Με την έλευση του 2016 άλλοι προσδοκούν οικονομική ανάπτυξη και αύξηση ισχύος, άλλοι απονομή της δικαιοσύνης και ευημερία για τους λαούς του κόσμου. Ίσως αυτά να είναι φρούδες ελπίδες για κάποιους, ή πρωταρχικός στόχος για κάποιους άλλους. Σίγουρα, όμως, όλοι αναμένουν με ανυπομονησία την πολυπόθητη ισορροπία και σταθερότητα. Τα δυσάρεστα νέα είναι πως αυτή η ευχή μάλλον θα μείνει ως έχει: ευχή! Τουλάχιστον αυτό είναι το εύλογο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει κανείς, λαμβάνοντας υπόψη τη δυσμενή κατάσταση στη Μέση Ανατολή, η οποία επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα.

Οικονομικά δεδομένα και προκλήσεις
Η – ομολογουμένως – κλιμακούμενη ένταση προκαλεί εμφανώς ανησυχίες, διότι οι οικονομικές επιπτώσεις πλήττουν την παγκόσμια αγορά. Κατακόρυφη πτώση καταγράφουν τα χρηματιστήρια των κρατών του Περσικού Κόλπου. Η περιοχή εξαρτάται κυρίως από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, προκειμένου να χρηματοδοτεί τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Αλλά το φθηνό πετρέλαιο έχει πλήξει την ικανότητα των χωρών της περιοχής να συνεχίσουν τις τεράστιες δαπάνες στο εσωτερικό, βασικό μοχλό των τοπικών οικονομιών. Η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στο σχεδιασμό της μετέπειτα εξωτερικής της πολιτικής. Το δίλημμα έγκειται στο ότι, από τη μία πλευρά η βασιλική κυβέρνηση προωθεί ήδη πολύ σταθερή και δυναμική θέση, οπότε δεν θα ήταν θεμιτό να υποχωρήσει, απογοητεύοντας τους συμμάχους της.  Ωστόσο, η επερχόμενη οικονομική κρίση θα ενταθεί με το συνδυασμό τόσο του ελλείμματος που δημιουργείται στη χώρα λόγω της χαμηλής τιμής του πετρελαίου, όσο και της διεξαγωγής εχθροπραξιών στη Συρία και την Υεμένη (μόνο η διαμάχη στην Υεμένη έχει κοστίσει στη Σ. Αραβία 5,3 δις δολάρια μέχρι τώρα). Αυτό συνεπάγεται τη μείωση των δημόσιων δαπανών, άρα και κοινωνικές αντιδράσεις μακροπρόθεσμα. Επομένως η βασιλική ηγεσία θα πρέπει να επιλέξει ποια στάση θα ακολουθήσει: περιφερειακή γεωπολιτική υπερδύναμη στη Μέση Ανατολή ή κοινωνική σταθερότητα στο εσωτερικό του κράτους;
Αδιαμφισβήτητα, η Σαουδική Αραβία θα έπρεπε να μετασχηματιστεί σε μια οικονομία που δεν θα εξαρτάται τόσο πολύ από την πώληση πετρελαίου. Οι εσωτερικές αναταραχές θα συνέβαλαν σε αυτό, διότι θα προκαλούσαν ραγδαία αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Παρόλο που για την ίδια τη χώρα αυτό δεν φαντάζει ένα πολύ θεμιτό σενάριο, υπάρχουν άλλα κράτη που θα επωφελούνταν λόγω του ανταγωνισμού, όπως η Ρωσία (χώρα παραγωγός φυσικού αερίου), το Ιράν (πετρελαιοπαραγωγό κράτος και γεωπολιτικός αντίπαλος) και οι ΗΠΑ (που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες από το νέο τους σύμμαχο στη Μέση Ανατολή, το Ιράν, αλλά και τη Νιγηρία, το Μεξικό, τη Βενεζουέλα και τον Καναδά). Ωστόσο, ακολουθώντας την τακτική αυτή, φαίνεται ότι η Κίνα δεν θα βγει ιδιαίτερα κερδισμένη, καθώς δεν θα μπορεί να εισάγει από τη Σαουδική Αραβία τις απαραίτητες για την ανάπτυξή της ποσότητες πετρελαίου. Γεγονός το οποίο οδηγεί και πάλι στην ευνοημένη θέση των ΗΠΑ, καθώς θα χρειαστεί να προμηθεύσουν την Κίνα με πηγές ενέργειας, εξέχον διαπραγματευτικό όπλο.

