Η Μάλτα, ως χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2004, έχει υιοθετήσει και εφαρμόσει τις πολιτικές και τις κατευθυντήριες γραμμές της με κάποιες μικρές, αλλά εξαιρετικά σημαντικές, εξαιρέσεις. Μία από αυτές αφορά στα αναπαραγωγικά και σεξουαλικά δικαιώματα των γυναικών. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Οικογενειακού Προγραμματισμού (ΔΟΟΠ), τα δικαιώματα αυτά χωρίζονται σε υπό-κατηγορίες, και αναφέρονται παραδείγματος χάριν στο δικαίωμα στη ζωή, στο δικαίωμα στην ελευθερία σκέψης, αλλά και στο δικαίωμα στην έκτρωση: δηλαδή το δικαίωμα να αποφασίζει μια γυναίκα εάν, πότε και υπό ποιες συνθήκες επιθυμεί να φέρει στον κόσμο ή όχι ένα παιδί (European Youth Portal, 2018). Η δυνατότητα να κατέχει μια γυναίκα αυτά τα δικαιώματα είναι υψίστης σημασίας καθώς, όπως αναφέρει και ο Διεθνής Οργανισμός Υγείας (ΔΟΥ), 222 εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο δεν έχουν τον έλεγχο των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων τους και των σωμάτων τους. Αυτό το γεγονός τις ωθεί σε παράνομες εκτρώσεις, οι οποίες καταλήγουν στον θάνατο 131 γυναικών κάθε μέρα σε παγκόσμιο επίπεδο (Barbiere, 2014). Παρά την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Μάλτα όχι μόνο απαγορεύει κατηγορηματικά την έκτρωση, αλλά δημιουργεί και ένα παράδοξο: ενώ εμφανίζεται αρκετά συντηρητική στο θέμα των εκτρώσεων, το 2016 υπήρξε μια από τις χώρες που αντιτάχθηκαν στη «Θεραπεία μετατροπής» για την κοινότητα ΛΟΑΤ+, και μάλιστα το 2017 νομιμοποίησε τον γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων.

 Όσον αφορά το ζήτημα της έκτρωσης, η Μάλτα παραμένει έως σήμερα μία από τις ελάχιστες χώρες του κόσμου που υιοθετεί απαγορευτική στάση. Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τον εθνικό νόμο της Μάλτας, η έκτρωση απαγορεύεται ακόμη και στις περιπτώσεις όπου κινδυνεύει η ζωή της μητέρας (Branford, 2016). Η πολιτική της χώρας δεν επιτρέπει την έκτρωση ούτε στις περιπτώσεις διάσωσης της ψυχικής-σωματικής υγείας, ούτε ακόμη και στην περίπτωση βιασμού. Σύμφωνα με τον ποινικό κώδικα της Μάλτας, το δικαίωμα αυτό δεν δίνεται σε καμία περίσταση. Ακόμη, το άτομο που θα εκτελέσει παράνομα μια τέτοια διαδικασία υπόκειται σε 18 μήνες φυλακής, που μπορεί να επεκταθούν μέχρι και τα 3 χρόνια. Καμία δικαιολογία δεν γίνεται αποδεκτή στο ζήτημα αυτό, καθώς οι ελάχιστες εξαιρέσεις που υπήρχαν αφαιρέθηκαν από τον ποινικό κώδικα του κράτους το 1981 (Gauriat, 2016). Μέχρι και η Ιρλανδία που θεωρείται μία από τις συντηρητικότερες ευρωπαϊκές χώρες στο θέμα αυτό, επιτρέπει την έκτρωση εάν τίθεται ζήτημα ζωής ή θανάτου της μητέρας. Ωστόσο, η Μάλτα μαζί με τη Δομινικανή Δημοκρατία, το Ελ Σαλβαδόρ, τη Νικαράγουα, τη Χιλή και το Βατικανό αποτελούν το μικρό ποσοστό των χωρών παγκοσμίως που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν την έκτρωση ως έγκλημα, ως κάτι μη αποδεκτό, ως κάτι που δεν επιδέχεται καν συζήτηση. Σημαντική επίδραση πάνω στο ζήτημα κατέχει μεταξύ άλλων η εκκλησία: οι καθολικές αξίες υποστηρίζουν πως το δικαίωμα αυτό κρίνεται απαγορευτικό, καθώς αποτελεί ένα είδος δολοφονίας ενός αθώου ανθρώπου, γεγονός που αντιτίθεται στα διδάγματα της εκκλησίας (Zammit, 2018). Επιπλέον, η θέση της εκκλησίας δεν επηρεάζει από μόνη της τα πιστεύω του λαού, η πλειοψηφία του οποίου δηλώνει καθολική, αλλά στην επιρροή της συμβάλει και η στενή σχέση της με την κυβέρνηση. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Joseph Muscat, πρόσφατα δήλωσε πως η κυβέρνηση δεν έχει την εξουσιοδότηση να «ανοίξει» ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα, και πως σε περίπτωση που το κάνει, δεν θα υπάρξει ανταπόκριση από την πλευρά του λαού (Zammit, 2018).

