Ο Ναπολέων Βοναπάρτης είχε πει κάποτε πως «όταν η Κίνα ξυπνήσει, ο κόσμος θα κλονιστεί». Για πολλές δεκαετίες, η πάλαι ποτέ κραταιά Κίνα βρισκόταν στο περιθώριο του παγκόσμιου πολιτικού προσκήνιου. Έφτασε, μάλιστα, η θεόρατη Κινεζική αυτοκρατορία να γίνει έρμαιο διάφορων κρατών. Για πολλά χρόνια ακόμα, δεν ήταν καν κυρίαρχη, έχοντας στερηθεί κομμάτια της εθνικής της κυριαρχίας.

Όμως, αυτός ο γίγαντας της Άπω Ανατολής έχει αποβάλλει από πάνω του όλα αυτά που τον βάραιναν. Αργά αλλά σταθερά, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας βγαίνει από την απομόνωσή της και κάνει αισθητή την παρουσία της στον κόσμο. Έχει εγκαθιδρυθεί ως ένας από τους κύριους παίκτες στο υποσύστημα της Ασίας και πλέον κοιτά προς τα έξω. Σε αυτό είναι δεδομένο πως το σχέδιο των εκάστοτε κινεζικών κυβερνήσεων, αλλά κυρίως αυτών του Xi Jinping, κατέστησε αυτή την επανείσοδο της Κίνας στο διεθνές παίγνιο πιο εύκολη. Η βιομηχανοποίηση της χώρας πλησιάζει τα ποσοστά των ΗΠΑ, αλλά και το ΑΕΠ της είναι μόνο δεύτερο, σε παγκόσμιο επίπεδο, με πρώτο αυτό των ΗΠΑ και να αντιστοιχεί σε 11.218,281 δισ. $ το 2016, έναντι στα 18.569,100 δισ. $ που είναι το αμερικάνικο.

Όλη αυτή η οικονομική ισχύς έχει οδηγήσει τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας να θέλει να βγει από το «καβούκι» της, και να ασκήσει επιρροή σε διάφορα μέρη του κόσμου. Χαρακτηριστική είναι η εμπλοκή της στην Αφρική, αντικαθιστώντας σταδιακά την επιρροή των Αμερικανών, με πολλά δισεκατομμύρια δολάρια σε υποδομές, αλλά και παίρνοντας σε αντάλλαγμα την πολύτιμη για τα κινεζικά εργοστάσια ενέργεια. Μόνο παράξενο δεν μπορεί να φανεί το γεγονός πως ο κινεζικός χείμαρρος ήρθε και στα Βαλκάνια, αλλάζοντας τις ισορροπίες και φοβίζοντας, κυρίως την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ρωσία.

One Belt, One Road

Πριν μιλήσει κανείς για τις επενδύσεις της Κίνας στα Δυτικά Βαλκάνια, τους στόχους αυτών, αλλά και τις επιπτώσεις στην περιοχή, είναι ωφέλιμο να αναφερθεί στον τρόπο που οι Κινέζοι επενδυτές επιλέγουν να εισχωρήσουν στις περιοχές ενδιαφέροντος. Το σχέδιο «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» ή «Η οικονομική ζώνη του Δρόμου του Μεταξιού και ο Θαλάσσιος δρόμος του μεταξιού στον 21ο αιώνα» (the Silk Road Economic Belt and the 21st-century Maritime Silk Road) είναι τέκνο του προέδρου της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, Xi Jinping, o οποίος το ανακοίνωσε σε μια επίσκεψή του στην Astana του Καζακστάν, το Σεπτέμβριο του 2013.

