Η Ε.Ε. έχει θεσπίσει ορισμένα από τα αυστηρότερα μέτρα σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος (Επιτροπή, 2014). H περιβαλλοντική πολιτική της Ένωσης κινείται γύρω από τέσσερις θεματικούς άξονες, οι οποίοι διαμορφώνουν το status quo της. Αυτοί οι άξονες αφορούν στην προώθηση της πράσινης ανάπτυξης, την προστασία της φύσης στο πλαίσιο της Natura 2020, τη διασφάλιση και την προώθηση υψηλής ποιότητας ζωής των κατοίκων της Ένωσης (commision, n.d.). Μέσω της διασφάλισης μιας σειράς από κεκτημένα -όπως ασφαλή και καθαρά ύδατα, καθαρό αέρα, απαλλαγμένο από βλαβερά στοιχεία, και από την ηχορύπανση- η Ε.Ε. στοχεύει στη διατήρηση ενός, κατά το δυνατό, πιο φυσικού περιβάλλοντος. Επιπλέον, ο τελευταίος θεματικός άξονας της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ένωσης αφορά στην αντιμετώπιση των διεθνών περιβαλλοντικών προκλήσεων, όπως είναι η αστυφιλία και η συνεχής αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι η συνολική πολιτική της Ε.Ε. για το περιβάλλον ασκείται στο πλαίσιο του έβδομου Προγράμματος Δράσης για το περιβάλλον, το οποίο ξεκίνησε το 2014, και έχει ορίζοντα λήξης το 2020 (Κοινοβούλιο).

Η πρωτοπόρος χώρα στην υιοθέτηση φιλικών προς το περιβάλλον πολιτικών, ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ένωσης, είναι η Σουηδία, καθώς είναι η μοναδική χώρα παγκοσμίως που ανακυκλώνει το 99% των συνολικών σκουπιδιών των νοικοκυριών της, θάβοντας σε χωματερές μονάχα το 1% των απορριμμάτων της (Government, 2006).Το γνωστό και ως «Σουηδικό θαύμα», είναι ένα ελπιδοφόρο πρόγραμμα το οποίο λειτουργεί ως πρότυπο για άλλα κράτη, διότι πλέον η Σουηδία καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό των αναγκών με την ανακύκλωση. Είναι χαρακτηριστικό, άλλωστε, το γεγονός ότι, σύμφωνα με το εθνικό δίκτυο θέρμανσης της Σουηδίας, το βιομηχανικά παραγόμενο ξύλο χρησιμοποιείται έως και 6 φορές – προτού γίνει στάχτη και δεν μπορεί να ανακυκλωθεί ξανά (Network, 2016). Τον Ιούνιο του 2006 ανακοινώθηκε από το γραφείο του Πρωθυπουργού της Σουηδίας ένα χρονοδιάγραμμα με ορίζοντα περάτωσης το 2020, σύμφωνα με το οποίο η χώρα θα αποτελέσει το πρώτο ενεργειακά ανεξάρτητο από ορυκτά καύσιμα κράτος. (Independence, 2006).Το πρόγραμμα αυτό ονομάζεται «Κάνοντας τη Σουηδία μία ανεξάρτητη από το πετρέλαιο Κοινωνία», και προωθεί τις έννοιες της ανακύκλωσης και της αειφόρου ανάπτυξης σε κάθε πτυχή της ζωής των κατοίκων της χώρας. Μάλιστα, εθνικές καμπάνιες καλλιεργούν αυτή την οικολογική συνείδηση και “εκπαιδεύουν” τους πολίτες της, ούτως ώστε να ενισχυθεί η λειτουργικότητα του σχεδίου, και να αυξηθεί η δημοτικότητα του.

