Είναι γεγονός πως η Κίνα δεν αποτελεί πια ένα ασφαλές περιβάλλον για τη δράση ανθρωπιστών. Το έργο τους μεθερμηνεύεται από το κυβερνών κομμουνιστικό κόμμα ως κρατική απειλή ικανή να διαταράξει τη δημόσια ασφάλεια, και να προκαλέσει κοινωνική αντίσταση. Ως εκ τούτου, η απολυταρχική διακυβέρνηση του Προέδρου της χώρας, Xi Jinping, στοχοποιεί άμεσα την κοινωνία των πολιτών της χώρας, κυρίως μέσω της νομιμοποιημένης άσκησης βίας εις βάρος της (Time, 2016). Οι προεκτάσεις της προεδρίας του Xi Jinping στην κοινωνία των πολιτών θα αποτελέσουν τον πυρήνα του παρόντος άρθρου, καθώς πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο έχει προκαλέσει ηχηρές διεθνείς αντιδράσεις, και αξίζει να μελετηθεί.

Στην Κίνα ένας ακτιβιστής, ένας δικηγόρος, ακόμη και ένας ενεργός πολίτης με κριτική σκέψη είναι πολύ πιθανόν να χαρακτηριστεί ως εχθρός του κράτους, να βρεθεί αντιμέτωπος με βαριές κατηγορίες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να στερηθεί ακόμη και το αγαθό της ζωής (Human Rights Watch, 2016). Μετά το 2013 και την εκλογή του Προέδρου Xi Jinping, στην ήδη καταπιεσμένη κινεζική κοινωνία προστέθηκαν ο δριμύς περιορισμός της ελευθεροτυπίας και η καταστρατήγηση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων – αυτή τη φορά, όμως, με την έγκριση του κυβερνώντος κομμουνιστικού κόμματος. Στον βωμό της συνέχισης της μεγέθυνσης της χώρας, ο Πρόεδρος Xi Jinping έχει προβεί σε εσωτερικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν να εξασθενίσουν τη δράση της κοινωνίας των πολιτών, και να προλάβουν ενδεχόμενες κοινωνικές αναταραχές, ικανές να αποσπάσουν την κυβέρνηση από την επακριβή εφαρμογή της εσωτερικής πολιτικής.

Αρχικό παράδειγμα των μεταρρυθμίσεων για περιορισμό της δράσης της κοινωνίας των πολιτών αποτελεί ο νόμος για τη λειτουργία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), ο οποίος τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2017 από το ανώτατο νομοθετικό όργανο της χώρας, το National People’s Congress (The Guardian, 2016). Βάσει αυτού, οι ξένες ΜΚΟ που επιθυμούν τη συνέχιση της δράσης τους στην ενδοχώρα της Κίνας οφείλουν καταρχάς να εγγραφούν στο τμήμα δημόσιας ασφάλειας -ενώ προηγουμένως αρμόδιο ήταν το τμήμα Civil Affairs-, να χρηματοδοτούνται από κυβερνητικά εγκεκριμένους χορηγούς και, τέλος, να εκθέτουν αναφορές για την οικονομική κατάσταση του οργανισμού. Οποιαδήποτε παραβίαση του νόμου τιμωρείται με αναστολή λειτουργίας και εκτοπισμό του οργανισμού. Ο εν λόγω νόμος αφορά σε όλες τις ξένες ΜΚΟ εντός της κινεζική περιφέρειας, ακόμη και εντός των αυτοδιοικούμενων περιοχών, όπως το Hong Kong και η Taiwan (The New York Times, 2016).

Αναμφίβολα, μέσω του νόμου η κυβέρνηση έχει την ευχέρεια να ασκεί ακόμη περισσότερο έλεγχο στις ΜΚΟ, ενώ απώτερος στόχος είναι ο περιορισμός της δράσης των οργανώσεων με πολιτικό περιεχόμενο. Ως απότοκο, όσοι οργανισμοί συνεργάζονται με Κινέζους ακτιβιστές και δικηγόρους είναι σχεδόν αδύνατο να καταγραφούν στα αστυνομικά δελτία, και να επιτευχθεί η ανεύρεση χορηγού (Voa, 2016). Επιπρόσθετα, δεν τους επιτρέπεται η ενασχόληση και υποστήριξη πολιτικών και θρησκευτικών δραστηριοτήτων, ενώ το έργο τους οφείλει να βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με το εθνικό συμφέρον, και να μην διχάζει την ενότητα της χώρας. Οι δυνάμεις ασφαλείας θα εξουσιοδοτούνται με μια άνευ προηγουμένου δύναμη να επεμβαίνουν στα εσωτερικά του οργανισμού, και να προβαίνουν σε ενδελεχείς ελέγχους και ανακρίσεις αναφορικά με τις δραστηριότητές του (The Diplomat, 2016).

