Πολύμηνες διαπραγματεύσεις φαίνεται πως φθάνουν σε ένα αίσιο τέλος, με τη συμφωνία των αρχηγών των δύο πρώτων κομμάτων, μετά τις πρόσφατες Γερμανικές εκλογές (CDU, SPD). Η δυσκολία που συνάντησε η Angela Merkel στις διαπραγματεύσεις με τα υπόλοιπα 5 κόμματα του κοινοβουλίου στην ηγεσία του CDU δημιούργησε εσωτερική αναταραχή, ενώ, παράλληλα, το ζήτημα σχηματισμού κυβέρνησης βρέθηκε στο επίκεντρο της διεθνούς πολιτικής σκηνής, και παρακολουθήθηκε με ανησυχία εκ μέρους των υπολοίπων 27 της Ευρώπης.

Η πύρρειος νίκη της Merkel

Στις 24 Σεπτεμβρίου 2017 η Γερμανίδα Καγκελάριος, Angela Merkel, υπό την ηγεσία της  Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU), ανανέωσε για τρίτη φορά τη θητεία της, μετά από μία εξαιρετικά κοπιαστική επικράτηση στις εθνικές εκλογές. Η εν λόγω εκλογική αναμέτρηση χαρακτηρίστηκε από πληθώρα δημοσιογράφων και πολιτικών αναλυτών ως «σημείο καμπής» για την γερμανική πολιτική σκηνή (BBC, 2017), όχι τόσο λόγω της ίδιας της Καγκελαρίου -που χρεώθηκε την χαμηλότερη επίδοση του κόμματος από το 1949- αλλά, κυρίως, λόγω των νέων όρων στην κατανομή των εδρών.

Για πρώτη φορά μετά το 1950, το ομοσπονδιακό νομοθετικό σώμα της χώρας, το Bundestag, θα απαρτίζεται από 6 κόμματα. Μάλιστα, τα δύο μεγαλύτερα κεντρώα, το CDU και το σοσιαλδημοκρατικό SPD, με επικεφαλής  τον Martin Schulz, καθώς είναι αισθητά αποδυναμωμένα, έχουν απωλέσει 65 και 40 έδρες αντίστοιχα. Οι εκλογές της 24^ης Σεπτεμβρίου χαρακτηρίστηκαν από την είσοδο στο Κοινοβούλιο του ακροδεξιού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) με την Alice Weider και με 94 έδρες, καθώς και του φιλελεύθερου «Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα» (FDP), με 80 από τις συνολικά 709 έδρες (BBC, 2017). Στην πραγματικότητα, περισσότερο ανησυχητική από αυτές τις εξελίξεις για τη συνοχή της γερμανικής κοινωνίας και την εξωτερική πολιτική της χώρας είναι η ατζέντα με την οποία πέτυχε την ανέλιξή του το AfD, αφού χαρακτηριζόταν από μία ακραία αντι-μεταναστευτική τοποθέτηση, ρητές υποσχέσεις για περιορισμό της εισροής -συγκεκριμένα των ισλαμικών- πληθυσμών στη χώρα, ακόμα και από προσωπικές επιθέσεις στην Merkel για τους χειρισμούς της στο μεταναστευτικό.

Οι μακρές διαπραγματεύσεις

Δεδομένης της ανικανότητας του πρώτου κόμματος για το σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης, και με ορατές τις αναταραχές λόγω των ιδιόμορφων εκλογικών αποτελεσμάτων, ο δρόμος προς τη διακομματική συνεργασία διαγραφόταν από την αρχή δύσκολος. Οι διαπραγματεύσεις χαρακτηρίστηκαν από έντονες αντιρρήσεις των σοσιαλδημοκρατών για συνεργασία με τους συντηρητικούς, και σφοδρή πίεση του χρόνου για την Merkel, η οποία προέβη σε διαπραγματευτικές διαδικασίες ακόμα και με τα μικρότερα κόμματα των πράσινων και των φιλελεύθερων, χωρίς αντίκρισμα. Μάλιστα ο Γερμανός Πρόεδρος, Frank-Walter Steinmeier, δήλωσε ότι τα εμπλεκόμενα στη διαπραγμάτευση μέρη οφείλουν να δράσουν υπέρ μίας τελικής συμφωνίας, υπεράνω πολιτικών σκοπιμοτήτων, αποβλέποντας στην ενότητα της ταραγμένης Γερμανίας, αλλά και τη σταθερότητα ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Reuters, 2018).