Η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει σε ένα σύνολο διασύνδεσης εμπορικών συναλλαγών και έργων υποδομής στην Ασία, την Ευρώπη, την Αφρική και τον Ειρηνικό. Εκτείνεται σε περισσότερες από 68 χώρες, περιλαμβάνει 4,4 δισ. ανθρώπους. Μια εξαιρετικά φιλόδοξη αναπτυξιακή πρωτοβουλία, μέσω της οποίας η Κίνα επιθυμεί να ενισχύσει το εμπόριο και να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη της Ασίας και όχι μόνο. Αυτό ελπίζει να το πετύχει με την οικοδόμηση αμέτρητων έργων υποδομής που θα την συνδέουν με άλλες χώρες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η Κίνα στοχεύει να επενδύει ετησίως 150 δισ. δολάρια σε τέτοια έργα, ενώ έκθεση του οίκου αξιολόγησης Fitch, που δημοσιεύτηκε στις αρχές του τρέχοντος έτους, αναφέρει ότι έχουν προγραμματιστεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη έργα ύψους 900 δισ. δολαρίων.

Βαλκάνια

H Κίνα δημιουργεί την «πρωτοβουλία 16+1», δηλαδή μία πολιτική και επενδυτική πλατφόρμα που περιλαμβάνονται η Βουλγαρία, η Κροατία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, καθώς και η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η ΠΓΔΜ, το Μαυροβούνιο και η Σερβία. Όπως δήλωσε ο κινέζος πρωθυπουργός Li Keqiang: «Στα ξένα προϊόντα που ανταποκρίνονται στις κινεζικές καταναλωτικές ανάγκες, θα ανοίξουμε την πόρτα. Επιπλέον, θα μειώσουμε συνολικά τους εισαγωγικούς δασμούς στην κινεζική αγορά (…)Εάν η Ευρώπη αποδυναμωθεί, τότε αυτό θα αποτελεί κακή εξέλιξη μόνο για την Κίνα, όχι το αντίστροφο».  Παράλληλα, οι επενδυτικές κινήσεις σε μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια, σιδηροδρομικούς σταθμούς και οδικά δίκτυα εκτείνονται σε όλα σχεδόν τα Ευρωπαϊκά κράτη. Τη μερίδα του λέοντος, όμως, στα Βαλκάνια σχετικά με τις κινεζικές επενδύσεις κατέχουν η Ελλάδα και η Σερβία. Μέσω των Βαλκανίων, η Κίνα ευελπιστεί στη σύνδεση Ασίας και Δύσης, διαμέσου χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων.Ο στόχος αφορά στην οικονομική και εμπορική επέκταση και στην Ευρώπη.

Ελλάδα

Τί συμβαίνει όμως, αναφερόμενοι σε αριθμούς, με τις κινεζικές επενδύσεις στα Βαλκάνια; Είναι γνωστό ότι η κρατική εταιρεία COSCO, το 2016 απέκτησε το λιμάνι του Πειραιά έναντι 368,5 εκατ. ευρώ, που μαζί με τις επενδύσεις που έγιναν στην περιοχή, το ποσό εκτοξεύθηκε στα 714 εκατ. – πράγμα που δείχνει, βεβαίως, τη σημασία που δίνουν οι Κινέζοι στο λιμάνι. Ο Πειραιάς θεωρείται κλειδί για την κινεζική πολιτική, καθώς αποτελεί την είσοδο στην Ευρώπη. Κάτι τέτοιο είναι λογικό να βοήθησε τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα το ελληνικό κράτος, εφ’ όσον τα έσοδά του ανέρχονται στα 1,5 δισ. ευρώ. Παράλληλα, με βάση μελέτες του ΙΟΒΕ, της Εθνικής Τράπεζας, αλλά και ξένων οίκων, παρατηρείται αύξηση της διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων, αλλά και γενικότερη ανάπτυξη του λιμένα του Πειραιά, όπως αυτή που προβλέπει το επιχειρησιακό σχέδιο της COSCO,και εκτιμάται ότι μπορεί να προσφέρει μακροπρόθεσμα στην ελληνική οικονομία επιπλέον ετήσια έσοδα της τάξης των 5,1 δισ. ευρώ και να προσθέσει 125.000 θέσεις εργασίας.

Ο ΥΠΕΞ της Ελλάδας Νίκος Κοτζιάς και ο κινέζος ομόλογός του Wang Yi.