Ο παραπάνω ρυθμιστικός νόμος αποτυπώνει τη μακρόχρονη δυσπιστία της Κίνας απέναντι στη δράση ξενόφερτων δρώντων στο έδαφός της. Θεωρεί πως οι ξένες ΜΚΟ λειτουργούν ως “μαύρα χέρια” που υπονομεύουν το one-party rule της χώρας -στην Κίνα ανέκαθεν κυβερνά το κομμουνιστικό κόμμα της χώρας, ενώ η ύπαρξη των λιγοστών αδύναμων κομμάτων είναι αμελητέα-, και ενδέχεται να προκαλέσουν κοινωνικές αναταραχές και επανάσταση. Οι ακτιβιστές με τη σειρά τους ερμηνεύουν τον νόμο ως τμήμα της γενικότερης προσπάθειας της Κίνας να αποδυναμώσει την κοινωνία των πολιτών, και να ευνοήσει την ύπαρξη θεσμών που λειτουργούν ως φερέφωνα της κυβέρνησης.

Ένας άντρας με ποδήλατο περνάει δίπλα από ένα κτήριο καλυμμένο με αφίσες του Κινέζου Προέδρου Xi Jinping.

Οι πολιτικές της Κίνας κατά της κοινωνίας των πολιτών δεν περιορίζονται απλώς στην αποτροπή της δράσης των ΜΚΟ. Αντιθέτως, στοχοποιούν μεμονωμένα κάθε δρώντα που ασχολείται με ανθρωπιστικές δράσεις, δυσχεραίνοντας το έργο του τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα, σε ένα πρωταρχικό στάδιο επιδιώκεται η αποκοπή της επικοινωνίας ανάμεσα στους τοπικούς και παγκόσμιους ακτιβιστές, αλλά και της αλληλεπίδρασης με τους μηχανισμούς των Ηνωμένων Εθνών (ΗΕ). Για να το επιτύχει, η κυβέρνηση δεν επιτρέπει την έξοδο από τη χώρα σε όσους ακτιβιστές επιθυμούν να παρευρεθούν σε συνεδριάσεις διεθνών οργανισμών. Η κράτησή τους στο αεροδρόμιο και η μετέπειτα προσωρινή φυλάκιση, η κατάσχεση διαβατηρίων και η άρνηση για έκδοση visa αποτελούν μερικές από τις συνήθεις πρακτικές που εφαρμόζει η κινεζική ασφάλεια (Human Rights Watch, 2017).

Αποκορύφωμα συνιστά η πρακτική της Κίνας να παραθέτει στα ΗΕ κατάλογο από ΜΚΟ και πρόσωπα που η ίδια θεωρεί ως τρομοκράτες και απειλή για την εθνική της ασφάλεια. Σε περίπτωση παρουσίας τους σε θεσμό του οργανισμού, το προσωπικό των ΗΕ οφείλει να ενημερώσει τη χώρα. Επιπρόσθετα, οι κινεζικές αρχές φωτογραφίζουν τα άτομα που παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις, και είτε τα εκφοβίζουν κατά την παραμονή τους στο εξωτερικό, είτε τα φυλακίζουν κατά την επιστροφή τους στη χώρα. Αξιοσημείωτο είναι πως εντός του Human Rights Council η Κίνα διαμορφώνει έναν άτυπο συνασπισμό με κράτη όπως η Ρωσία και η Βενεζουέλα. Μαζί αποδυναμώνουν την έκδοση ψηφισμάτων που τονίζουν τη σπουδαιότητα της κοινωνίας των πολιτών και ενισχύουν τη θέση της, προασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, και θέτουν ένα βασικό πλαίσιο καθολικής εφαρμογής τους.