Ωστόσο, πέρα από την αδιαμφισβήτητη επίδραση των δυσκίνητων διαπραγματεύσεων στην εθνική και ευρύτερη πολιτική σκηνή, ίσως τη σφοδρότερη κρούση δέχθηκε η υπόσταση της ίδιας της Καγκελαρίου. Κυρίως γερμανικά αλλά και διεθνή μέσα άρχισαν να μιλούν για την ανικανότητά της να διατηρηθεί στην εξουσία – πόσω μάλλον να διοικήσει, για ακόμα μία θητεία, την ισχυρότερη οικονομική δύναμη της Ευρώπης. Με το ενδεχόμενο της επανάληψης των εκλογών προ των πυλών, το ήμισυ των Γερμανών ψηφοφόρων δήλωσε σε δημοσκοπήσεις πως θα προτιμούσε την παραίτηση της και την ανάληψη των καθηκόντων της ως επικεφαλής του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος, αλλά και των συνομιλιών για το σχηματισμό κυβέρνησης από κάποιο άλλο πρόσωπο (The New York Times, 2018).

Η τελική συμφωνία

Ο τελικός συμβιβασμός επιτεύχθηκε  την 12^η Ιανουαρίου, αφού προηγήθηκαν πέντε ολόκληρες ημέρες διαπραγματεύσεων μεταξύ της Angela Merkel και του Martin Schulz. Ως απόρροια των συζητήσεων για τις οποίες όλοι ευελπιστούν πως θα οδηγήσουν στον επίσημο σχηματισμό της συνεργατικής κυβέρνησης, συντάχθηκε ένα έγγραφο 28 σελίδων με τα βασικά σημεία της μεταξύ τους συμφωνίας.

Ανάμεσα στους κοινούς όρους ήταν η τροποποίηση του δικαιώματος για οικογενειακή επανασύνδεση. Τώρα, η δυνατότητα αυτή υπόκειται σε αριθμητικό περιορισμό των 1.000 ατόμων μηνιαία και μεταξύ 180.000 και  220.000 ετησίως – κάτι που δεν θα ευχαριστήσει τη βάση των σοσιαλδημοκρατών. Ανακοινώθηκε, επίσης, μείωση του φόρου αλληλεγγύης που είχε θεσπιστεί από το 1990 για την ενίσχυση του ανατολικού τμήματος της χώρας, καθώς και η οικοδόμηση 1,5 εκατομμυρίων καινούργιων κατοικιών, προσδοκώντας σημαντική αύξηση του ρυθμού κατασκευής. Στις διαπραγματευτικές επιτυχίες του SPD συγκαταλέγεται η απαγόρευση της χρήσης του εντομοκτόνου γλυφοσάτη, το οποίο θεωρήθηκε μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια της συμφωνίας. Όσον αφορά την πολεμική βιομηχανία, ειπώθηκε, συγκεκριμένα, ότι «η κυβέρνηση, με άμεση εφαρμογή της απόφασης, δεν εγκρίνει καμία εξαγωγή [όπλων] προς χώρες που εμπλέκονται στον πόλεμο της Υεμένης», σε μία αυστηρή και ξεκάθαρη νύξη στη σχέση της χώρας με τη Σαουδική Αραβία (Deutsche Welle, 2018).

Κοινός τόπος δεν βρέθηκε στον τομέα της υγείας, αφού απορρίφθηκαν οι προτάσεις του SPD για μεταρρυθμίσεις, όπως και δεν προχώρησε το σχέδιο αύξησης της φορολογίας που προτάθηκε από το ίδιο κόμμα.

Τα συμβαλλόμενα μέρη προέβησαν σε δηλώσεις αμέσως μετά την επίτευξη της συμφωνίας, εκφράζοντας ανακούφιση και αισιοδοξία για όσα θα ακολουθήσουν. Συγκεκριμένα, η Merkel ανακοίνωσε: «Είχαμε εντατικά σοβαρές, πολύ βαθιές συζητήσεις, που θα διασφαλίσουν ότι σε 10 με 15 χρόνια θα μπορούμε ακόμα να ζούμε στη Γερμανία», ενώ ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός δήλωσε ότι «είμαστε αποφασισμένοι να αξιοποιήσουμε τη Γερμανική δύναμη στην Ευρώπη» (BBC, 2018).