Ακόμα, το Σεπτέμβριο του προηγούμενου έτους, τα γραφεία της ΤΡΑΙΝΟΣΕ επισκέφτηκαν ιθύνοντες της εταιρείας China Railway Design Corporation (μίας Κινεζικής ΕΡΓΟΣΕ δηλαδή), συνοδευόμενοι από εκπρόσωπο του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, αλλά και από αρμόδιο της Πρεσβείας της Κίνας στην Ελλάδα. Στη συνάντηση εκφράστηκε το ενδιαφέρον της κινεζικής πλευράς για την αναβάθμιση του διαδρόμου Πειραιάς-Αθήνα-Θεσσαλονίκη-Ειδομένη, μιας και θέλουν να «ενώσουν» την υπό κατασκευή γραμμή που φτάνει στη Βουδαπέστη και να φτάνει μέχρι τον Πειραιά. Αυτός ο σιδηρόδρομος, που θα εξυπηρετεί τη μεταφορά κινεζικών προϊόντων σε όλη την ανατολική Ευρώπη, θα περνάει από το Βελιγράδι, αλλά και θα αναβαθμίσει την Ελλάδα, ως πύλη του κινεζικού εμπορίου στο Νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης. Τέλος, η Κινεζική εταιρεία εξέφρασε το ενδιαφέρον της για την γραμμή Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, την περίφημη Παράκαμψη Βοσπόρου, που εντάσσεται στην πρόσφατη Ελληνό-Βουλγαρική συμφωνία για την σύνδεση 3 Βουλγαρικών λιμανιών με 3 ελληνικά και τερματικό σταθμό τη Θεσσαλονίκη.

Σερβία

Πέρα, όμως, από την Ελλάδα, η οποία αναδεικνύεται σε βαρόμετρο για το κινεζικό εμπόριο, η άλλη σημαντική χώρα για τους Ασιάτες επενδυτές είναι η Σερβία, στην οποία έχουν επενδυθεί πολλά χρήματα, με ακόμα περισσότερα να ακολουθούν. Οι κινεζικές εταιρείες, οι οποίες λειτουργούν πάντα κάτω από τον έλεγχο και τις υποδείξεις του κράτους, δίνουν βάση στην ανάπτυξη και τη βελτίωση των υποδομών της χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κινεζική China Road and Bridge Corporation, που κατασκεύασε πριν από τρία χρόνια μια τεράστια γέφυρα στον ποταμό Δούναβη, που πλέον συνδέει τις συνοικίες του Βελιγραδίου, Zemun και Borča. Η γέφυρα έχει μήκος 1.507 μέτρων, 29,1 μέτρα πλάτος και 22,8 μέτρα ύψος, ενώ διαθέτει 6 λωρίδες κίνησης οχημάτων.

Ακόμα, η HBIS (Hebei Iron and Steel Group Company Limited) εξαγόρασε τη μεγαλύτερη σερβική χαλυβουργία Zelezara Smederevo έναντι του ποσού των 46 εκατ. ευρώ. Αλλά οι επενδύσεις δεν σταματούν εκεί, καθώς μία κινεζική εταιρεία απέκτησε τις 98 μονάδες της σερβικής χαλυβουργίας και,παράλληλα, δεσμεύτηκε να επενδύσει 300 εκατ. ευρώ, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή στους 2,1 εκατ. τόνους, αλλά και να κρατήσει τους 5050 εργαζόμενους.

Το φετινό Σεπτέμβριο, στη διήμερη επίσκεψη του προέδρου της γείτονος χώρας, Aleksandar Vucic, στο Πεκίνο υπογράφηκαν εμπορικές συμβάσεις και συμβάσεις μεταφοράς στρατιωτικού υλικού στη Σερβία, ύψους 3 δισ. δολαρίων. Ο Σέρβος πρόεδρος ανέφερε ότι «οι συμβάσεις, που υπογράψαμε, αλλάζουν δραματικά τη θέση της Σερβίας· θα αποτελέσουμε το λιμάνι των κινεζικών επενδύσεων σε όλη την περιοχή». Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, χαρακτήρισε τη Σερβία ως «καλό, επιστήθιο φίλο και σημαντικό εταίρο».