Σε εσωτερικό επίπεδο, το κυβερνών κομμουνιστικό κόμμα κινητοποιεί όλους τους κρατικούς μηχανισμούς για να εντοπίσει πρόσωπα και δράσεις που υπονομεύουν την εξουσία του. Το 2014 ο Xi Jinping εγκαινίασε ένα νέο σύστημα εθνικής ασφάλειας, με εκτελεστικό όργανο την επιτροπή εθνικής ασφάλειας, στην οποία ηγείτο ο ίδιος, και η οποία -μεταξύ άλλων- επικεντρωνόταν στον εντοπισμό και έλεγχο των ΜΚΟ (Quartz, 2017). Η Κίνα κατηγορείται πως μέχρι και σήμερα προβαίνει σε βασανιστήρια, κακομεταχείριση κρατουμένων και χρήση αθέμιτων μέσων για ομολογία παράνομων πράξεων, παρότι η χώρα έχει επικυρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά των βασανιστηρίων από το 1988.

Μία από τις υποθέσεις που τράβηξε το παγκόσμιο ενδιαφέρον, και αποτυπώνει με ακρίβεια τη ζωή των ακτιβιστών στην Κίνα υπό το καθεστώς του Xi Jinping, είναι εκείνη του Σουηδού ακτιβιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συνιδρυτή ΜΚΟ, Peter Dahlin (The Guardian, 2017). Ο ίδιος πέρασε 26 ημέρες κρατούμενος σε μυστικό κέντρο φυλάκισης ειδικά διαμορφωμένο για να αποδεκατίσει την ψυχολογία του, όπως δήλωσε. Πολύωρες εξαντλητικές ανακρίσεις με χρήση μηχανημάτων ανίχνευσης ψεύδους, καθώς και στέρηση ύπνου και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ήταν οι ενέργειες στις οποίες προέβη το δίκτυο μυστικών ασφαλειών για να αποσπάσει πληροφορίες από τον κρατούμενο. Στο τέλος της κράτησής του, οι πράκτορες του Υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας ζήτησαν από τον Peter Dahlin να τον βιντεοσκοπήσουν να παραδέχεται πως οι συνθήκες κράτησής του ήταν αξιοπρεπείς, και ότι ο ίδιος έχει παραβιάσει την κινεζική έννομη τάξη και συνεργάστηκε με εγκληματίες.

Οι κατηγορίες που οι κινεζικές αρχές προσάπτουν σε πρόσωπα όπως ο Peter Dahlin για να δικαιολογήσουν τη σύλληψή τους είναι, κατά κύριο λόγο, η διατάραξη δημόσιας τάξης και η κατάχρηση εξωτερικής χρηματοδότησης για παρακίνηση απεργίας και για υπονόμευση της εξουσίας του κομμουνιστικού κόμματος. Οι συστηματικές κυβερνητικές επιθέσεις κατά του συνόλου της κοινωνίας των πολιτών συνδέονται με την επιθυμία του Προέδρου Xi Jinping να αποχρωματίσει τις διάφορες πολιτικές ιδεολογίες της κινεζικής κοινωνίας, και να επιβάλλει μια ολική πίστη και υπακοή στο κόμμα. Η διάθεση αυτή ενισχύεται κατά πολύ από την απαγόρευση της ελευθεροτυπίας στη χώρα και τον αυστηρό διαδικτυακό έλεγχο. Πιο συγκεκριμένα, ο νόμος περί ασφάλειας στον κυβερνοχώρο καταργεί την ανωνυμία στο διαδίκτυο, στενεύει τα περιθώρια ελεύθερης έκφρασης ενώ, παράλληλα, ελέγχει το περιεχόμενο προβολής στον ιστότοπο. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έχουν απολέσει τον ρόλο τους, και λειτουργούν πλέον ως φερέφωνα της κυβέρνησης, δεδομένου πως ο Πρόεδρος Xi Jinping έχει ζητήσει από τα μεγαλύτερα κρατικά κανάλια αφοσίωση προς το κόμμα (Human Rights Watch, 2016).