Η επιτυχία που γνωρίζει το εγχείρημα αυτό, είναι αποτέλεσμα της μακροχρόνιας προσπάθειας των σουηδικών κυβερνήσεων να μετουσιώσουν τη χώρα σε μια πραγματικά “πράσινη” χώρα . Ήδη, από την επαύριον της πρώτης μεγάλης πετρελαϊκής κρίσης(1973), η Σουηδία ανακύκλωνε το 38% των απορριμμάτων της (Government, 2016) – ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό, αν το συγκρίνουμε τόσο με την εποχή (1975) όσο και με τον επίσημο στόχο της Ε.Ε., που είναι η ανακύκλωση του 50% των απορριμμάτων των κρατών-μελών μέχρι το 2020. Παρόλο που, πλέον, οι περισσότερες δυτικές χώρες επιδιώκουν να καλλιεργήσουν μια οικολογική κουλτούρα στους πολίτες και στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτές, ελάχιστα κράτη συμπορεύονται σε απόδοση με τη Σουηδία. Βέβαια, το σουηδικό θαύμα καλείται να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα, καθώς η χώρα δεν έχει αρκετά σκουπίδια για να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες, με αποτέλεσμα να αγοράζει τα σκουπίδια άλλων χωρών. Η πρακτική αυτή φαντάζει ιδανική για χώρες όπως η Ελλάδα ή η Ρουμανία, οι οποίες δεν έχουν τις κατάλληλες υποδομές να εκμεταλλευτούν τα οφέλη της ανακύκλωσης. Ωστόσο, μέσω αυτής δημιουργείται ένα ενεργειακό έλλειμμα, το οποίο -προς το παρόν, τουλάχιστον- καλύπτεται από τη χρήση ορυκτών καυσίμων και έχει προσωρινό χαρακτήρα. Οι τιμές των ορυκτών καυσίμων αυξάνονται όσο οι πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος γίνονται πιο αυστηρές, με αποτέλεσμα, στις χώρες που πωλούν ενέργεια να υπάρχουν φωνές οι οποίες να χαρακτηρίζουν «energy-drain» την αποστολή των απορριμμάτων τους στο εξωτερικό(Sheffield , 2016).

Το σουηδικό κράτος έχει καταφέρει να εισάγει μεγάλο ποσοστό σκουπιδιών των γειτονικών του χωρών. Κύριοι πομποί είναι η Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίοι επωμίζονται το κόστος μεταφοράς, διότι δεν έχουν τις απαραίτητες υποδομές για να διαχειριστούν τα σκουπίδια αυτά. Συνεπώς, αφενός δαπανούν χρήματα για να αντιμετωπίσουν το ζήτημα των σκουπιδιών τους και, αφετέρου, χάνουν τα οφέλη που θα προέκυπταν από την ανακύκλωση αυτών. Προκειμένου να γίνει κατανοητή η εν λόγω κατάσταση, αναφέρουμε ότι -με αριθμητικά μεγέθη- το 2014 η Σουηδία έκανε εισαγωγή 800.000 τόνων σκουπιδιών με σκοπό τη διαχείρισή τους (Avfall Sverige, 2014).

Η Σουηδία αποτελεί πρότυπο διαχείρισης απορριμμάτων στην Ε.Ε., ωστόσο δεν είναι η μόνη που εκμεταλλεύεται τις ωφέλειες από τα σκουπίδια. Επιπλέον, άλλες χώρες της ένωσης ακολουθούν, εξίσου, ολοκληρωμένες πολιτικές, οι οποίες συνολικά διαμορφώνουν μια ηγετική ομάδα στο χώρο της εκμετάλλευσης των απορριμμάτων . Χαρακτηριστικότερη από αυτές τις χώρες είναι η Γερμανία η οποία, λόγω της συνολικής βιομηχανικής δυναμικής, διαθέτει τα μεγαλύτερα απόλυτα νούμερα σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων και την εκμετάλλευσή τους, ενώ, έπειτα, ακολουθούν χώρες παρόμοιων μεγεθών με τη Σουηδία. Ορισμένες είναι η Δανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο, οι οποίες συνολικά διαμορφώνουν μια ομάδα πρωτοπόρων χωρών στην αγορά της διαχείρισης των απορριμμάτων. Η εξέλιξη της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την καλαισθησία των εργοστασίων διαχείρισης λυμάτων, έχουν επιφέρει μια επανάσταση στο ζήτημα των απορριμμάτων. Χαρακτηριστικό αποτελεί, άλλωστε, η περίπτωση της Σουηδίας όπου, σύμφωνα με το Υπουργείο περιβάλλοντος της χώρας, υπάρχει σχεδόν σε κάθε συνοικία ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας που έχει ως πρώτη ύλη τα σκουπίδια που προέρχονται από τους κατοίκους της. Αυτές οι μονάδες χρησιμοποιούν ειδικά φίλτρα νέας τεχνολογίας, τα οποία εμποδίζουν τις εκπομπές ρύπων, και έχουν κτισθεί με τέτοια αρχιτεκτονικά πρότυπα ώστε να προάγεται η καλαισθησία και να διατηρείται το οικιστικό περιβάλλον φιλικό στους κατοίκους .

