Η Τουρκία αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους διεθνείς δρώντες, τόσο για τη χάραξη της εξωτερικής της πολιτικής, καθώς φαίνεται να περιπλέκει τα ήδη τεκταινόμενα (για παράδειγμα η επίθεση κατά της Ρωσίας), όσο και για τις εσωτερικές της αναταραχές που προκύπτουν – κυρίως – από την αντίθεση ανάμεσα στους θρησκευτικούς νόμους που επιτάσσει το Ισλάμ, και το δυτικό τρόπο ζωής που φαίνεται να κυριαρχεί στα παράλια της χώρας.

Οι διπλωματικές σχέσεις, όμως, που έχουν απασχολήσει πάνω από πενήντα χρόνια την Τουρκική εξωτερική πολιτική, και ξαναήρθαν στο προσκήνιο λόγω της προσφυγικής κρίσης του 2015,  είναι εκείνες με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η πολυτάραχη αυτή σχέση ξεκινά το 1963, με την Τουρκία ως συνδεδεμένο μέλος. Το 1995 η Τουρκία πραγματοποιεί τελωνειακή ένωση με την Ε.Ε. Μόλις το 1999, ύστερα από σεισμό που χτύπησε Ελλάδα και Τουρκία, και ως αναγνώριση της ανθρωπιστικής βοήθειας  που παραχωρήθηκε και στις δύο χώρες, υποδεικνύοντας έτσι σχέσεις καλής γειτονίας και πρόθεση για αλλαγή της Τουρκίας, η Τουρκία τέθηκε υπό καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας.

Στο εξής διαμορφώθηκαν και τα κριτήρια τα οποία η Τουρκία θα πρέπει να πληροί προκειμένου να ενταχθεί στην Ένωση. Αυτά ονομάστηκαν κριτήρια της Κοπεγχάγης, όπου και συντάχθηκαν το 1993. Επίσης, υποχρεώσεις της χώρας απορρέουν και από το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Συμφωνία της Άγκυρας το 1963.

Παρ΄ όλες αυτές τις υποχρεώσεις που η Τουρκία κλήθηκε να σεβαστεί και να εφαρμόσει, ο ίδιος ο τουρκικός λαός τάσσεται έκδηλα υπέρ της ένταξης της χώρας του στην Ε.Ε., και μάλιστα υπήρξε θέμα της προεκλογικής καμπάνιας πολλών πολιτικών αρχηγών. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν το 2005, όταν όλοι πίστευαν πως επιτέλους οι προσπάθειες των ηγετών της χώρας καρποφορούσαν.  Γιατί, λοιπόν, καθυστερούν οι διαδικασίες ένταξης;

Η απάντηση βρίσκει πάμπολλα ερείσματα, αφού η Τουρκία αρνείται να εφαρμόσει πλήρως και ανεξαιρέτως τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Συμφωνία της Άγκυρας το 1963, αρνείται την τήρηση καλής γειτονίας, αρνείται να λυθεί το πρόβλημα της Κύπρου (για να μην επικαλεστούμε την ίδια την εισβολή του 1974), καθώς και μείζον θέμα αποτελεί και η σχέση της με την Κουρδική μειονότητα και το PKK.

Η σκληρή πραγματικότητα, όμως, έρχεται να αλλάξει τα δεδομένα. Η ανθρωπιστική κρίση, που εκδηλώνεται λόγω των τεράστιων προσφυγικών ρευμάτων προς την Ευρώπη, θέτει νέους όρους στο τραπέζι και νέα κεφάλαια στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας στην Ε.Ε, μετά τη Σύνοδο Κορυφής για το Προσφυγικό στις Βρυξέλλες το Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2015.

Πλέον η Τουρκία κρατά ένα πολύ μεγάλο διπλωματικό αβαντάζ, αφού τα προσφυγικά ρεύματα περνούν από τον εδαφικό της χώρο για να περάσουν στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος η Ευρωπαϊκή Ένωση δε δίστασε να παραχωρήσει βοήθεια ύψους 3 δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά και να εκκινήσει νέες ενταξιακές διαπραγματεύσεις.

Όλοι, λοιπόν, αναρωτιούνται: Θα πραγματοποιηθεί επιτέλους ο πόθος της γειτονικής μας χώρας και θα γίνει μέλος της Ένωσης ή η ιστορία θα επαναληφθεί και οι διαπραγματεύσεις δε θα αποβούν καρποφόρες;

Οι απόψεις διίστανται. Ένα νέο κεφάλαιο στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις άνοιξε, άλλα σε καμία περίπτωση δε πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η Τουρκία εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να μην επιθυμεί την αρμονική συμβίωση με τους γείτονές της. Τα παραδείγματα ποικίλουν και ξεκινούν από τις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, και καταλήγουν στην αντιπαλότητα με τη Ρωσία. Μάλιστα η ίδια η καγκελάριος της Γερμανίας, Άγκελα  Μέρκελ, τόνισε πως πρόοδος πρέπει να υπάρξει και στο ζήτημα της Κύπρου, προκειμένου η Τουρκία να μπορέσει να αποκαλείται «ευρωπαϊκή χώρα». Επίσης, οι εσωτερικές της αναταραχές δε θα πρέπει να παραμεριστούν.

Παρατηρείτε, λοιπόν, μια αντίφαση στην συμπεριφορά της χώρας… Είναι πράγματι πρόθυμη η Τουρκία να εισέλθει στην Ε.Ε., ή μήπως το κόστος της «συμμόρφωσής» της είναι ένα βάρος στο οποίο δεν μπορεί να αντεπεξέλθει, αφού παρασύρεται από τις σειρήνες;

Πηγές:

•  http://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stin-ee/exoterikes-sheseis-dievrinsi.html?page=1
• Ann Dismorr, “Turkey Decoded”, (Saqi, 2008)