Το γεγονός ότι η Γερμανία αποτελεί μια από της σημαντικότερες εξαγωγικές χώρες στον κόσμο είναι κάτι πέρα για πέρα γνωστό και αδιαμφισβήτητο. Πιο συγκεκριμένα, για το 2016, οι συνολικές εξαγωγές της ξεπερνούν το 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια (46,8% του G.D.P.), ποσό που την κατατάσσει στην τρίτη θέση των χωρών με τις υψηλότερες -από πλευράς αξίας- εξαγωγές στον κόσμο, πίσω από την Κίνα και τις Η.Π.Α (1). Παρ’όλα αυτά, για να καταφέρει το παραπάνω, εδώ και πέντε χρόνια η Γερμανία καταπατά τα συμφωνηθέντα με τους εταίρους της Ε.Ε. Με άλλα λόγια, οι καταπληκτικές μεν, “παράνομες” δε επιδόσεις της Γερμανίας στηρίζονται στις πλάτες και στην ανοχή των υπολοίπων Ευρωπαίων εταίρων. Όμως, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Στις 13 Δεκεμβρίου 2011, το αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Stability Growth Pact, S.G.P.) τίθεται σε εφαρμογή, με στόχο να θέσει νέους κανόνες δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής, ικανούς να διαφυλάξουν την Ε.Ε. από τυχόν προβλήματα και αναταραχές στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας. Το σύνολο των κανόνων αυτών, που κωδικοποιείται με την ονομασία “Six-Pack”, περιλαμβάνει πέντε Κανονισμούς (Regulations) και μια Οδηγία (Directive). Μεταξύ άλλων, στο εν λόγω Σύμφωνο μπορεί κανείς να βρει κάποιες συνθήκες μακροοικονομικής ισορροπίας για τα κράτη μέλη της Ε.Ε. Μια από αυτές είναι και η παρακάτω:

• “3 year backward moving average of the current account balance as a percent of G.D.P., with the threshold of +6% of G.D.P. and – 4% of G.D.P.;” (2)

Με άλλα λόγια, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ορίζει, σε γενικές γραμμές, ότι ο κινούμενος μέσος όρος(*) της τελευταίας τριετίας του ισοζυγίου πληρωμών -της διαφοράς, δηλαδή, μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών- δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερος από +6% και μικρότερος από -4% του Α.Ε.Π. της εκάστοτε χώρας. Επομένως, κάθε χώρα είναι υποχρεωμένη να μην έχει υπερβολικά μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα, ή υπερβολικά μεγάλο εμπορικό έλλειμμα. Είναι, βέβαια, περιττό να αναφέρουμε ότι, κατά την περίοδο 2011-2016, για κάθε χρόνο από τη στιγμή που η παραπάνω διάταξη μπήκε σε ισχύ, η Γερμανία ξεπερνά -θετικά- το παραπάνω ποσοστό.

Πιο συγκεκριμένα, για το 2016 το εμπορικό ισοζύγιο της Γερμανίας ήταν θετικό κατά 297 δισεκατομμύρια δολάρια, φέρνοντάς τη στην πρώτη θέση παγκοσμίως, και ξεπερνώντας το αντίστοιχο της Κίνας, που ανέρχεται στα 245 δισεκατομμύρια δολάρια -παρόλο που η αξία των κινεζικών εξαγωγών είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή των γερμανικών-, καθώς και αυτό της Αμερικής, που είναι αρνητικό (3). Αν συνυπολογίσει κανείς ότι το σημαντικότερο μερίδιο των γερμανικών εξαγωγών, ανερχόμενο περίπου στο 50%, κατευθύνεται στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, γίνεται κατανοητό ότι η Ε.Ε. ανταποκρίνεται πλήρως στις επιδιώξεις και στα κέρδη του γερμανικού κεφαλαίου.

