Τοποθετώντας ως πρότυπο το βρετανικό λαό που κινητοποιήθηκε και εξέφρασε τη γνώμη του, ξαφνιάζοντας την παγκόσμια πολιτική σκηνή με την απόφαση του Brexit, έρχεται τώρα ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdogan, να ζητήσει από το δικό του λαό να αποφασίσει αν θέλει να συνεχιστούν οι προσπάθειες για ένταξη του τουρκικού κράτους στην Ε.Ε ή να σταματήσουν. Ως πρόταση ακούστηκε πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2016, λίγο μετά το βρετανικό δημοψήφισμα, όπου ο Τούρκος Πρόεδρος, μετά από πολλά χρόνια προσπάθειας να κερδίσει την υποστήριξη των κρατών-μελών, εμφανίστηκε πολύ διαφορετικός. Μάλιστα εξαπόλυσε επίθεση έναντι των Ευρωπαίων ηγετών, κατηγορώντας τους για Ισλαμοφοβία και για ντροπιαστικές δηλώσεις έναντι της Τουρκίας. Σε αυτό έδωσε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τα λόγια του πρώην Πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας, David Cameron, ο οποίος είχε πει πως δεν υπάρχει πιθανότητα ένταξης της Τουρκίας τις επόμενες δεκαετίες, ούτε μέχρι το έτος 3000. Και τώρα, ως συνέχεια αυτών του των δηλώσεων, ο Erdogan δήλωσε ότι η υπομονή της τουρκικής πλευράς δεν είναι απεριόριστη, και κατηγόρησε για άλλη μια φορά την Ε.Ε πως επιδιώκει να τους υποχρεώσει να αποσυρθούν από τη διαδικασία της ένταξης. Γι’ αυτό και θα ήταν πιο φρόνιμο να ερωτηθεί ο ίδιος ο λαός σχετικά με το μέλλον του.

Υπάρχουν πιθανότητες ένταξης;

Εξετάζοντάς το χρονολογικά, βλέπουμε ότι η διαδικασία ένταξης έχει όντως τραβήξει για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός που γενικά λιγοστεύει όλο και περισσότερο τις πιθανότητες προσθήκης ενός νέου κράτους στην Ένωση. Η πρώτη προσέγγιση από την Άγκυρα έγινε το 1987, ενώ οι επίσημες συζητήσεις ξεκίνησαν το 2005, στη βάση γεωστρατηγικών συμφερόντων και από τις δύο πλευρές, με μικρή πρόοδο και μεγάλα σκαμπανεβάσματα στις σχέσεις Τουρκίας- Ε.Ε. Πάντοτε θα προέκυπτε κάποιο νέο ζήτημα, και θα έβαζε φρένο στις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις. Οι βασικότερες επιφυλάξεις των ευρωπαϊκών κρατών έναντι της Τουρκίας αφορούν το αυταρχικό σύστημα που έχει δημιουργηθεί γύρω από τον Erdogan, ο οποίος έχει συσπειρώσει στο πλευρό του την πλειοψηφία του λαού, και δεν διστάζει να εκδιώξει την αντιπολίτευση – ή ακόμα και τα Μέσα Ενημέρωσης που του ασκούν κριτική. Παράλληλα, στο εσωτερικό του τουρκικού κράτους παρατηρούνται μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων και ατομικών δικαιωμάτων, με στάσιμη οποιαδήποτε εξέλιξη προς τον εκσυγχρονισμό και τη φιλελευθεροποίηση.

Παρόλα αυτά, το Μάρτιο του 2016, τα πράγματα φαίνονταν πως έπαιρναν μια θετική τροπή, με τις 2 πλευρές να πλησιάζουν σε μια ιστορική συμφωνία, ένα κοινό σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης των μεταναστών. Η Άγκυρα υποσχέθηκε ότι θα βοηθήσει την ΕΕ στην αντιμετώπιση του κύματος των προσφύγων, με χρηματικό αντάλλαγμα φυσικά, καθώς και τη διευκόλυνση στις διαδικασίες ένταξης της χώρας στην ΕΕ, και την πραγματοποίηση μετακινήσεων εντός της ζώνης Σένγκεν χωρίς βίζα για τους Τούρκους πολίτες. Όμως, για να γίνουν πράξη αυτά τα αιτήματα, θα έπρεπε και η Τουρκία από την πλευρά της να συμμορφωθεί με τις αρχές που πρεσβεύει η Ένωση, κάτι που δεν έκανε. Συγκεκριμένα, δεν πρεσβεύει 72 από τα κριτήρια της Ένωσης, και διαθέτει μία πολύ σκληρή αντιτρομοκρατική νομοθεσία, που βάζει σε σκέψεις τη Δυτική Ευρώπη.

Σημαντικό Ρήγμα

Η κατάσταση επιδεινώθηκε πλήρως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, και συνεχίζει να γίνεται όλο και χειρότερη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις διπλωματικών πηγών στις Βρυξέλλες. Ο Erdogan επιδιώκει να μαζέψει ακόμη περισσότερη δύναμη στα χέρια του εντός του τουρκικού κράτους, και προθυμοποιείται να προβεί ακόμα και σε θεσμικές αλλαγές του πολιτεύματος, οι οποίες θα δίνουν ακόμη περισσότερες εξουσίες στον Πρόεδρο. Παράλληλα, οι τουρκικές αρχές έχουν εξαπολύσει ανησυχητικές διώξεις για το πραξικόπημα, όχι μόνο ενάντια των υπόπτων, αλλά και της φιλοκουρδικής αντιπολίτευσης και των δημοσιογράφων. Ανησυχητική είναι και η πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής, όπως και η απειλή αναστολής της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας για το προσφυγικό. Κάτι τέτοιο επιβεβαιώνεται και από τις δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Ömer Çelik, με συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντησή του με τους πρεσβευτές των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Άγκυρα, όπου ανέφερε ότι οι σχέσεις ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Τουρκία περνούν από «εύθραυστη» φάση.

