Ένας από τους πιο επιφανείς διεθνείς οργανισμούς, που έχει -δικαίως- χαρακτηρισθεί ως θεμελιώδης φορέας προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της ευρωπαϊκής κοινότητας από την ίδρυσή του κιόλας (1949), είναι το συμβούλιο της Ευρώπης. Το τελευταίο, παρά την «σύντομη» διάρκεια δραστηριοποίησής του, έχει καταφέρει να λογίζεται ως ο παλαιότερος οργανισμός που έθεσε ως στόχο του την Ευρωπαϊκή ενοποίηση, εναποθέτοντας, μάλιστα, ιδιαίτερο βάρος στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την πολιτισμική συνεργασία ανάμεσα στα κράτη της Ευρώπης, και τη δημοκρατική διακυβέρνηση. Αρκεί μόνο να σημειωθεί πως τα σαράντα επτά κράτη μέλη που περιλαμβάνει (με τα είκοσι οκτώ εξ’αυτών να διατελούν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έχουν ορίσει ρητά ως sine qua non κι έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η ΕΣΔΑ, άλλωστε, αποτελεί ένα σύμφωνο ειδικά προσχεδιασμένο για τη διαφύλαξη τόσο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όσο και για την εγκαθίδρυση μίας κοινότητας δικαίου που θα στηρίζεται στις θεμελιακές αρχές της ισότητας, της αμοιβαιότητας, αλλά και της αναλογικότητας.

Mutatis mutandis, η πλέον πολύ-αναμενόμενη και προσφιλής «προσθήκη» στη λίστα των μελών που έχουν υπογράψει κι ενσωματώσει την ΕΣΔΑ στο εθνικό τους δίκαιο, είναι αυτή της Ε.Ε., η οποία – ως γνωστόν – έχει δική της νομική προσωπικότητα, και δύναται να προσχωρήσει ως μέλος σε διεθνείς συμφωνίες. Αναντίρρητα, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου για εκατομμύρια πολίτες.

Συν τοις άλλοις, το Σ.τ.Ε αποφάσισε να ορίσει ως διαρκή και πρωταρχικό εγγυοδότη το ΕΔΔΑ. Με απόλυτο consensus (= κοινή συναινέσει) το Διεθνές Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κρίθηκε το πλέον αρμόδιο (εφόσον τελεί και υπό τη διεθνή εποπτεία του Σ.τ.Ε) για τον έλεγχο της πιστής τήρησης κι αδιάκριτης εφαρμογής της θεμελιώδους αυτής συνθήκης (ΕΣΔΑ) από τα κράτη μέλη. Πολλώ δε μάλλον, η πιο ρηξικέλευθη καινοτομία από το Σ.τ.Ε υπήρξε η γένεση της δυνατότητας ατομικής προσφυγής (individual application) στο ΕΔΔΑ, εφόσον οι διάδικοι έχουν πρώτα εξαντλήσει όλα τα εσωτερικά ένδικα μέσα (domestic remedies) των κρατών τους. Το αντικείμενο, φυσικά, της προσφυγής θα πρέπει να αφορά την καταμήνυση οποιασδήποτε παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφευγόντων. Προσέτι, οι τελευταίοι θα πρέπει να είναι προσωπικά και «ευθέως» προσβεβλημένοι (personal and directly affected by the threat) από την παραβίαση για να μπορέσει το ΕΔΔΑ να θεωρήσει παραδεκτή (admissible) την προσφυγή, και να προβεί σε μετέπειτα έλεγχο του περιεχομένου της.

Inter alia, ο ρόλος του Σ.τ.Ε επικεντρώνεται με τον παραπάνω τρόπο στην έμπρακτη υποστήριξη της ελευθερίας της έκφρασης, του συνέρχεσθαι, της θρησκευτικής πολυμορφίας, καθώς και του σεβασμού των μειονοτήτων. Γι’αυτό έχει πολλάκις διενεργήσει εκστρατείες αναφορικά με την εγκαθίδρυση της ισότητας σε όλες τις χώρες του κόσμου, την προστασία της παιδικής ηλικίας και των δικαιωμάτων των Ρομά – οι οποίοι τείνουν να αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότητα στην Ευρώπη. Έχοντας επιλέξει τόσο προληπτικά όσο και κατασταλτικά μέσα (ποινές – κυρώσεις – μέτρα ασφαλείας), έχει καταφέρει να μειώσει σημαντικά τα ποσοστά της διαφθοράς και της τρομοκρατίας, αλλά και να δημιουργήσει ευεπίφορο έδαφος για την υιοθέτηση προσηκόντων δικαστικών μεταρρυθμίσεων. Μάλιστα, στη διεξαγωγή όλων των προαναφερθέντων, έχει συμβάλλει καθοριστικά η ομάδα των συνταγματολόγων του, γνωστή κι ως Επιτροπή της Βενετίας, η οποία διατίθεται να προσφέρει νομικές συμβουλές σε χώρες κράτη – μέλη και μη.

