Στο πλαίσιο καμπάνιας της ΜΚΟ Greenpeace για την προστασία των παγετώνων στην Αρκτική, ο διάσημος Ιταλός συνθέτης Ludovico Einaudi εκτέλεσε τη νέα του μουσική δημιουργία “Ελεγεία για την Αρκτική” υπό τη συνοδεία πιάνου, πάνω σε μια πλωτή πλατφόρμα μπροστά στους παγετώνες. Η εκστρατεία αυτή αποσκοπούσε στην επίτευξη σύναψης συμφωνίας με περιεχόμενο την παύση εκμετάλλευσης της Αρκτικής, και την εξεύρεση λύσεων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Ο Einaudi τόνισε, δε, ότι η Αρκτική δεν είναι μία έρημος, αλλά ένας τόπος που σφύζει από ζωή.
Αναφορικά με το φαινόμενο του λιωσίματος των πάγων της Γης, η περιβαλλοντική πραγματικότητα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ζοφερή, ενώ αποτελεί επακόλουθο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι εκθέσεις του Ινστιτούτου Worldwatch καταδεικνύουν ότι το λιώσιμο των πάγων επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια του 1990, η οποία συγκαταλέγεται στις θερμότερες δεκαετίες. Τα πιο δυσοίωνα στοιχεία αφορούν τους πάγους της Αρκτικής, καθώς έχουν συρρικνωθεί κατά 6%, με αποτέλεσμα να απολεσθούν περίπου 35.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκτασης. Συγκεκριμένα, η απολεσθείσα έκταση αντιστοιχεί σχεδόν στην έκταση του Βασιλείου της Ολλανδίας.

Το λιώσιμο των πάγων

Το λιώσιμο των πάγων αποτελεί συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, και συνδέεται με την άνοδο της θερμοκρασίας της Γης και, πιο συγκεκριμένα, με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο και ορίζεται ως η διαδικασία κατά την οποία η ατμόσφαιρα του πλανήτη συγκρατεί θερμότητα, και συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειάς του. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου παρατηρείται σε όλους τους πλανήτες που διαθέτουν ατμόσφαιρα, και η πιο εντυπωσιακή εκδήλωσή του εντοπίζεται στην Αφροδίτη. Ωστόσο, η ανθρώπινη δραστηριότητα προκαλεί την αρνητική ενίσχυση του φυσικού φαινομένου στη Γη, λόγω της αύξησης της συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου) και των χλωροφθορανθράκων.

Η αύξηση της θερμοκρασίας της Γης -ως απότοκος του φαινομένου του θερμοκηπίου- επιφέρει το λιώσιμο των πάγων στους δύο πόλους του πλανήτη, και στις περιοχές που υπάρχουν παγετώνες. Χαρακτηριστικό είναι ότι το πάχος του πάγου πάνω από το νερό έχει ήδη σημειώσει μείωση κατά 40%, βάσει των επιστημονικών στοιχείων. Συνεπώς, το λιώσιμο των πάγων είναι η αιτία για την ύπαρξη σωρείας περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, οι πλημμύρες, η ξηρασία και οι καταιγίδες. Αναμφισβήτητο είναι, δε, ότι η βιοποικιλότητα και η ανθρώπινη υγεία θα επηρεαστούν άρδην, εξαιτίας των ανωτέρω συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.

Αρκτική

Η Αρκτική εκτείνεται γύρω από το Βόρειο Πόλο, και περιλαμβάνει τμήματα των Η.Π.Α. (Αλάσκα), του Καναδά, της Ρωσίας, Νορβηγίας, Φινλανδίας και Σουηδίας, καθώς και την Ισλανδία, τη Γροιλανδία, το αρχιπέλαγος Svalbard και τον Αρκτικό Ωκεανό. Οι ανωτέρω χώρες αποκαλούνται και Αρκτικές Χώρες. Το μεγαλύτερο μέρος της Αρκτικής αποτελείται από θάλασσα που καλύπτεται από πάγους, και περιβάλλεται από παγωμένο έδαφος χωρίς δένδρα. Φιλοξενεί οργανισμούς που βιούν στον πάγο και στη θάλασσα, όπως και ανθρώπινες φυλές που ζουν στις αρκτικές περιοχές.

