Το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο αποσχίστηκε το 1991, υπήρξε βασικό κομμάτι της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Με την απόσχισή του δήλωσε την αυτονομία του, αξιοποιώντας, παράλληλα, στο μέγιστο δυνατό, τις ενεργειακές δυνατότητές του.  Αποτέλεσμα αυτής της αξιοποίησης ήταν η επίτευξη, τα επόμενα χρόνια, θεαματικών ρυθμών ανάπτυξης. Το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται στην περιοχή του Καυκάσου, μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, ενώ βρέχεται από την Κασπία θάλασσα. Η τελευταία είναι πλούσια σε αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου – γεγονός που κατατάσσει το Αζερμπαϊτζάν σε κορυφαία περιφερειακή ενεργειακή δύναμη.

Συνεργασίες με τη Δύση

Η ενεργειακή πολιτική του Αζερμπαϊτζάν άλλαξε μετά την αυτονομία του από την πρώην Σοβιετική Ένωση, καθώς τέθηκαν νέοι στόχοι, στρεφόμενοι στο δυτικό κόσμο, τόσο σε οικονομικό όσο και εμπορικό επίπεδο – με κύριο στόχο τη συνεργασία του κράτους με ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και το συμβουλευτικό ρόλο των τελευταίων στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων που βρίσκονται υπό την αζέρικη κατοχή. Βάσει των νέων στόχων, το 1994, η χώρα ξεκίνησε τη σύναψη των PSAs (Productions Sharing Agreements). Πρόκειται, δηλαδή, για μακροχρόνιες συνεργασίες συνεκμετάλλευσης και συμπαραγωγής με τις ξένες πετρελαϊκές εταιρίες. Επιπλέον, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Κρατικής Ενεργειακής Εταιρίας του Αζερμπαϊτζάν (SOCAR- State Oil Company of Azerbaijan Republic), στην επικράτεια της χώρας υπάρχουν 61 κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου, 40 επίγεια και 21 υποθαλάσσια. Από τα παραπάνω, η SOCAR εκμεταλλεύεται μόλις τα 20 επίγεια και 15 υποθαλάσσια, ενώ όλα τα υπόλοιπα κοιτάσματα αποτελούν προϊόν συνεκμετάλλευσης μέσω των PSAs. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι, με βάση τους αριθμούς, η SOCAR κατέχει μόλις το 11,65% των κοιτασμάτων, ενώ η Βρετανική BP εκμεταλλεύεται το 35,79%, η INPEX το 10,96% και ούτω καθεξής. Επομένως, παρατηρούμε ότι η ξένη εκμετάλλευση έχει καθοριστικό ρόλο στη συνεργασία αυτή.

Εξόρυξη πετρελαίου στην Κασπία από την BP.

Η χώρα -φυσικά, μέσω των συγκεκριμένων συνεργασιών- άρχισε να γίνεται γνωστή παγκοσμίως για το παραγόμενο αργό πετρέλαιό της, καθώς κατάφερε να επιτύχει σημαντική ανάπτυξη και να πλησιάσει το δυτικό τρόπο ζωής, αφήνοντας πίσω της το στίγμα ως περιοχή της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Συγκεκριμένα, με τις εν λόγω συνεργασίες, το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να αυξήσει τον εθνικό πλούτο κατά 20% για τα πρώτα τέσσερα χρόνια (1994 και έπειτα) ενώ, παράλληλα, τεράστια χρηματικά ποσά εισέρευσαν στη χώρα για να χρηματοδοτήσουν νέα ερευνητικά προγράμματα σχετικά με το πετρέλαιο, μετατρέποντας το Αζερμπαϊτζάν σε ένα απο τα σημαντικότερα κέντρα πετρελαίου στον κόσμο. Οι συνεργασίες αυτές πρόκειται να λήξουν το 2024, με δυνατότητα -σε κάθε περίπτωση- πενταετούς παράτασης.