Διεθνείς αντιδράσεις

Όσο και αν αυτό φαίνεται παράλογο, οι μεγαλύτερες αντιδράσεις για το υψηλό εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας προέρχονται από την “άλλη μεριά” του Ατλαντικού Ωκεανού. Όπως είναι γνωστό, η ισοτιμία ευρώ-δολαρίου έχει πάρει την κατιούσα, αν λάβει υπόψη κανείς ότι κάποτε πλησίαζε το 1,6/1, ενώ σήμερα είναι κοντά στο 1/1. Η σχετική, λοιπόν, “υποτίμηση” του ευρώ έναντι του δολαρίου κάνει τα Ευρωπαϊκά προϊόντα πιο ανταγωνιστικά σε σχέση με τα αμερικανικά. Σύμφωνα με πληροφορίες των Financial Times, ο επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Εμπορίου των Η.Π.Α., Peter Navarro, υποστήριξε ότι η Γερμανία χρησιμοποιεί την υποτίμηση του ευρώ ώστε να αποκτήσει σχετικό εμπορικό πλεονέκτημα έναντι των Η.Π.Α (4). Αν, μάλιστα, σκεφτεί κανείς ότι η εν λόγω τοποθέτηση του Navarro ήταν απόφαση της Κυβέρνησης Trump, είναι ασφαλές να υποτεθεί ότι αυτή βρίσκεται σε συμφωνία με την αντίστοιχη άποψη του νέου “πλανητάρχη”.

Ωστόσο, αντιδράσεις προκύπτουν και από θεσμούς, όπως είναι η Ε.Κ.Τ. και το Δ.Ν.Τ. Οι λόγοι της ανησυχίας είναι, κατά βάση, δύο. Από τη μία πλευρά, η υπερβολική στήριξη της γερμανικής οικονομίας στον τομέα των εξαγωγών δημιουργεί φόβους ότι ένα παγκόσμιο οικονομικό σοκ, όπως αυτό που συνέβη το 2008, θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης, πλήττοντας σφοδρά τη γερμανική οικονομία. Από την άλλη πλευρά, οι Γερμανοί πολίτες υπερ-αποταμιεύουν, κυρίως εξαιτίας των χαμηλών επιτοκίων. Η υπερ-αποταμίευση αυτή στερεί κεφάλαια από την πραγματική οικονομία ενώ, ταυτόχρονα, οδηγεί σε χαμηλές επενδύσεις, οι οποίες αποτελούν προϋπόθεση ανάπτυξης και μακροοικονομικής ισορροπίας για μια χώρα. Χαρακτηριστικά, όπως αναφέρουν Γερμανοί σχολιαστές, οι χαμηλές δαπάνες στο εσωτερικό της χώρας είναι προβληματικές, καθώς πρέπει να αυξηθεί η ζήτηση και να ληφθούν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων (5). Άλλωστε, τα παραπάνω ζητήματα επηρεάζουν έντονα και την προεκλογική εκστρατεία στη Γερμανία.

Ωστόσο, αυτό που προκαλεί εξαιρετική εντύπωση δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από την εκκωφαντική σιωπή των Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, οι οποίες τηρούν σιγή ιχθύος μπροστά στην καταπάτηση των Ευρωπαϊκών κανόνων και, μάλιστα, από τη Γερμανία, μία χώρα η οποία, σε κάθε ευκαιρία, διατρανώνει τη σημασία της τήρησης των συμφωνηθέντων, σε απόλυτο και αδιαπραγμάτευτο βαθμό. Πλάι στη σιωπή αυτή έρχεται να προστεθεί -σε εθνικό, τουλάχιστον, επίπεδο- και η σιωπή της πλειοψηφίας των Μ.Μ.Ε.

Σκέψεις για το μέλλον

Σίγουρα, η επικράτηση του D.Trump θα εντείνει τους “ενδοκαπιταλιστικούς” ανταγωνισμούς μεταξύ αμερικανικού και γερμανικού κεφαλαίου, με φόντο την παγκόσμια οικονομική ηγεμονία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μια πιθανή νίκη της Clinton θα άλλαζε πολλά. Είναι, επιπλέον, πιθανό ότι ο εν λόγω ανταγωνισμός θα προκαλέσει οικονομική αποσταθεροποίηση. Άλλωστε η Κίνα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα επ’ αυτού. Ωστόσο, αυτό που είναι σημαντικό να σχολιαστεί είναι η ίδια η λειτουργία της Ε.Ε. και, πιο συγκεκριμένα, του ευρώ, ως προϋπόθεση και πεδίο ηγεμονίας του γερμανικού κεφαλαίου.