Πηγή: Iefimerida

Ερευνώντας την περιβαλλοντική πραγματικότητα στην Αρκτική, γίνεται αντιληπτό ότι ο πλανήτης κινδυνεύει από το λιώσιμο των πάγων της με ραγδαίο ρυθμό. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η μέγιστη έκταση των πάγων -η αύξηση της επιφάνειας του πάγου κατά 14.54 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα- είναι η μικρότερη που έχει καταμετρηθεί από το 1979 (το έτος που έλαβαν χώρα δορυφορικές παρατηρήσεις για πρώτη φορά στην Αρκτική). Ο μειωμένος σχηματισμός πάγου προκλήθηκε από την πνοή ενός ασυνήθιστου αεροχείμαρρου (άνεμος μεγάλης ταχύτητας που πνέει στην Τροπόσφαιρα, στα σημεία όπου διακόπτεται η Τροπόπαυση) το Φεβρουάριο, ο οποίος απετέλεσε την αιτία αύξησης της θερμοκρασίας της Αρκτικής, και άσκησε σχετική επίδραση στα στρώματα πάγου της Οχοτσκικής και της Βεριγγείου θάλασσας στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Ανταρκτική

Η Ανταρκτική είναι η νοτιότερη ήπειρος της Γης – εκεί βρίσκεται ο Νότιος Πόλος. Αποτελεί την ψυχρότερη ήπειρο, και η χαμηλότερη φυσική θερμοκρασία που έχει καταγραφεί εκεί είναι -93.2°C. Παρά το ότι δεν έχει Κυβέρνηση, διάφορες χώρες διεκδικούν κυριαρχία επί του εδάφους της. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Συνθήκη της Ανταρκτικής (1959) δεν επιτρέπει τις στρατιωτικές δραστηριότητες στην ήπειρο, όπως την εγκατάσταση στρατιωτικών βάσεων, τη δοκιμή όπλων και τις τακτικές κινήσεις στρατευμάτων.

Όσον αφορά τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ήπειρος, οι επιστήμονες έχουν επισημάνει ότι η επιταχυνόμενη τήξη έχει μειώσει το μέγεθος ορισμένων τραπεζών πάγου, ενώ άλλες έχουν εξαφανιστεί. Ως τράπεζες πάγου ορίζονται τα παγωμένα ποτάμια που επιπλέουν στο νερό. Πιο συγκεκριμένα, οι χιονοπτώσεις σχηματίζουν ρεύματα πάγου που κινούνται προς την ακτή. Ορισμένα ρεύματα πάγου ενώνονται -όπως οι παραπόταμοι- και, ως εκ τούτου, σχηματίζονται τεράστια ποτάμια πάγου. Όταν τα ποτάμια πάγου φτάνουν στη θάλασσα, επιπλέουν στο νερό και σχηματίζουν τις τράπεζες πάγου. Υπό ομαλές συνθήκες, τα εξωτερικά της όρια επεκτείνονται προς τη θάλασσα, διότι τροφοδοτούνται με περισσότερο πάγο από τους παγετώνες. Στο τέλος της φυσικής αυτής διαδικασίας, τεράστια κομμάτια πάγου αποσπώνται από τις τράπεζες και μετασχηματίζονται σε παγόβουνα.

Εν αντιθέσει με τις τράπεζες πάγου, οι αγέλες πάγου έχουν τη μορφή επιπλέοντος πάγου στη θάλασσα, ο οποίος σχηματίζεται όταν τα επιφανειακά νερά της παγώνουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τα επιπλέοντα αυτά κομμάτια ενώνονται με άλλα και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, διαμορφώνεται η αγέλη πάγου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η στάθμη της θάλασσας στην Ανταρκτική δεν ανεβαίνει, εξαιτίας των τραπεζών πάγου που επιπλέουν στο νερό, και το βάρος τους δεν του επιτρέπει να ανυψωθεί. Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις, εάν στο μέλλον λιώσει όλος ο πάγος της Ανταρκτικής, το επίπεδο της θάλασσας θα ανέβει κατά 65 μέτρα.

Πηγή: Emaze

Τέλος, η συρρίκνωση του πάγου έχει προκαλέσει απότομη αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2.5°C, καθώς και της βλάστησης στην ήπειρο. Ο σχηματισμός μιας τρύπας μεγέθους διπλάσιου της Ευρώπης στο στρώμα όζοντος της ατμόσφαιρας πάνω από την Ανταρκτική και, κατ’ επέκταση, η αύξηση της ακτινοβολίας περιλαμβάνονται στις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής που συνεχίζει να βιώνει η ήπειρος.