Ο κινέζος πρόεδρος Xi Jinping και ο σέρβος ομόλογός του Aleksandar Vucic.

Στη συμφωνία περιλαμβάνεται μια σύμβαση αξίας 900 εκατ. $, για την κατασκευή, από μέρους της κινεζικής εταιρείας Shandong Linglong Tire Co., ενός εργοστασίου ελαστικών στην πόλη Zrenjanin. Η κατασκευή του εργοστασίου θα ξεκινήσει τον Απρίλιο του 2019 με τελική ημερομηνία αποπεράτωσης τον Μάρτιο του 2025. Στο μεταξύ, η Zijin Mining Group, ως στρατηγικός εταίρος θα επενδύσει, σε βάθος 6 ετών, 1,46 δισ. $ στη σερβική εταιρεία RTB-Bor (εταιρεία εξόρυξης χαλκού). Στο στρατιωτικό τομέα, η Σερβία προμηθεύτηκε 6 drones, εκ των οποίων τα 2 οπλισμένα. Ακόμα, η Κίνα μέσω της CRBC στοχεύει να κατασκευάσει ένα βιομηχανικό πάρκο κοντά στο Βελιγράδι, «το μεγαλύτερο στην περιοχή», όπως δήλωσε ο υπουργός οικονομικών της Σερβίας, Sinisa Mali.

Αυτές δεν είναι οι πρώτες κινεζικές επενδύσεις στη Σερβία, καθώς ήδη από το 2010, έχει προηγηθεί μια γέφυρα στον Δούναβη η οποία κόστισε 170 εκατ. και την κατασκεύασε η κινεζική China Road and Bridge Corporation, με χρηματοδότηση από την Exim, την τράπεζα εισαγωγών και εξαγωγών της Κίνας. Ακόμα, η κινεζική τράπεζα έχει δανείσει στο σερβικό κράτος, το Μάιο του 2017, 297,6 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση της ανακατασκευής του σιδηροδρόμου μεταξύ Βελιγραδίου και Stara Pazova – το πρώτο πόδι μιας υψηλής ταχύτητας γραμμής που εκτείνεται μέχρι τη Βουδαπέστη και η οποία εντάσσεται στο κινεζικό στρατηγικό σχέδιο “One Belt, One Road”, που στόχο έχει την διείσδυση κινεζικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή αγορά.

Αλβανία

Πέρυσι πραγματοποιήθηκε η εξαγορά της καναδικής Bankers Petroleum έναντι συνολικού ποσού 440,4 εκατ. δολαρίων από την κινεζική Geo – Jade Petroleum Corporation. Πρόκειται για τα δικαιώματα ανάπτυξης του πεδίου Patos Marinza, καθώς επίσης και του πεδίου Kucoca και του μπλοκ F στα ανατολικά της χώρας. Σημειώνεται ότι το Patos Marinza είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα της Αλβανίας με την Bankers να εμφανίζει μέση παραγωγή το 2015 της τάξης των 19.384 βαρελιών την ημέρα. Το κοίτασμα έχει 190 εκατ. βαρέλια βεβαιωμένα αποθέματα. H παρουσία της Κίνας στον ενεργειακό τομέα της Αλβανίας είναι μεγάλη, καθιστώντας τον γίγαντα της Άπω Ανατολής νούμερο ένα επενδυτή στη γείτονα χώρα.