Σύγκρουση με Ιράν
Την τελευταία εβδομάδα οι εξελίξεις μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν είναι ραγδαίες και, μάλλον, δυσοίωνες. Τυπικά, οι διαφορές μεταξύ των δύο κρατών φαίνεται να εντάθηκαν με την ανάμιξή τους στην κρίση της Υεμένης, κατά τη διάρκεια της οποίας – και οι δύο – αντιμετώπιζαν κατηγορίες ότι υποστήριζαν τα αντίπαλα μέρη της σύρραξης. Πλέον η υποστήριξη αυτή δεν είναι απλή κατηγορία, αλλά γεγονός που αποτελεί μία από τις πολλές πηγές των διαφωνιών τους, καθώς «η κυβέρνηση του Ριάντ καλείται να προβεί σε μια κρίσιμη επιλογή, διαλέγοντας μεταξύ της στήριξης σε εξτρεμιστές, που διαιωνίζουν τις θρησκευτικές διαμάχες, και της καλής γειτονίας, που συνεπάγεται σταθερότητα στην περιοχή», όπως δήλωσε ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν. Η κρίση της Υεμένης και η ανάμειξη των «Δυνάμεων» σε αυτή αναλύονται εκτενέστερα σε προηγούμενο άρθρο, όπου αναφέρονται οι τρόποι επέμβασης καθενός από τα δύο κράτη. Ας περάσουμε στα πρόσφατα γεγονότα, αυτά που σηματοδότησαν την πορεία των διπλωματικών σχέσεων στην αρχή του νέου χρόνου. Μόλις τη δεύτερη μέρα του Ιανουαρίου, η Σαουδική Αραβία προχώρησε στην εκτέλεση 47 υπόπτων για τρομοκρατία, μεταξύ των οποίων και του σιίτη κληρικού Nimr al-Nimr. Για το Ιράν (και τις συμμαχικές προς αυτό χώρες) ο κληρικός ήταν ένας πολύτιμος υποστηρικτής της σιιτικής κοινότητας, με ενεργό δράση. Αντίθετα, η Σαουδική Αραβία τον θεωρούσε επικίνδυνο για το καθεστώς, αφού προσωποποιούσε με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο μια ιρανική εμπλοκή εντός των συνόρων της χώρας. Λίγες ώρες αργότερα οργισμένοι διαδηλωτές επιτέθηκαν και εισέβαλλαν στην πρεσβεία της Σ. Αραβίας στην Τεχεράνη και στο προξενείο στη Μασχάντ. Την επόμενη μέρα η αντίδραση της Σαουδικής Αραβίας έρχεται άμεση και αποφασιστική, αφού διακόπτει της διπλωματικές σχέσεις Ριάντ-Τεχεράνης, δίνοντας στους Ιρανούς διπλωμάτες προθεσμία 48 ωρών για να εγκαταλείψουν τη χώρα. Εξίσου ανησυχητική είναι η επόμενη ενέργεια άλλων κρατών του Κόλπου. Το παράδειγμα της Σαουδικής Αραβίας ακολούθησαν το Μπαχρέιν (του οποίου η κυβέρνηση στηρίζεται στο Ριάντ για να επιβληθεί στη δική της σιιτική μειονότητα) και το Σουδάν, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μείωσαν το επίπεδο της διπλωματικής αντιπροσωπείας στο Ιράν σε αυτό των επιτετραμμένων, συμβάλλοντας σε ακόμα μεγαλύτερη όξυνση της – ήδη τεταμένης – ατμόσφαιρας στη Μέση Ανατολή.
Η διακοπή των σχέσεων επεκτάθηκε και στον εμπορικό τομέα, όταν στις 4 του μήνα ο επικεφαλής της διπλωματικής αποστολής της Σ. Αραβίας, Adel al-Jubeir, ανακοίνωσε ότι η χώρα του σταματά όλες τις πτήσεις από και προς το Ιράν. Επιπλέον τόνισε πως το Ιράν θα πρέπει να συμπεριφέρεται σαν κανονική χώρα, και όχι σαν επαναστάτρια, ενέργεια η οποία θα συμβάλλει στην αποκατάσταση των σχέσεων. Προσέθεσε, μάλιστα, ότι οι Ιρανοί προσκυνητές θα συνεχίσουν να είναι ευπρόσδεκτοι στη Μέκκα και τη Μεδίνα. Τις επόμενες μέρες οι κινήσεις της διεθνούς κοινότητας ήταν αλλεπάλληλες, αρχίζοντας με το Κουβέιτ, το οποίο ανακάλεσε τον πρέσβη του στο Ιράν.

