Η γεωστρατηγική σημασία της θέσης της Δημοκρατίας των Μαλδίβων είναι η αιτία της πολιτικής της κρίσης. Εκτός από τουριστικό παράδεισο, οι Μαλδίβες αποτελούν  το κρίσιμότερο αρχιπέλαγος του Ινδικού Ωκεανού, ανάμεσα σε μεγάλους γεωπολιτικούς δρώντες, όπως η Ινδία και η Κίνα. Τα κράτη αυτά εκμεταλλεύονται, άλλοτε φανερά και άλλοτε έμμεσα, την εσωτερική πολιτική αστάθεια της χώρας, παρεμβαίνοντας στις εσωτερικές υποθέσεις της. Η ενέργεια αυτή, ωστόσο, έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου, αλλά και της εθνικής έννομης τάξης της Δημοκρατίας των Μαλδίβων, ζητήματα τα οποία θα αναλυθούν στη συνέχεια.

Τα γεγονότα της πολιτικής κρίσης

Ο πρόεδρος Abdulla Yameen αψηφά διαταγή από το εθνικό Ανώτατο Δικαστήριο που προέβλεπε την αποφυλάκιση 9 μελών της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην προέδρου Mohamed Nasheed, οι οποίοι συνελήφθησαν για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας. Πρόσθετα στην μη συμμόρφωσή του, κηρύσσει την χώρα σε δεκαπενθήμερη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και συλλαμβάνει δύο δικαστές (μέσα σε αυτούς και ο πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου) και έναν ακόμη πρώην πρόεδρο, ο οποίος τυγχάνει και ετεροθαλής αδερφός του, τον Maumoon Abdul Gayoom. Απαντώτας στις ενέργειες του νυν προέδρου, ο Mohamed Nasheed ζητά από την Ινδία να παρέμβει μέσω απεσταλμένων και με την παρουσία ινδικών στρατευμάτων στο έδαφος των Μαλδίβων για αποκατάσταση της τάξης, καθώς και από τις ΗΠΑ να εφαρμόσουν οικονομικό εμπάργκο. Το ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης της Ινδίας θορυβεί την Κίνα, που απαντά πως η ίδια θα σταματήσει οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια. Η Ινδία προτιμά την διπλωματική οδό, διατηρώντας, ωστόσο, τεταμένη την προσοχή της στα εσωτερικά τεκταινόμενα των Μαλδίβων. Τα Ηνωμένα Έθνη κάλεσαν την κυβέρνηση των Μαλδίβων να «σεβαστεί το Σύνταγμα και την πρωτοκαθεδρία του νόμου, και να άρει το συντομότερο δυνατό την κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Με αυτά τα δεδομένα, μία εσωτερική πολιτική αναταραχή κλιμακώθηκε σε διεθνή κρίση.

Σχέσεις Κίνας – Μαλδίβων: εξαγοράζοντας την κυριαρχία (debt trap)

Η ανάδειξη του Abdulla Yameen στην εξουσία το 2012 σήμανε την ευνοϊκή αλλαγή στις σχέσεις Κίνας-Μαλδίβων, λόγω της επιδείνωσης των σχέσεων της τελευταίας με την Ινδία. Ο νεός Πρόεδρος ακύρωσε την επιχειρηματική συμφωνία με την ινδική εταιρεία GMR για την αναδιαμόρφωση του αεροδρομίου του Male και την παρέδωσε στην Κίνα, ενώ προχώρησε σε συνταγματικές μεταρρυθμίσεις έτσι ώστε να προσαρμοστούν στα κινεζικά συμφέροντα. Η χώρα πέτυχε κινεζικές επενδύσεις και δάνεια προκειμένου να αναπτύξει τον τουρισμό της και να βελτιώσει τις υποδομές στο έδαφός της. Καταλυτικής σημασίας υπήρξε η υπογραφή της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου (FTA), η οποία δυσαρέστησε την Ινδία. Η αμφιλεγόμενη νομιμότητα, ωστόσο, που διακατέχει το καθεστώς διακυβέρνησης του Yameen αποτυπώθηκε και στην ίδια την διαδικασία έγκρισης του εγγράφου της συμφωνίας. Η υπογραφή του πραγματοποιήθηκε υπό δυσμενείς και σχεδόν αδιαφανείς συνθήκες καθώς, όπως υποστήριξε το αντιπολιτευόμενο κόμμα Maldivian Democratic Party (MDP), η κυβέρνηση άφησε περιθώριο λιγότερο από μίας ώρας για την όλη κοινοβουλευτική διαδικασία για να δεχθεί ή να απορρίψει το πάνω από 1000 σελίδες έγγραφο. Οι επιχειρηματικές σχέσεις Κίνας-Μαλδίβων αγγίζουν το όριο της υφαρπαγής γης από την πρώτη, καθώς έχει εξαγοράσει όχι μόνο τεράστιες εκτάσεις γης αλλά και κομβικές εθνικές υποδομές. Οι επιχειρηματικές αυτές κινήσεις, ωστόσο, ήταν σε ένα βαθμό αναμενόμενες, καθώς το 80% του εξωτερικού χρέους των Μαλδίβων οφείλεται στην Κίνα, και λόγω αδυναμίας αποπληρωμής του προβαίνει σε ανταλλακτικές πληρωμές (debt trap).

Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας των Μαλδιβών, Yameen Abdul Gayoom με τον Κινέζο Πρόεδρο Xi Jinping, Πεκίνο 2017. Πηγή: The Standard UK. (Fred Dufour/Pool Photo via AP)

Στην παρούσα πολιτική κρίση, βέβαια, ο υπουργός εξωτερικών της Κίνας, παρά τους στενούς δεσμούς του με την κυβέρνηση του Yameen, προειδοποίησε τα υπόλοιπα κράτη της διεθνούς κοινότητας για σεβασμό στην κυριαρχία των Μαλδίβων, και για μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της και στην πολιτική κρίση που διαρκώς κλιμακώνεται.

Το “αόρατο χέρι” της Ινδίας και οι σχέσεις με Μαλδίβες

Η Ινδία θεωρείται από τα κινεζικά media πως επηρεάζει καθοριστικά τα γεγονότα στις Μαλδίβες. Οι λόγοι που την θέλουν να επεμβαίνει στα εσωτερικά ζητήματα των Μαλδίβων αφορούν στη συσχέτιση των εθνικών συμφερόντων της πρώτης με την ηγεσία της δεύτερης. Συγκεκριμένα, μία αλλαγή ηγεσίας με την επαναφορά του Nasheed στην ηγεσία, του πρώτου δηλαδή δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της χώρας, θα ευνοούσε σημαντικά την Ινδία. Ο στόχος, ωστόσο, που θα έπρεπε να θέσει η Ινδία είναι οι επικείμενες εκλογές του 2018 στις Μαλδίβες, καθώς το αποτέλεσμα αυτών θα επηρεάσει κομβικά την διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Ινδίας. Για μία χώρα, ωστόσο, όπως η Ινδία, που είναι επιρρεπής στην ανάμειξη στα πολιτικά ζητήματα μικρότερων χωρών (the region’s big brother) στη Νότιο Ασία (συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής της δικής της εκδοχής των color revolutions), οι διακρατικές σχέσεις είναι εύκολο να ανατραπούν.

Η παρουσία της έννομης τάξης στην πολιτική κρίση

Η αρχή της μη επέμβασης στην εσωτερική δικαιοδοσία των κρατών προβλέπεται στο άρθρο 2 παρ. 7 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Συγκεκριμένα, στο παρόν άρθρο διατυπώνεται πως «καμία διάταξη αυτού του Χάρτη δεν θα δίνει στα Ηνωμένα Έθνη το δικαίωμα να επεμβαίνουν σε ζητήματα που ανήκουν ουσιαστικά στην εσωτερική δικαιοδοσία οποιουδήποτε κράτους, και δεν θα αναγκάζει τα Μέλη να υποβάλλουν τέτοια θέματα για ρύθμιση σύμφωνα με τους όρους αυτού του Χάρτη. Η αρχή όμως αυτή δεν πρέπει να εμποδίζει την εφαρμογή των εξαναγκαστικών μέτρων που προβλέπονται από το Κεφάλαιο 7».