Το καίριο ζήτημα είναι κατά πόσο τα χρήματα τα οποία δαπανώνται για τη διαχείριση, θα μπορούσαν να χορηγηθούν για τη διαμόρφωση των κατάλληλων υποδομών, δημιουργώντας ένα νέο οικονομικό περιβάλλον, ανοίγοντας νέες θέσεις εργασίας και προσφέροντας ευκαιρίες σε νέες επιχειρηματικές δράσεις. Η νέα αυτή αγορά που μπορεί να δημιουργηθεί, αποτελεί ιδανική μέθοδο μεγέθυνσης της οικονομίας – ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 2008, όπου τα νούμερα ανεργίας έχουν αυξηθεί. Πάνω σε αυτή τη λογική, η Σουηδική κυβέρνηση επένδυσε 400 εκατομμύρια SEK για να αναπτύξει τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες (Government, 2016).

Συνεπώς, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε ορισμένες διαπιστώσεις. Αρχικά, τα παραδείγματα χωρών -όπως αυτό της Σουηδίας- μπορούν να λειτουργήσουν ως φάροι για άλλες χώρες, οι οποίες οφείλουν -βάσει συνθηκών- να επιλέξουν την υιοθέτηση ολοκληρωμένων συστημάτων ανακύκλωσης. Δεύτερον, τέτοια συστήματα προωθούν την κουλτούρα που οφείλουν και πάλι να ακολουθήσουν οι υπόλοιπες χώρες. Τρίτον, η μεγάλη αποδοτικότητα που μεταφράζεται σε υψηλά ποσοστά ενέργειας δίνει ελπίδα για έναν πλανήτη, στον οποίο οι άνθρωποι δεν θα “υπέρ-καταναλώνουν” τους πόρους του, κληροδοτώντας, έτσι, ένα πιο καθαρό και υγιές περιβάλλον στις επόμενες γενιές.Τέταρτον, σταδιακά υιοθετείται και από άλλες χώρες η κουλτούρα της πλήρους ανακύκλωσης, η οποία μέσω του εμπορίου σκουπιδιών καθιστά εφικτή τη δημιουργία ενός ισοσκελισμένου ενεργειακού αποτυπώματος μεταξύ των κρατών που συναλλάσσονται. Με την αποδοχή των σκουπιδιών από τις χώρες-δέκτες, γίνεται μια ταυτόχρονη ελάφρυνση και από τη χώρα-πομπό, η οποία δεν αυξάνει τους ρύπους της για τη διαχείριση λυμάτων, ενώ, παράλληλα, το κράτος-δέκτης, μέσω της εν δυνάμει παραγόμενης ενέργειας, δεν επιβαρύνεται με τους ρύπους που θα παράγονταν από τη χρήση συμβατικών καυσίμων. Εν κατακλείδι, χώρες οι οποίες έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά ρύπων, έχουν τη δυνατότητα -βάσει του άρθρου 17 του  πρωτοκόλλου του Κιότο- να πουλήσουν την άδεια εκπομπής ρύπων σε άλλα κράτη, δημιουργώντας μια νέα αγορά άνθρακα «carbon market» .

Πηγές:

1. European Commission (no date) Biodiversity Strategy. Available at: http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/strategy/index_en.htm (Accessed: 6 March 2017).
2. Fredén, J. (2013) The Swedish recycling revolution. Available at: https://sweden.se/nature/the-swedish-recycling-revolution/ (Accessed: 6 March 2017).
3. Sheffield, H. (2011) Sweden’s recycling is so revolutionary, the country has run out of rubbish. Available at: http://www.independent.co.uk/environment/sweden-s-recycling-is-so-revolutionary-the-country-has-run-out-of-rubbish-a7462976.html (Accessed: 6 March 2017).
4. Persson, G. (2006) Making Sweden an OIL-FREE Society. Available at: http://www.government.se/49b72c/contentassets/537fc9cf3cf84f0d815329f4d6d64a04/making-sweden-an-oil-free-society (Accessed: 6 March 2017).
5. Sheffield, H. (2011) Sweden’s recycling is so revolutionary, the country has run out of rubbish. Available at: http://www.independent.co.uk/environment/sweden-s-recycling-is-so-revolutionary-the-country-has-run-out-of-rubbish-a7462976.html (Accessed: 6 March 2017).
6. Επιτροπή Επιτροπή (2014) Ε.Ε. με απλά λόγια ‘Περιβάλλον’. Available at: http://www.euatschools.gr/site/downloads/yliko/5.9..pdf (Accessed: 6 March 2017).
7. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (2014) Eur-Lex Europa. Available at: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL-EN-DE/TXT/?uri=CELEX:32013D1386&from=EN (Accessed: 6 March 2017).
8. Sverige, A. (2014) Annual report. Available at: http://www.avfallsverige.se/fileadmin/uploads/Rapporter/annualreport_2014.pdf (Accessed: 6 March 2017).