Η επόμενη μέρα

Συζητήσεις έλαβαν χώρα, στις 21 Ιανουαρίου, μεταξύ του Schultz και του αρχηγού της Χριστιανικής Κοινωνικής Ένωσης (CSU), Horst Seehofer, που παραδοσιακά λειτουργεί ως δεξιός «συνεργάτης» του CDU. Τα συντηρητικά μέλη του κόμματός του εμφανίζονται ευχαριστημένα από την επικράτηση του χαρακτήρα του CDU στην έγγραφη σύμπραξη με τους σοσιαλδημοκράτες. Από την άλλη πλευρά, τα αριστερόφρονα μέλη του SPD -καθώς το κόμμα τους, ομολογουμένως, προέβη στις περισσότερες υποχωρήσεις- εκφράζουν έντονες ενστάσεις και δυσαρέσκεια για τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις που δεν αποτυπώθηκαν στο τελικό σχέδιο (Financial Times, 2018). Η υποστήριξη των σοσιαλδημοκρατών στη συνεργασία τελικά εξασφαλίστηκε, αλλά με δυσκολία – κυρίως λόγω του φόβου για την  περαιτέρω άνοδο του ακροδεξιού AfD.

Εμφανέστερη αισιοδοξία αντανακλά η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας στην επίτευξη συμβιβασμού. Ο Γάλλος πρόεδρος, Emmanuel Macron, σε συνέντευξη τύπου στο Παρίσι, αναφέρει πως είναι «υπερβολικά νωρίς για να εξάγουμε συμπεράσματα», αλλά αναγνωρίζει στην προπαρασκευαστική συμφωνία «σημάδια ευνοϊκής προόδου στα Ευρωπαϊκά ζητήματα» που ο ίδιος προωθεί (The  Washington Post, 2018), ενώ και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, διατείνεται πως είναι ευχαριστημένος με την έκβαση των γεγονότων. Αξιοσημείωτη, τέλος, είναι και η άνοδος του Ευρώ στην παγκόσμια αγορά, με τιμή ρεκόρ για τα τελευταία τρία χρόνια – δηλαδή, στα  $1.2138 (Financial Times, 2018).

Το μόνο που απομένει πλέον είναι η υπογραφή μίας επίσημης συνεργασίας και οι απαραίτητες διαδικασίες για το διορισμό της νέας κυβέρνησης. Σχεδόν αυτονόητη, δε, μέχρι τότε, είναι η απερίσπαστη προσοχή των Βρυξελλών και κάθε κράτους της ΕΕ σε περαιτέρω εξελίξεις και την ολοκλήρωση του «θρίλερ» στο εσωτερικό της Γερμανίας που, αναντίρρητα, επιδρά -και θα συνεχίσει να επιδρά- έντονα στην πορεία της Ένωσης ως ηγέτιδας οικονομίας.

Πηγές:

1. BBC. (2017). German election: Why this is a turning point. http://www.bbc.com/news/world-europe-41094785
2. BBC. (2018). Germany coalition talks: Merkel welcomes breakthrough. http://www.bbc.com/news/world-europe-42660761
3. Deutsche Welle. (2018).  German coalition talks reach breakthrough: A look at what comes next. http://www.dw.com/en/german-coalition-talks-reach-breakthrough-a-look-at-what-comes-next/a-42122334
4. Financial Times. (2018). Senior SPD members cast doubt on German coalition deal. https://www.ft.com/content/5b19e970-f921-11e7-9b32-d7d59aace167
5. Financial Times. (2018). German political breakthrough helps euro to 3-year high. https://www.ft.com/content/2ab3eb28-f73c-11e7-88f7-5465a6ce1a00
6. Reuters. (2018). German coalition talks drag on, president warns Europe at stake. https://www.reuters.com/article/us-germany-politics/german-coalition-talks-drag-on-president-warns-europe-at-stake-idUSKBN1F00UJ
7. The New York Times. (2018). Is Angela Merkel Done For? https://www.nytimes.com/2018/01/11/opinion/angela-merkel-coalition-germany.html
8. The Washington Post. (2018). The Latest: Macron says German political deal ‘encouraging’. https://www.washingtonpost.com/world/europe/the-latest-german-parties-agree-plans-for-coalition-talks/2018/01/12/17ff0052-f774-11e7-9af7-a50bc3300042_story.html?utm_term=.bc9c413d6a91