Προειδοποιήσεις από την Ε.Ε

Από την πλευρά του, ο Martin Schulz απείλησε την Τουρκία με οικονομικές κυρώσεις, ως εναλλακτική του τερματισμού των ενταξιακών διαπραγματεύσεών της. Ως αποτέλεσμα, όμως, να διακοπούν και όλοι οι δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα στην Ε.Ε και την τουρκική αντιπολίτευση και τους δεκάδες χιλιάδες που κρατούνται μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου. Ενώ, επιπλέον, τόνισε πως, η επαναφορά της θανατικής ποινής (παραβίαση όχι μόνο των καθηκόντων της Τουρκίας, αλλά και όλων των βασικών αρχών που πρεσβεύει η Ένωση) σημαίνει και αυτόματο τερματισμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της χώρας με την Ε.Ε. Από τους Υπουργούς Εξωτερικών, κύριος πρωτεργάτης στο πάγωμα των διαπραγματεύσεων με την Τουρκία αποτελεί εκείνος της Αυστρίας, ο οποίος δεν βλέπει καμία πιθανότητα στην ένταξη του τουρκικού κράτους. Την ίδια ώρα, άλλες χώρες έχουν προτείνει (πέρα από τις κυρώσεις) και την περικοπή των κονδυλίων που λαμβάνει η Άγκυρα από τις Βρυξέλλες στο πλαίσιο της προενταξιακής διαδικασίας. Βέβαια, μεγάλο αγκάθι σε οποιεσδήποτε μαζικές ενέργειες της Ε.Ε αποτελεί και το Κυπριακό, το οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε συζητήσεις και, σύμφωνα με τη βρετανική κυβέρνηση, οποιαδήποτε σύγκρουση με την Τουρκία μπορεί να διακινδυνεύσει την εξέλιξη του ζητήματος.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό που μας μένει να δούμε είναι αν ο Τούρκος Πρόεδρος θα τεντώσει περισσότερο το σχοινί, ή αν θα αποφασίσει να έρθει σε συμβιβασμό με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και αξίες. Είναι γεγονός πως, η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, τον τελευταίο καιρό, δεν είναι σταθερή. Το αντίθετο, είναι καθαρά απρόβλεπτη και, πολλές φορές, άκρως επικίνδυνη – όχι μόνο για τα γενικότερα ευρωπαϊκά συμφέροντα, αλλά και για τα ελληνικά. Το μόνο σίγουρο είναι πως η χώρα μας πρέπει να είναι προετοιμασμένη, γιατί προβλέπεται να δώσει σκληρό αγώνα για να προασπιστεί τα συμφέροντά της, και να προστατευθεί από τη γείτονα χώρα.

Πηγές:

1. Ρ.Τ. Ερντογάν: Προαναγγέλλει δημοψήφισμα για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ (2016) Available at: http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/54370/r-t-erntogan-proanaggellei-dimopsifisma-gia-tin-entaxi-tis-toyrkias-stin-ee?utm_campaign=Echobox (Accessed: 16 November 2016).
2. ‘Our patience has limits’: Erdogan says turkey may hold referendum on joining EU (2016) Available at: https://www.rt.com/news/366850-erdogan-referendum-turkey-eu/ (Accessed: 16 November 2016).
3. Tensions flare as turkey heads for referendum on new powers for president Erdogan as dissent crackdown continues (2016) Available at: http://www.independent.co.uk/news/world/europe/turkey-president-recep-tayyip-erdogan-referendum-new-powers-tensions-flare-a7415951.html (Accessed: 16 November 2016).
4. Weise, Z. (2016) Turkey considers following in Britain’s footsteps with referendum on whether to give up stalled EU accession bid. Available at: http://www.telegraph.co.uk/news/2016/06/23/erdogan-considers-turkey-referendum-on-whether-to-give-up-on-sta/ (Accessed: 16 November 2016).
5. Σε διαρκή επιδείνωση οι σχέσεις Τουρκίας – Ε.Ε (2016) Available at: http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/53208/se-diarki-epideinosi-oi-sxeseis-toyrkias-e-e (Accessed: 16 November 2016).
6. Τσελίκ: Σε εύθραυστη φάση οι σχέσεις Τουρκίας – Ε.Ε (2016) Available at: http://www.naftemporiki.gr/story/1168186/tselik-se-euthrausti-fasi-oi-sxeseis-tourkias-ee (Accessed: 16 November 2016).
7. Ντερ Στάνταρντ: Γιατί η Τουρκία δεν θα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (2015) Available at: http://www.tanea.gr/news/world/article/5319863/nter-stantarnt-giati-h-toyrkia-den-tha-ginei-melos-ths-eyrwpaikhs-enwshs/ (Accessed: 16 November 2016).