Ωστόσο, παρά τις δηλώσεις του πρωθυπουργού, υπάρχουν οργανισμοί και πολλοί άνθρωποι που αντιδρούν κατά της πολιτικής αυτής. Ένας από τους υπέρμαχους της έκτρωσης είναι ο Επίτροπος Ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Nils Muižniek, ο οποίος υποστηρίζει δημόσια πως η Μάλτα οφείλει να νομιμοποιήσει το δικαίωμα στην έκτρωση στο πλαίσιο της ισότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Muižniek τον Φεβρουάριο του 2018 έγραψε πως τα δικαιώματα των γυναικών δεν μπορούν να διασφαλιστούν χωρίς το δικαίωμα σε μια ασφαλή και νόμιμη έκτρωση, και δήλωσε πως είναι πλέον καιρός να αρχίσουν διαπραγματεύσεις σχετικές με το ζήτημα, ώστε να υιοθετηθεί νέος νόμος που θα επιτρέπει την έκτρωση σε κάθε περίπτωση, αλλά κυρίως για τη διάσωση της ζωής και της υγείας μιας μητέρας (Chretien, 2018). Σύμφωνα με την άποψή του, η απόλυτη απαγόρευση της έκτρωσης αντιτίθεται στο Διεθνές Δίκαιο, καθώς απομακρύνει τις γυναίκες από πλήθος ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν παραχωρηθεί σε διεθνές επίπεδο. Στη δήλωσή του, ο Muižniek δεν έδωσε έμφαση μόνο στην απόκτηση αυτού του δικαιώματος, αλλά και στο πόσο σημαντικό είναι η διαδικασία της έκτρωσης να διεξάγεται ασφαλώς και σε συμβατό οικονομικό κόστος για τις γυναίκες (Times of Malta, 2018). Επιπρόσθετα, ο οργανισμός Women’s Rights Foundation πρότεινε στην κυβέρνηση ένα σχέδιο για την προώθηση του ζητήματος και την κοινωνική ενημέρωση μέσω καμπανιών και διαδραστικών εργαστηρίων, λέγοντας πως αυτό το ζήτημα αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα, και έτσι θα πρέπει να ακολουθεί τη γραμμή της διεθνούς πρακτικής (Grech, 2018). Μέσα στο σχέδιο, προτάθηκε να ενισχυθεί η ενημέρωση περί σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων στον σχολικό χώρο, και να εξαλειφθεί κάθε εμπόδιο για πρόσβαση στη διαδικασία της έκτρωσης για τις γυναίκες χαμηλού εισοδήματος (International Campaign for Women’s Right to Safe Abortion, 2018).

Παρά τις προσπάθειες που διεξάγονται, η θέση της χώρας παραμένει σταθερή και αμετάκλητη. Πιο συγκεκριμένα, το κράτος δεν προθυμοποιείται να αναγνωρίσει το δικαίωμα στην έκτρωση, λέγοντας πως δεν είναι επιτρεπτό να αποφασίζει κάποιος άλλος πέραν του ίδιου του εμβρύου για τη ζωή του. Η χώρα δηλώνει αφοσιωμένη στη βελτίωση της υγείας και την προστασία των γυναικών καθώς, σύμφωνα με τις δηλώσεις της κυβέρνησης, το κράτος πληρεί όλες του τις υποχρεώσεις και δίνει το δικαίωμα για απόφαση στη ζωή ακόμη και στο αγέννητο παιδί. Κάθε προσπάθεια έκτρωσης αποτελεί παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή για το έμβρυο, και αυτό θα συνεχίσει να καταδικάζεται στη Μάλτα (UN Human Rights Committee, 2014).

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφερθεί μια ανώνυμη μαρτυρία μιας γυναίκας που έμεινε έγκυος στα 17 της χρόνια. Σύμφωνα με όσα είπε στην ερευνήτρια Valerie Gauriat της εφημερίδας Euronews, αποφάσισε να πάει στην Αγγλία για να πραγματοποιήσει τη διαδικασία. Ωστόσο, η εγχείριση δεν κρίθηκε απόλυτα επιτυχής, με αποτέλεσμα την επόμενη ημέρα και για μεγάλο χρονικό διάστημα να υποφέρει από ισχυρούς πόνους και συχνές αιμορραγίες. Η γυναίκα αυτή δήλωσε πως η έκτρωση στη Μάλτα είναι ένα ταμπού, το οποίο αφήνει όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά τραύματα (Gauriat, 2016). Βέβαια η κατάσταση συνεχίζεται έως σήμερα, με τα δυο μεγαλύτερα κόμματα της κυβέρνησης να στηρίζουν την πολιτική της απαγόρευσης, ενώ το 60% του πληθυσμού κυμαίνεται στο ίδιο μήκος κύματος (Gauriat, 2016).