Όπως προαναφέρθηκε, για να επιτύχει να φέρει εις πέρας τους στόχους της πολιτικής του ατζέντας, ο Γενικός Γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος και Πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, έχει προβεί σε μια πρωτοφανή συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπό του. Έχει εξασφαλίσει ενδοκομματική ευελιξία, διορίζοντας στις ανώτερες θέσεις του κόμματος άτομα της εμπιστοσύνης του. Η επιρροή του στην πολιτική ζωή της χώρας, αλλά και η “νέα εποχή” στην οποία έχει εντάξει την Κίνα, καταγράφονται πλέον στο καταστατικό του κόμματος. Η σπουδαιότητα του εν λόγω γεγονότος γίνεται αντιληπτή αν αναλογιστεί κανείς πως μόνο ο Mao Zedong και ο Πρόεδρος Xi Jinping έχουν τιμηθεί με ανάλογη πράξη ενόσω βρίσκονται εν ζωή (Vox, 2017). Ο τρόπος διακυβέρνησης των δύο ηγετών παρουσιάζει κοινά γνωρίσματα – με χαρακτηριστικό εκείνο της ευρείας εξουσίας.

Η Κίνα έχει μετατραπεί σε ένα ισχυρό συγκεντρωτικό κράτος, ενώ ο Πρόεδρος Xi Jinping έχει προβεί σε μία πρωτοφανή συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπό του. Στον βωμό της οικονομικής μεγέθυνσης και της ικανοποίησης των εθνικών συμφερόντων θυσιάζεται η ελευθερία της έκφρασης ενώ, παράλληλα, καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Με το πρόσχημα της εφαρμογής της “ισχύος του νόμου” νομιμοποιείται κάθε πράξη που στοχοποιεί την κοινωνία των πολιτών, και τη συμμορφώνει ανάλογα με την κατευθυντήρια πορεία της κυβέρνησης. Οι πράξεις της τελευταίας, πέρα από τις ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες που επιφέρουν στα θύματα, ευθύνονται σε ορισμένες περιπτώσεις και για τη στέρηση του αγαθού της ζωής. Όμως, έως σήμερα, ποιος διεθνής οργανισμός ή διεθνής απόφαση είναι τόσο ικανή ώστε να προάγει συνολικά τα ανθρώπινα ιδανικά στην Κίνα, και να επιβεβαιώσει την προστασία των ανθρωπιστών που δραστηριοποιούνται στη χώρα;

Πηγές:

1. Cambell, C. (2016). Five Ways China Has Become More Repressive Under President Xi Jinping. http://time.com/4519160/china-xi-jinping-cecc-human-rights-rule-of-law/
2. Human Rights Watch. (2016). China, Events of 2016. https://www.hrw.org/world-report/2017/country-chapters/china-and-tibet
3. Phillips, T. (2016). China passes law imposing security controls on foreign NGOs. https://www.theguardian.com/world/2016/apr/28/china-passes-law-imposing-security-controls-on-foreign-ngos
4. Wong, E. (2016). Clampdown in China Restricts 7,000 Foreign Organizations. https://www.nytimes.com/2016/04/29/world/asia/china-foreign-ngo-law.html
5. Voa News. (2016). China Passes Controversial Law on Foreign NGOs Despite Criticism. https://www.voanews.com/a/china-passes-new-law-governing-foreign-ngos/3306272.html
6. Tiezzi, S. (2016). China Passes Foreign NGO Law Amid National Security Push. https://thediplomat.com/2016/04/china-passes-foreign-ngo-law-amid-national-security-push/
7. Human Rights Watch. (2017). The Costs of International Advocacy. https://www.hrw.org/report/2017/09/05/costs-international-advocacy/chinas-interference-united-nations-human-rights
8. Huang, Z. (2017). NGOs are under threat in China’s latest crackdown against “foreign forces”. https://qz.com/873489/ngos-are-trying-to-stay-alive-in-chinas-latest-crackdown-against-foreign-forces/
9. Phillips, T. (2017). A human rights activist, a secret prison and a tale from Xi Jinping’s new China. https://www.theguardian.com/world/2017/jan/03/human-rights-activist-peter-dahlin-secret-black-prison-xi-jinpings-new-china
10. Human Rights Watch. (2016). China events of 2016. https://www.hrw.org/world-report/2017/country-chapters/china-and-tibet
11. Aleem, Z. (2017). Chinese President Xi Jinping just managed to secure himself Mao-like power. https://www.vox.com/world/2017/10/24/16533526/china-xi-jinping-constitution-chinese-congress-mao