Στην παρούσα διάταξη διατυπώνεται διαυγώς πως οποιαδήποτε επέμβαση τρίτων κρατών στις υποθέσεις άλλου κράτους δεν δικαιολογείται. Επιπλέον, στο σύνολο των διατάξεων του Καταστατικού Χάρτη δεν γίνεται καμία αναφορά σε περιπτώσεις εξαίρεσης στην αρχή της μη επέμβασης, όπως το δικαίωμα της ανθρωπιστικής επέμβασης. Συνεπώς, καθώς στην περίπτωση της πολιτικής κρίσης στις Μαλδίβες, οποιαδήποτε ενέργεια τρίτου κράτους -όπως η Κίνα ή η Ινδία που αποτελούν και άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη- υπό την μορφή επέμβασης, θα αποτελούσε άμεση παραβίαση του άρθρου 7(2) και θα είχε έννομες συνέπειες βάσει του διεθνούς δικαίου.

Εκτός από την αρχή της μη επέμβασης, μία άλλη αρχή που δύναται να πληγεί στην περίπτωση πραγμάτωσης του αιτήματος του πρώην προέδρου Mohamed Nasheed για στρατιωτική παρουσία της Ινδίας στο έδαφος της Δημοκρατίας των Μαλδίβων είναι αυτή της αρχής της αποχής από την χρήση βίας στις διεθνείς σχέσεις. Η παραπάνω αρχή προβλέπεται στο άρθρο 2 παρ.4 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, όπου διατυπώνεται ακριβώς: «όλα τα Μέλη στις διεθνείς τους σχέσεις θα απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας που εκδηλώνεται εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους, είτε με οποιαδήποτε άλλη ενέργεια ασυμβίβαστη προς τους Σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών»

Στην πολιτική κρίση της Δημοκρατίας των Μαλδίβων τη λύση θα προσφέρουν η αποκατάσταση της κυβερνητικής νομιμοποίησης, οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, η ελεύθερη έκφραση της αντιπολίτευσης, η διασφάλιση του δικαστικού σώματος και η ουσιαστική προστασία των ενδιαφερόντων των πολιτών των Μαλδίβων. Το τρίτο κράτος που θα προσαρμόσει την πολιτική του πιο εύστοχα στις νέες προκλήσεις του ωκεανικού γείτονα θα κερδίσει και την μεγαλύτερη και νόμιμη επιρροή σε αυτό.

Πηγές:

1. Ηνωμένα Έθνη (1945). Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών.  https://unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Itemid=10
2. Dheena Hussain, κατόπιν απαίτησης του Υπουγρείου Νομικής Μεταρρύθμισης, Πληροφοριών και Τεχνών (2008). Σύνταγμα της Δημοκρατίας των Μαλδίβων.  http://www.majlis.gov.mv/en/wp-content/uploads/Constitution-english.pdf
3. BelfastTelegraph.co.uk. (2018). Maldives TV station shuts down amid political crisis following threats. https://www.belfasttelegraph.co.uk/news/world-news/maldives-tv-station-shuts-down-amid-political-crisis-following-threats-36586366.html
4. Dhar, D. (2018). The Maldives Crisis Presents a Window of Opportunity for India.  https://thediplomat.com/2018/02/the-maldives-crisis-presents-a-window-of-opportunity-for-india/
5. Kinacioglu, M., (2005). The Principle of Non-intervention at the United Nations: The Charter Framework and the Legal Debate. http://sam.gov.tr/wp-content/uploads/2012/01/Muge-Kinacioglu.pdf
6. Lang, O. (2012). Q&A: Maldives crisis. http://www.bbc.com/news/world-asia-16950214
7. Mashal, M. (2018). Maldives Crisis Could Stir Trouble Between China and India. https://www.nytimes.com/2018/02/14/world/asia/maldives-china-india.html
8. Milojević, M. (2000). THE PRINCIPLE OF NON-INTERFERENCE IN THE INTERNAL AFFAIRS OF STATES. Law and Politics, 1(4), p.427 – 447.
9. Philip Kunig (2008). Prohibition of Intervention. Max Planck Encyclopedia of Public International Law (MPEPIL), .
10. Samantha Besson (2011). Sovereignty, International Law and Democracy. European Journal of International Law, Volume 22, Issue 2, p. 373–387
11. Tiezzi, S. (2018). China to India: Respect Maldives’ Sovereignty. https://thediplomat.com/2018/02/china-to-india-respect-maldives-sovereignty/
12. The Standard. (2018). China accused of ‘buying up sovereignty’ in the Maldives. http://www.thestandard.com.hk/breaking-news.php?id=101869&sid=3