Επιπτώσεις

Οι προβλέψεις των επιστημόνων για τις επιπτώσεις του λιωσίματος των πάγων στον πλανήτη και στην επιβίωση των έμβιων όντων αποδεικνύουν ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι καταστροφική στην πληθώρα των περιπτώσεων. Επεξηγηματικά, το λιώσιμο των πάγων της Γης ωθεί στην αποκάλυψη επιφανειών χερσαίας έκτασης και νερού που κατακρατούν θερμότητα. Η θερμότητα αυτή ευνοεί και επιταχύνει την αδιάκοπη εξέλιξη του φαινομένου, με αποτέλεσμα το πλήρες λιώσιμο των πάγων και -σταδιακά- την αλλοίωση του κλίματος του πλανήτη.

Εν συνεχεία, πολλά σημεία της Ευρώπης και των Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι θα ψυχραθούν, εξαιτίας της εισροής φρέσκου νερού στο Βόρειο Ατλαντικό, το οποίο θα μεταβάλει την κυκλοφορία των ωκεάνιων ρευμάτων και, κατά συνέπεια, το θερμό Ρεύμα του Κόλπου (θερμό και ταχύ ρεύμα του Ατλαντικού Ωκεανού, που δημιουργείται στον Κόλπο του Μεξικού, βγαίνει στον ωκεανό από τα στενά της Φλόριντα, και ακολουθεί τις ανατολικές ακτές των Η.Π.Α. και της νήσου Νέας Γης του Καναδά, πριν διασχίσει τον Ατλαντικό Ωκεανό), το οποίο με τη σειρά του θα ανέβει πιο βόρεια. Επιπλέον, η στάθμη της θάλασσας θα ανέβει, πλημμυρίζοντας παράκτιες περιοχές στις οποίες ζει σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Γης. Εκτιμάται ότι η στάθμη θα ανέβει κατά 70 μέτρα σε παγκόσμια κλίμακα, εάν η παρούσα κατάσταση συνεχισθεί ως έχει.

Καταληκτικά, πολλά είδη ζώων και πουλιών θα εξαφανιστούν -ήδη αρκετά εξ αυτών αποτελούν είδος προς εξαφάνιση-, καθώς δεν θα βρίσκουν τροφή στις άκρες των πάγων, εφόσον θα έχουν εξαφανισθεί. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ζώων που βρίσκονται αντιμέτωπα με τον κίνδυνο του αφανισμού είναι οι πιγκουίνοι, οι πολικές αρκούδες και οι φώκιες. Όσον αφορά την Ελλάδα, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι παράκτιες περιοχές, όπως η Ρόδος και η Θεσσαλονίκη, θα πλημμυρίσουν έως το 2100, λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας κατά 1 μέτρο.

Πηγές:

1. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2015). Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Available at: http://ec.europa.eu/environment/basics/global-challenges/consequences/index_el.htm [Accessed 4 May 2017].
2. Το Βήμα. (2000). Λιώνουν οι πόλοι της Γης. Available at: http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=120887 [Accessed 4 May 2017].
3. CNN Greece. (2017). Αρνητικό ρεκόρ στα επίπεδα των πάγων σε Αρκτική και Ανταρκτική. Available at: http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/68035/ohe-arnitiko-rekor-sta-epipeda-ton-pagon-se-arktiki-kai-antarktiki-vid [Accessed 4 May 2017].
4. Johnston, I. (2017). The world’s sea ice is melting at record levels as temperatures soar. Available at: http://www.independent.co.uk/environment/antarctic-arctic-sea-ice-melting-historic-new-low-temperatures-soar-a7579351.html [Accessed 4 May 2017].
5. NASA. (2014). Antarctic Sea Ice Reaches New Record Maximum. Available at: https://www.nasa.gov/content/goddard/antarctic-sea-ice-reaches-new-record-maximum [Accessed 4 May 2017].
6. The Guardian. (2016). Arctic ice melt could trigger uncontrollable climate change at global level. Available at: https://www.theguardian.com/environment/2016/nov/25/arctic-ice-melt-trigger-uncontrollable-climate-change-global-level [Accessed 4 May 2017].