Συμπερασματικά, γίνεται κατανοητό πως ακόμη και στις χώρες της Δύσης τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πλήρως και απόλυτα εξασφαλισμένα, αφού πολλά ζητήματα εξαρτώνται από την εσωτερική λειτουργία κάθε κράτους. Η περίπτωση της Μάλτας αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα της καταπάτησης κάποιων βασικών δικαιωμάτων των γυναικών, των οποίων η καταπάτηση και μη απόλαυση δημιουργεί προβλήματα τόσο στη ψυχική, πνευματική υγεία, όσο και μειώνει την προστασία του σώματος των γυναικών. Είναι αναμφίβολα άδικο να στερείται από ορισμένες γυναίκες το δικαίωμα να λαμβάνουν την απόφαση σχετικά με ένα τόσο σοβαρό και λεπτό ζήτημα, όσο αυτό της έκτρωσης. Άλλωστε και τα στοιχεία του ΔΟΥ, που αναφέρθηκαν στην αρχή του άρθρου, επιβεβαιώνουν τον κίνδυνο που εμπεριέχει ο εξαναγκασμός του να κρατήσει μια γυναίκα ένα παιδί, ή ο εξαναγκασμός του να εκτελέσει έκτρωση παράνομα. Στη Μάλτα, η περίπτωση μιας απρόσμενης και ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης δεν σημαίνει τίποτε άλλο από ένα αδιέξοδο για τις γυναίκες. Ένα αδιέξοδο, ένα πρόβλημα το οποίο εμφανίζεται όχι μόνο στη Μάλτα αλλά και στην Πολωνία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για την εύρεση λύσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση σε συνεργασία με εθνικούς και υπερεθνικούς οργανισμούς, όπως ο Women’s Rights Foundation, θα πρέπει να αυξήσει τις πιέσεις της στις χώρες αυτές για την ενσωμάτωση μιας νέας πολιτικής. Ακόμη και εάν οι χώρες επιμένουν στην απαγόρευση έκτρωσης, θα πρέπει να ασκηθούν πιέσεις ώστε να επιτρέψουν κάποιες εξαιρέσεις – όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις κινδύνου ζωής μιας μητέρας, ή τις περιπτώσεις βιασμού. Αυτό θα ήταν ένα καλό, πρώτο βήμα για ένα νέο ξεκίνημα υπέρ των αναπαραγωγικών και σεξουαλικών δικαιωμάτων της γυναίκας, ένα ξεκίνημα που πρέπει τώρα περισσότερο από ποτέ να υλοποιηθεί.

Πηγές:

1. European Youth Portal. (2018). Γνωρίστε τα Σεξουαλικά και Αναπαραγωγικά σας Δικαιώματα! http://europa.eu/youth/cy/article/65/13736_en
2. Branford, B. (2016). Malta’s paradox: A beacon of gay rights that bans abortion. http://www.bbc.com/news/world-europe-38235264
3. Gauriat, V. (2016). Abortion ban in Malta: the EU’s last standing ban ? http://www.euronews.com/2016/05/12/malta-s-abortion-ban-i-m-not-a-criminal-i-m-a-loving-mother
4. Zammit, K. (2018). The abortion debate or non-debate in Malta. https://www.thenewfederalist.eu/the-abortion-debate-or-non-debate-in-malta
5. Chretien, C. (2018). Council of Europe official demands legalized abortion: no ‘prenatal right to life’. https://www.lifesitenews.com/news/council-of-europe-official-demands-malta-legalize-abortion-there-is-no-pren
6. Times of Malta. (2018). Malta needs to reform laws against abortion, Council of Europe’s Rights Commissioner insists. https://www.timesofmalta.com/articles/view/20180226/local/malta-needs-to-reform-laws-against-abortion-council-of-europes-rights.671775
7. Grech, D. (2018). Women should have access to abortion in at least four circumstances – paper says. https://www.timesofmalta.com/articles/view/20180310/local/women-should-have-access-to-abortion-in-at-least-four-circumstances.672837
8. International Campaign for Women’s Right to Safe Abortion. (2018). MALTA – Women’s Sexual and Reproductive Health and Rights: Position Paper 2018. http://www.safeabortionwomensright.org/malta-womens-sexual-and-reproductive-health-and-rights-position-paper-2018/
9. UN Human Rights Committee. (2014). Human Rights Committee considers report of Malta. http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=15167&LangID=E