Βοσνία- Ερζεγοβίνη

Η χώρα αυτή όσον αφορά τις κινεζικές επενδύσεις έχει συνδέσει το όνομά της με την εταιρεία COSCO. Το κινεζικό κράτος μέσω της ναυαρχίδας του προσπαθεί να εδραιώσει το εμπόριο, αλλά και την πολιτική «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος». Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας εμπορικός διάδρομος από το Πεκίνο μέχρι το Βερολίνο, μέσω των Βαλκανίων. Σε αυτό παίζει σημαντικό ρόλο και η Βοσνία, όπως φαίνεται και από τον υπεύθυνο της εταιρείας στη χώρα Meliha Mujezinovic: «Η δέσμευση της εταιρείας είναι να καταστήσει πιο αναγνωρίσιμη την πρωτοβουλία One Belt, One Road στη Βοσνία και οι δύο χώρες να συνεχίσουν να αναπτύσσουν φιλικές και επιχειρηματικές σχέσεις. Είμαστε πεπεισμένοι ότι αυτό θα φέρει οικονομική πρόοδο στη Βοσνία». Η εταιρεία ανέφερε σε συνέντευξη τύπου ότι αυτή τη στιγμή μεταφέρει προϊόντα από τα λιμάνια του Kopar στη Σλοβενία, τη Rijeka στην Κροατία, το Βελιγράδι στη Σερβία και τον Πειραιά στην Ελλάδα. Το Σαράγιεβο θα βρει, τώρα τη θέση του σε αυτόν το χάρτη.

Η Βοσνία υπολογίζει στην Κίνα για τέσσερα άλλα έργα: το θερμοηλεκτρικό σταθμό Stanari, τους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς στην Tuzla και τη Zenica, καθώς και τον αυτοκινητόδρομο Banja Luka–Mliniste–Split. Παράλληλα, το 2018, η China Machinery Engineering Corporation και το Emerging Market Power Fund αναμένεται, επίσης, να επενδύσουν στον θερμοηλεκτρικό σταθμό Gacko 2, στη σερβική περιοχή της χώρας, την Republika Srpska. Τέλος, μόλις υλοποιηθούν όλα αυτά τα έργα, που θα κατασκευαστούν με κινεζική χρηματοδότηση και εξοπλισμένα με κινεζική τεχνολογία, θα ωθήσουν την Κίνα στην κορυφή του -βεβαίως περιορισμένου καταλόγου- των επενδυτών και των πιστωτών της Βοσνίας.

Βουλγαρία

Μια μνεία πρέπει να γίνει και για τη Βουλγαρία, για την οποία υπάρχουν κινεζικά σχέδια. Ο κινεζικός κολοσσός China Railway Rolling Stock Corp (CRRC) κατέθεσε πρόταση για την εξαγορά των υπερχρεωμένων Βουλγαρικών Σιδηροδρόμων (BZD Holding). Η CRRC είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού στον κόσμο και η πρότασή της για τους Βουλγαρικούς Σιδηροδρόμους προβλέπει την αναχρηματοδότηση δανείου 130 εκατ. ευρώ της BZD Holding, την προμήθεια τροχαίου υλικού αξίας 170 εκατ. ευρώ και την κατασκευή μονάδας συναρμολόγησης βαγονιών στη Βουλγαρία με κινεζικά κεφάλαια.

Επίλογος

Όταν αξιωματούχοι της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής Federica Mogherini, αναφέρονται στα Βαλκάνια ως μια νέα «σκακιέρα όπου μπορεί να παίξει το μεγάλο παιχνίδι δύναμης», η Ρωσία και όχι η Κίνα φαίνεται να είναι στο μυαλό τους. Αυτό είναι και το θεμελιώδες λάθος της ΕΕ. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2011 και η συνεπακόλουθη προσπάθεια της ενωμένης Ευρώπης να πολεμήσει τα δικά της προβλήματα έφερε μια εσωστρέφεια στους Ευρωπαίους,και ουσιαστικά, επιβεβαίωσε το ρητό ότι «πρέπει πρώτα να διορθωθεί το μέσα και μετά να κοιτάξουμε το έξω». Με αυτό τον τρόπο, όμως, τα βαλκανικά κράτη, είτε αυτά που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε όχι, στράφηκαν αλλού να βρουν λύση στα τεράστια εμπόδια που ήδη είχαν, αλλά και που διογκώθηκαν μετά την κρίση. Η ΕΕ έχασε σταδιακά την επιρροή της στα Βαλκάνια, αφήνοντας ένα κενό, το οποίο προσπάθησαν να καλύψουν άλλα κράτη, όπως η Ρωσία και η Τουρκία.

