητα των κρατών, είναι εύλογο να εξεταστεί τι συνέπειες έχει η διαφθορά στο οικονομικό επίπεδο. Η διαφθορά σε ένα κράτος συνεπάγεται τη μείωση των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ). Πιο συγκεκριμένα, αυτοί που προτίθενται να επενδύσουν στη χώρα αυτή λαμβάνουν υπόψη, πέρα από τα γραφειοκρατικά εμπόδια ή και το εν γένει κόστος για την ίδρυση μιας νέας επιχείρησης, τα ποσά δωροδοκίας για την απόκτηση των απαραίτητων αδειών. Το τελευταίο αυξάνει το κόστος και τον χρόνο που χρειάζεται η υλοποίηση αυτού του σχεδίου, καθιστώντας λιγότερο ελκυστικά τα κράτη αυτά για επενδύσεις.

Αμελητέος δεν θα πρέπει να είναι και ο ψυχολογικός παράγοντας, δεδομένου ότι τα κράτη αυτά εμπνέουν λιγότερη εμπιστοσύνη στους πολίτες τους – και άρα και σε τρίτα πρόσωπα. Οι πιθανοί επενδυτές δε θα ρισκάρουν να επενδύσουν τα χρήματά τους όπου υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα κατάχρησής των ποσών αυτών από την ίδια την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να είναι χαμένη η επένδυσή τους αυτή.

Περαιτέρω, οι κυβερνήσεις των κρατών με υψηλό επίπεδο διαφθοράς εκμεταλλεύονται τους φόρους που πληρώνουν οι πολίτες τους με σκοπό να χρηματοδοτήσουν μεγαλόπνοα σχέδια, λόγου χάρη την κατασκευή φραγμάτων και σωλήνων για ενεργειακούς σκοπούς, υπηρετώντας όμως προσωπικά τους συμφέροντα και αμελώντας τη συντήρηση των ήδη υπαρχουσών υποδομών, ή την κατασκευή υποδομών που πιθανόν να είναι περισσότερο απαραίτητες εκείνη την περίοδο – όπως νοσοκομεία ή σχολεία.

Πώς σχετίζεται τελικά η ανταγωνιστικότητα με τη διαφθορά; Ένα κράτος για να θεωρηθεί ανταγωνιστικό πρέπει -βάσει του Παγκοσμίου Οικονομικού Φόρουμ- να είναι και παραγωγικό. Επομένως, ένα κράτος το οποίο απωθεί τις ΑΞΕ με το να μην επενδύει σε υποδομές, και γενικότερα να μην δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να καταστεί ελκυστικό για περαιτέρω οικονομικές συνεργασίες, μειώνει αναλόγως και το βαθμό ανταγωνιστικότητάς του.

Ένα παράδειγμα που αποδεικνύει τα παραπάνω συνιστά η Ινδία. Η τελευταία συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες παγκοσμίως. Ωστόσο, παρά την τρομερή ανάπτυξή της, ένα στοιχείο που την κρατάει πίσω συγκριτικά με τις υπόλοιπες οικονομίες, είναι πως κατέχει υψηλό ποσοστό διαφθοράς, παρά τις προσπάθειες του Πρωθυπουργού της, Narendra Mondi, να το καταπολεμήσει. Ειδικότερα, η Ινδία σήμερα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Διαφάνειας, βρίσκεται στην 81^η θέση από τις 168 σχετικά με τη διαφθορά της, ενώ αναφορικά με την ανταγωνιστικότητά της βρίσκεται στην 40^η θέση από τις 137 τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας του Παγκοσμίου Οικονομικού Φόρουμ.

Συμπέρασμα

Στη διεθνή σκηνή έχουν γίνει προσπάθειες για την εξάλειψη του φαινομένου της διαφθοράς. Πιο συγκεκριμένα, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει υιοθετήσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών Κατά της Διαφθοράς (2003), και τα κράτη που την έχουν υπογράψει και επικυρώσει, σχεδιάζουν τις πολιτικές τους αναλόγως. Η διαφθορά είναι μια συνθήκη που εμποδίζει την περαιτέρω ανάπτυξη και ισχυροποίηση των οικονομιών των κρατών. Με την κατεύθυνση που έχει πάρει ο κόσμος, για να επιβιώσει ένα κράτος πρέπει να μπορεί να θεωρηθεί αρκετά ανταγωνιστικό, πράγμα που θα ευοδωθεί μόνο με την εξάλειψη της διαφθοράς. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι δεν πρόκειται για εύκολη υπόθεση, καθώς μιλάμε για πολλά κράτη και πολλές διαφορετικές κοινωνίες και οικονομίες.

Πηγές:

1. Cann, O. (2017). What exactly is economic competitiveness? https://www.weforum.org/agenda/2017/09/what-is-economic-competitiveness/
2. Desai, R. (2018). India Continues to Rank Among Most Corrupt Countries in the World. https://www.forbes.com/sites/ronakdesai/2018/03/07/india-continues-to-be-one-of-the-most-corrupt-countries-in-the-world/#24f147d679c6
3. Lopez-Carlos, A. (2014). Nine Reasons why Corruption is a destroyer of human prosperity. The World Bank. http://blogs.worldbank.org/futuredevelopment/nine-reasons-why-corruption-destroyer-human-prosperity
4. Mauro, P. (1996). The Effects of Corruption on Growth, Investment, and Government Expenditure. International Monetary Fund – Policy Development and Review Department. p 7-9. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=882994
5. Transparency International. (2018). What is corruption? https://www.transparency.org/what-is-corruption#costs-of-corruption