Οι αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου, που συνδέουν το αζέρικο κράτος με την Ευρώπη είναι οι εξής:

• Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν: Αποτελεί το σημαντικότερο αγωγό πετρελαίου, καθώς συνδέει το Μπακού (πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν) με τις ακτές της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, στην πόλη Τσεϊχάν, περνώντας μέσα από τη Γεωργία. Ο συγκεκριμένος αγωγός έχει μήκος 1.768 χλμ και στοίχισε 3,9 δις δολλάρια, μεταφέροντας ημερησίως 43.000 βαρέλια πετρελαίου από την Κασπία θάλασσα στη Μεσόγειο. Το εν λόγω εγχείρημα έχει σπουδαία γεωπολιτική σημασία, καθώς η αρχική του σχεδίαση ήταν να φτάνει μέσω της Ρωσίας στην Μεσόγειο – στόχο που απέτρεψε η αμερικανική κυβέρνηση, ώστε η Ρωσία να μην ”κλέψει” τα ωφέλη αυτού του αγωγού. Η Βρετανική BP ηγείται του εν λόγω αγωγού, ενώ συμμετέχουν γαλλικές, νορβηγικές, τουρκικές, ιαπωνικές και, φυσικά, αμερικανικές εταιρίες πετρελαίου.

Οι αγωγοί πετρελαίου που συνδέουν το Μπακού με την Ευρώπη.

• Μπακού-Σούπσα (Western Route Export Pipeline): Αποτελεί έναν αγωγό 833χλμ, που μεταφέρει πετρέλαιο από το Μπακού στην πόλη Σούπσα της Γεωργίας, συνδέοντας την Κασπία με την Μαύρη Θάλασσα. Στην ουσία, ο αγωγός ήταν ο παλαιότερος που λειτουργούσε επί σοβιετικής εποχής. Ωστόσο, έχει ανακαινισθεί με καινούρια τμήματα, επιτυγχάνοντας τη μεταφορά ημερησίως 145.000 βαρελιών. Επίσης, την εποπτεία και αυτού του αγωγού κατέχει η Βρετανική BP.

• Μπακού-Νοβοροσίσκ (North Route Export Pipeline): Ο συγκεκριμένος αγωγός καλύπτει μια διαδρομή 1330 χλμ, από το Μπακού ως το λιμάνι Νοβοροσίσκ της Ρωσίας, βόρεια της Μαύρης Θάλασσας. Αν και ο όγκος μεταφοράς πετρελαίου είναι σχετικά χαμηλός σε σχέση με τους υπόλοιπους δύο αγωγούς, και αυτός παραμένει σημαντικός, καθώς αποτελεί την αρχή για τη συνέχεια του αγωγού στην Κεντρική Ευρώπη μέσω της Ρωσίας.

• Μοζντόκ-Καζί Μαγκόμντ (North Caucasus Pipeline): Αγωγός φυσικού αερίου μήκους 680χλμ που συνδέει την πόλη Καζί Μαγκόμντ (επαρχία λίγο έξω από το Μπακού) με την πόλη Μοζντόκ, στην Βόρεια Οσετία της Ρωσίας. Ο συγκεκριμένος αγωγός είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς περνάει μέσα από την εμπόλεμη ζώνη της Τσετσενίας – γεγονός που έχει προκαλέσει ζημιές και πυρκαγίες αρκετές φορές κατά την περίοδο 1990-2000. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι ο εν λόγω αγωγός είναι ο κύριος αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν στη Βόρεια Ευρώπη μέσω της Ρωσίας, τοποθετώντας με αυτό τον τρόπο τη Ρωσία σε εξαιρετικά στρατηγική θέση για τις τιμές πώλησης του φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

• Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ (South Caucasus Pipeline): Ο δεύτερος αγωγός φυσικού αερίου που συνδέει το Μπακού με την πρωτεύουσα της Γεωργίας, Τιφλίδα, και απο εκεί καταληγεί στην πόλη Ερζερούμ της κεντρικής Τουρκίας. Ο αγωγός αυτός είναι παράλληλος με τον αγωγό πετρελαίου Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν, και μελετάται η μελλοντική επέκτασή του προς την Κωνσταντινούπολη, ώστε να συνδέεται με τις χώρες των Βαλκανίων και την Ελλάδα, περνώντας από την Αδριατική, και καταλήγοντας στην Ιταλία και την Νότια Ευρώπη. Το εγχείρημα είναι τεράστιο, διότι τα οφέλη για τις χώρες διέλευσης θα είναι τεράστια, τόσο σε ενεργειακό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Η επέκτασή του μελετάται για το 2020, καθιστώντας αυτόν τον μεγαλύτερο αγωγό φυσικού αερίου. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι θα ξεκινάει από το Μπακού, διασχίζοντας την Τουρκία και, απο εκεί, τη Βόρεια Ελλάδα και την Αλβανία, περνώντας στην Αδριατική – τοποθετώντας τον στο κέντρο της ενεργειακής ασφάλειας Ευρώπης-Καυκάσου. Τα ηνία βρίσκονται -για άλλη μια φορά- στη Βρετανική εταιρία πετρελαίου BP.