Σε πρώτο επίπεδο, η Ε.Ε. έχει δημιουργήσει έναν χώρο ελεύθερου εμπορίου, ο οποίος είναι κάθε άλλο παρά ομοιογενής. Αν θα μπορούσε κανείς να κάνει μια αναλογία, αυτή θα ήταν ο ανταγωνισμός μεταξύ ενός “παππού” και του εφήβου “εγγονού” του στο τρέξιμο. Ως εκ τούτου, οι Ευρωπαϊκές οικονομίες αποκλίνουν, αντί να συγκλίνουν, καθώς οι τεχνολογικά αναπτυγμένες χώρες κερδίζουν, και οι τεχνολογικά λιγότερο αναπτυγμένες χάνουν, αντίστοιχα.

Επιπλέον, χωρίς να παραγνωρίζει κανείς την αβεβαιότητα που προκαλεί η πορεία κάποιων χωρών της Ευρωζώνης, καθώς αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της υποτίμησης του ευρώ, είναι σίγουρο ότι η υποτίμηση αυτή ευνοεί τα εμπορικά συμφέροντα της Γερμανίας.

Όμως, το να μιλήσει κανείς για μια “γερμανοκρατούμενη” Ευρώπη είναι προβληματικό, στον βαθμό που η Ε.Ε. δεν αποτελεί παράδεισο για ένα σημαντικό κομμάτι της γερμανικής εργατικής τάξης, το οποίο υπο-αμείβεται και είναι εκτεθειμένο σε κακές εργασιακές συνθήκες. Ωστόσο, η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη αποτελούν το πεδίο εντός του οποίου η γερμανική αστική τάξη αποδεικνύει, εμπεδώνει και αναπτύσσει την ηγεμονία της έναντι των υπολοίπων ευρωπαϊκών, αλλά και “ακονίζει τα δόντια” της απέναντι στις “τίγρεις” της Ανατολής και της Δύσης.

Και, δυστυχώς, μπορεί τα νούμερα και οι αριθμοί για τη Γερμανία να ευημερούν, αλλά αυτή δεν είναι η κατάσταση ούτε για μεγάλο μέρος του γερμανικού λαού, ούτε για ακόμα μεγαλύτερο μέρος του Ευρωπαϊκού πληθυσμού του Βορρά και -κυρίως- του Νότου.

Το παραπάνω μας φέρνει όλο και πιο έντονα στο νου μια φράση του Cervantes από τον Δον Κιχώτη: “Να αλλάξεις τον κόσμο, φίλε Sancho, δεν είναι τρέλα, ούτε ουτοπία. Είναι δικαιοσύνη”.

Y.Γ.: κινούμενος μέσος όρος(*): Με τον όρο κινούμενος μέσος όρος της τελευταίας τριετίας εννοείται ότι, για τον υπολογισμού του μέσου όρου κάθε χρόνιας, λαμβάνονται υπόψη, κάθε φορά, τα τελευταία τρία χρόνια.

Πηγές:

1. CIA, (2016). World Factbook. Country Comparison: Exports. [Online]. Available from: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2078rank.html. [Accessed: March 19th 2016]
2. European Commission, (2011). EU Economic governance “Six-Pack” enters into force. [Online]. Available from: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-898_en.htm. [Accessed: March 19th 2016]
3. The local, (2017). Germany overtakes China as world’s richest exporter. [Online]. Available from: https://www.thelocal.de/20170130/germany-overtakes-china-as-worlds-richest-exporter. [Accessed: March 19th 2016]
4. The Forbes, (2017). Donald Trump’s Chief Trade Adviser Has Accused Germany Of Trade Cheating – But He’s Wrong. [Online]. Available from: https://www.forbes.com/sites/francescoppola/2017/01/31/donald-trumps-chief-trade-adviser-has-accused-germany-of-trade-cheating/#5a9e48907336. [Accessed: March 20th 2016]
5. Insider, (2017). Τον «πανικό σπέρνει» το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας. [Online]. Available from: http://www.insider.gr/eidiseis/financial-times/39826/ton-paniko-spernei-emporiko-pleonasma-tis-germanias. [Accessed: March 20th 2016]