σουνιτικός πληθυσμός

Η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων έγινε τη στιγμή που οι ΗΠΑ, η Τουρκία και άλλα κράτη με δηλώσεις τους, ήλπιζαν ότι η συνεργασία Ριάντ-Τεχεράνης θα αποκλιμάκωνε τους εμφυλίους στη Συρία και στην Υεμένη, και θα συνέβαλε στη μείωση της έντασης στο Ιράκ, το Μπαχρέιν και το Λίβανο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ζήτησαν προσήλωση στη διπλωματία, και κάλεσαν τους ηγέτες της περιοχής να προχωρήσουν σε θετικά βήματα για την άμβλυνση των εντάσεων. Η Ρωσία ανακοίνωσε πως είναι έτοιμη να ενεργήσει ως μεσολαβητής για να βοηθήσει στην επίλυση της διένεξης μεταξύ των δύο χωρών, που – εκτός των άλλων – διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και στην κρίση της Συρίας. Ο επικεφαλής της τουρκικής κυβέρνησης, Ahmet Davutoglu, επεσήμανε: «Είμαστε έτοιμοι να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να επιλύσουμε τα προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών. Προσμένουμε από όλα τα κράτη της περιοχής να αποδείξουν έμπρακτα τις καλές τους προθέσεις, και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την άμβλυνση των εντάσεων». Άμεσα ακολούθησε από το Ιράν η επιβολή εμπάργκο στα εισαγόμενα σαουδαραβικά προϊόντα (0 όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών είναι μικρός, αλλά η Σ. Αραβία κερδίζει σημαντικά ποσά από τον προσκυνηματικό τουρισμό Ιρανών στη Μέκκα και τη Μεδίνα, τον οποίο το Ιράν απαγόρευσε για όλη τη διάρκεια του έτους – πλην του μεγάλου προσκυνήματος Χατζ).

Συμπέρασμα
Από οικονομικής απόψεως, η βασιλική ηγεσία βρίσκεται σε σημαντικό δίλημμα, καθώς διακυβεύεται το διεθνές κύρος αλλά και η εσωτερική της ισορροπία. Οι ενέργειές της θα προκαλέσουν ντόμινο επιπτώσεων ανά τον κόσμο, με διφορούμενες αντιδράσεις. Η διαμάχη με το Ιράν είναι το μεγαλύτερο – μέχρι στιγμής – διπλωματικό μέτωπο. Άλλοι σημαντικοί δρώντες του διεθνούς συστήματος εκφράζουν τις ανησυχίες τους, ενώ ο Υπουργός Άμυνας της Σ. Αραβίας διαβεβαίωσε πως «η αντιπαράθεση δεν θα οδηγήσει σε ολοκληρωτικό πόλεμο, αφού μια μεγάλη καταστροφή στην περιοχή θα είχε σημαντική απήχηση στον υπόλοιπο κόσμο».

Μένει πλέον να δούμε ποια από τις δύο πλευρές θα δικαιωθεί.
Πηγές

http://www.kathimerini.gr/844747/article/epikairothta/kosmos/klimakwnetai-h-entash-meta3y-iran—saoydikhs-aravias

http://www.reuters.com/subjects/middle-east

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sa.html

http://newpost.gr/kosmos/508222/ti-krybetai-pisw-apo-th-sygkroysh-saoydikhs-arabias-iran

http://www.newmoney.gr/diethni/266635-diloseis-iran-i-saoudiki-arabia-kaleitai-na-kanei-mia-%C2%ABkrisimi-epilogi%C2%BB

http://www.fortunegreece.com/article/i-eties-tis-sigkrousis-saoudikis-aravias-iran/

http://www.huffingtonpost.gr/2016/01/08/diethnes-iran-turkia-saoudiki-aravia_n_8936628.html

http://www.capital.gr/story/3093876/i-oikonomiki-aktinografia-tis-s-arabias-kai-to-geopolitiko-mellon-tis-xoras