Η Κίνα, όμως, μέσα από ένα σχέδιο εμπέδωσης οικονομικής, εμπορικής και πολιτικής επιρροής, φαίνεται να τα καταφέρνει πολύ καλύτερα. Οι Κινέζοι χρησιμοποιούν στην προσέγγισή τους, πάντα διακρατικές συμφωνίες, προτείνοντας λύσεις στα προβλήματα των Βαλκανικών κρατών, που είναι φυσικά οι υποδομές, αλλά και η έλλειψη χρημάτων. Η χερσόνησος του Αίμου “διψά” για επενδύσεις και κεφάλαια στην αγορά, οι Κινέζοι αντιλαμβανόμενοι αυτή την ανάγκη έριξαν, ρίχνουν και θα ρίξουν ένα πακτωλό χρημάτων.

Κλείνοντας, φυσικά, οι κινεζικές διευκολύνσεις και οι επενδύσεις έχουν ένα και μόνο στόχο που είναι η πολιτική επιρροή. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι κινεζικές εταιρείες που έχουν εμπλακεί στην περιοχή είναι κρατικές. Όλες τους υπηρετούν τον κρατικό στόχο, να φέρουν την Κίνα στη θέση που της αξίζει, ως ένας ή ο πρώτος εκ των παικτών στο διεθνές παίγνιο.

Πηγές:

1. Lakic, M. (2018). China’s Biggest Shipping Company Opens in Bosnia, BalkanInsight. http://www.balkaninsight.com/en/article/largest-china-shipping-company-opens-branch-in-bosnia-09-24-2018#.W6opOBabiXc.twitter
2. Zivanovic, M. (2018), $3bn Economic Agreements Boost China’s Role in Serbia, BalkanInsight. http://www.balkaninsight.com/en/article/new-agreements-boost-china-role-in-serbia-09-18-2018
3. Doci, J. (2017). One Belt One Road: Το στρατηγικό επενδυτικό σχέδιο των Κινέζων στα Βαλκάνια. EMEA.gr, emea.gr/one-belt-one-road-το-στρατηγικό-επενδυτικό-σχέδιο-τ/533430/533430/
4. Μητροπούλου, E. (2017). Η Κίνα «αγγίζει» την Ανατολική Ευρώπη, η ΕΕ ανησυχεί. Το Βήμα, https://www.tovima.gr/2017/12/15/world/i-kina-aggizei-tin-anatoliki-eyrwpi-i-ee-anisyxei/
5. Κουτσουμπού, Α. (2017). Τι είναι το κινέζικο πρόγραμμα ‘Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος’ με τη συμμετοχή της Ελλάδας. new247, https://www.news247.gr/kosmos/ti-einai-to-kineziko-programma-mia-zoni-enas-dromos-me-ti-symmetochi-tis-elladas.6507599.html
6. Μπέλλος, Η. (2016). Πώληση ΟΛΠ στην Cosco έναντι 368,5 εκατ. η Καθημερινή, http://www.kathimerini.gr/846460/article/oikonomia/epixeirhseis/pwlhsh-olp-sthn-cosco-enanti-3685-ekat
7. Καραγιάννης, Ν. (2017). Επενδύσεις στον Ελληνικό Σιδηρόδρομο θέλουν οι Κινέζοι. ypodomes.com, https://www.ypodomes.com/index.php/statheri-troxia/sidirodromoi/uperastikos-ose/item/42782-ependyseis-ston-elliniko-sidirodromo-theloun-oi-kinezoi
8. Garcevic, V. (2018). China’s Stealthy Advance in Balkans Should Worry EU, BalkanInsight. http://www.balkaninsight.com/en/article/china-s-stealthy-advance-in-balkans-should-worry-eu-01-11-2018