Σχέσεις Αζερμπαϊτζάν-Ελλάδας

Αγωγός φυσικού αερίου που συνδέει το Μπακού με τη Νότια Ευρώπη μέσω Τουρκίας-Ελλάδας.

Οι σχέσεις του Αζερμπαϊτζάν με την Ελλάδα είναι αρκετά καλές και φιλικές, παρόλο που δεν είναι γείτονες χώρες. Μάλιστα, πρόσφατα ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, επισκέφθηκε το Μπακού στο πλαίσιο ενίσχυσης των διμερών σχέσεων των δύο χωρών. Σε αυτή την επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών, οι αξιωματούχοι των δύο χωρών -αφού συζήτησαν θέματα που αφορούσαν, κυρίως, στο προσφυγικό, την οικονομική κρίση που πλήττει την Ελλάδα, και τις διαμάχες με την Τουρκία- έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στη στρατηγική σημασία της χώρας. Ουσιαστικά, εμβάθυναν στον τομέα της γεωπολιτικής σκοπιάς που κατέχει η Ελλάδα, ώστε η ίδια να αποτελέσει τον δίαυλο επικοινωνίας του αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο θα διασχίζει τη Βόρεια Ελλάδα, περνώντας υποθαλάσσια την Αδριατική στο Μπάρι της Ιταλίας. Από εκεί, στη συνέχεια, θα μπορεί να καταλήγει στον τελικό του προορισμό -στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης- ενισχύοντας, παράλληλα, τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις του Αζερμπαϊτζάν με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Συμπερασματικά

Είναι πρόδηλο ότι το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί, πλέον, μία απο τις βασικότερες πύλες μεταφοράς ενέργειας στην Ευρώπη, καθώς -εκτός από πληθώρα κοιτασμάτων- έχει τις χαμηλότερες τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου στην αγορά. Με την ανάδυση της χώρας μέσω των ενεργειακών της συμμαχιών, ενισχύθηκε η οικονομία της, αλλά και κατάφερε να γίνει παγκοσμίως γνωστή. Η δημιουργία του Νότιου Διάδρομου Φυσικού Αερίου θα μεταμορφώσει ριζικά το Αζερμπαϊτζάν, αφού -και επίσημα-  θα αποτελέσει, αφενός, το βασικό και μόνιμο ενεργειακό προμηθευτή, αφετέρου, το συνεργάτη ολόκληρης της Ευρώπης, αλλάζοντας ολοκληρωτικά το τοπίο στα ζητήματα ενέργειας και ασφάλειας.

Πηγές :

1. Ελληνοαζέρικο Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο (2016) Ενεργειακός τομέας – πετρελαίο και φυσικό αέριο – ΕλληνοΑζέρικο Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο. Available at: http://www.greekazerchamber.eu/%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE% (Accessed: 24 February 2017).
2. Ναυτικά Χρονικά (2016) ‘Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν, πόλος έλξης για ξένους επενδυτές’. Available at: http://www.naftikachronika.gr/2016/05/03/to-petrelaio-kai-to-fysiko-aerio-tou-azermpaitzan-polos-elxis-gia-xenous-ependytes-2/ (Accessed: 24 February 2017).
3. World Energy News (2017) Αζερμπαϊτζάν: Έως το 2020 θα ολοκληρωθεί ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου. Available at: http://worldenergynews.gr/index.php/%CE%B5%CE%BD (Accessed: 24 February 2017).
4. Trans Adriatic Pipeline (2017) Η διαδρομή του Διαδριατικού Αγωγού φυσικού αερίου. Available at: https://www.tap-ag.gr/%CE%9F-%CE%91%CE%B3%CF%89%CE%B3% (Accessed: 24 February 2017).