Εξάλλου, δεν θα πρέπει να προκαλεί καθόλου εντύπωση το γεγονός πως το Σ.τ.Ε, για την επίτευξη της μεγίστης προστασίας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν έχει εισφέρει μόνο την ΕΣΔΑ, αλλά και τη Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, καθώς και τη Σύμβαση για το Έγκλημα στον Κυβερνοχώρο. Εκ παραλλήλου, καταφέρνει να επιβλέπει και να μεριμνά για την πρόοδο των κρατών-μελών σε αυτούς τους κεφαλαιώδους σημασίας τομείς, κάνοντας συστάσεις σε αυτά μέσω ανεξάρτητων εποπτικών φορέων που αποτελούνται από έγκριτους εμπειρογνώμονες. Ως εκ τούτου επετεύχθη κι η σπουδαιότερη κοινή πρακτική, όσον αφορά όλα τα κράτη-μέλη, που δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την απαγόρευση της θανατικής ποινής.

Όπως ήταν αναμενόμενο, βέβαια, οι καινοφανείς εξελίξεις που κατάφερε να εδραιώσει το Σ.τ.Ε με κεντρικό άξονα την περιφρούρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε διεθνές κι όχι μόνο ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν εξαντλήθηκαν στην απαγόρευση της θανατικής ποινής. Πιο συγκεκριμένα, με μία από τις πιο πολύκροτες αποφάσεις του ΕΔΔΑ, το Σ.τ.Ε κατόρθωσε να «σφραγίσει» την πρωτοκαθεδρία του στην εξάλειψη των μειονοτήτων, των ανισοτήτων και των διακρίσεων. Πρόκειται, σαφώς, για την υπόθεση Vallianatos and Others Vs Greece (Βαλλιανάτος και άλλοι κατά Ελλάδας), στην οποία η Ελλάδα κλήθηκε ως το καθού κράτος που θα έπρεπε να λογοδοτήσει ενώπιον του ΕΔΔΑ, αναφορικά με την παραβίαση του δικαιώματος σύναψης συμφώνου συμβίωσης ανάμεσα στα ομόφυλα ζευγάρια. Στην εν λόγω υπόθεση το δικαστήριο του Στρασβούργου αποφάσισε (στις 7 Νοεμβρίου του 2013), με δεκαέξι ψήφους έναντι μιας, ότι ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών από τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης παραβιάζει κατάφωρα το άρθρο 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ.

Συνεπώς είναι ευκρινές πως το Σ.τ.Ε, με την ενδελεχή δραστηριοποίησή του στους παραπάνω τομείς, έχει δικαιωματικά αποκτήσει τον τίτλο του διεθνούς φορέα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, διατελώντας ταυτόχρονα σε στενή συνεργασία με την ΕΕ και τα Ηνωμένα Έθνη.

Συντομογραφίες:

Σ.τ.Ε = Συμβούλιο της Ευρώπης

EE = Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΣΔΑ= Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

ΕΔΔΑ= Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Πηγές

1. Available at: http://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/i-ellada-stous-diethneis…/sumboulio-tis-europis.html (Accessed: 22 September 2016).
2. Συμβούλιο της Ευρώπης – Θεματοφύλακας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Σύνοψη) Available at: https://edoc.coe.int/en/index.php?controller=get-file&freeid=5793 (Accessed: 22 September 2016).
3. Συμβούλιο της Ευρώπης (no date) Available at: http://www.minpress.gr/minpress/index/other_pages-1/index_politikes_ston_optikoakoystiko_tomea/index-euro_council.htm (Accessed: 22 September 2016).
4. European court of human rights (no date) Available at: https://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved= (Accessed: 22 September 2016).
5. ΕΔΔΑ, Υπόθεση Βαλλιανάτος κ.α. Κατά Ελλάδας (Προσφυγές αρ. 29381/09 και 32684/09) (2013) Available at: http://www.constitutionalism.gr/echr-vallianatos-el/ (Accessed: 22 September 2016).