Εισαγωγή

Το 2016 ήταν μια χρονιά που σφραγίστηκε από τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δυτική Ευρώπη. Σύμφωνα με το BBC, μέχρι και τον Ιούλιο αυτού του έτους είχε παρατηρηθεί ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων στην περιοχή αυτή από τρομοκρατικές επιθέσεις από το 2004 (Chalk, Maybin and Brown, 2016). Το υπόλοιπο της χρονιάς ακολούθησε τον ίδιο δρόμο: με την επίθεση στο Charleroi στο Βέλγιο τον Αύγουστο, τα μαχαιρώματα στις Βρυξέλλες, το Αμβούργο και το Mülheim τον Οκτώβριο, καθώς και την επίθεση με το φορτηγό στο Βερολίνο το Δεκέμβριο. Βάσει πληροφοριών για τα τρομοκρατικά χτυπήματα που έλαβαν χώρα το 2016 στη Δυτική Ευρώπη, και εκθέσεων διεθνών φορέων για την τρομοκρατία, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τις τάσεις της τρομοκρατίας προς την περιοχή αυτή.

Τρομοκρατία και έγκλημα

Μία από τις τάσεις αυτές είναι η σύνδεση της τρομοκρατικής δραστηριότητας με το έγκλημα. Σύμφωνα με το International Centre for the Study of Radicalisation, έχει αναδυθεί μια νέα σύνδεση μεταξύ τρομοκρατίας και εγκλήματος (Basra, Neumann and Brunner, 2016). Πιο συγκεκριμένα, η στρατολόγηση και στις δύο περιπτώσεις γίνεται από την ίδια ομάδα ατόμων – υπάρχει, δηλαδή, μια πρωτοφανής σύγκλιση αυτών των δύο περίγυρων.

Αρκετοί από τους δράστες των τρομοκρατικών χτυπημάτων που συνέβησαν το 2016 μπορούν να ενταχθούν σε αυτό το πλαίσιο. Ο δράστης της επίθεσης στο αστυνομικό τμήμα στο Παρίσι (7 Ιανουαρίου) είχε εγκληματικό ιστορικό (Welle, 2001). Το ίδιο ισχύει για τους δράστες των επιθέσεων στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών (22 Μαρτίου) (Rotella, 2016), για τον Larossi Abballa που μαχαίρωσε ένα ζευγάρι αστυνομικών στο Magnanville στη Γαλλία (13 Ιουνίου) (Rubin and Blaise, 2016), και τον Mohamed Lahouaiej Bouhlel που επιτέθηκε με φορτηγό στη Νίκαια της Γαλλίας (14 Ιουλίου) (Howell, Buckley and Nowak, 2016). Αντίστοιχα, ο δράστης που επιτέθηκε σε δύο γυναίκες αστυνομικούς στο Charleroi του Βελγίου (6 Αυγούστου) ήταν γνωστός για εγκληματικές ενέργειες, παρά για τρομοκρατικούς δεσμούς (Day and Tur, 2016). Ένας από τους τρομοκράτες στην επίθεση σε καθολική εκκλησία στην Νορμανδία (26 Ιουλίου) είχε καταδικαστεί σε φυλακή για εγκληματικές ενέργειες με σχέση την τρομοκρατία (Farmer and Chazan, 2016). Τέλος, ο Anis Amri, ο οποίος επιτέθηκε με φορτηγό στο Βερολίνο (19 Δεκεμβρίου), παρακολουθούνταν από τις αρχές με την υποψία πως σχεδίαζε ληστεία (BBC, 2016).

Μοναχικοί δρώντες

Η έκθεση του European Union Terrorism Situation and Trend Report (TE–SAT) για το 2016 της Europol αναφέρει πως αυξάνεται η συχνότητα και η αποτελεσματικότητα των τρομοκρατικών χτυπημάτων από μοναχικούς δρώντες, άτομα που δεν είναι ενταγμένα σε κάποια οργάνωση ή δίκτυο σχετικά με το Ισλαμικό κράτος, αλλά είναι εμπνευσμένα από την ιδεολογία του (Europol, 2016) και προχωρούν σε αυτόβουλες πράξεις.

Έτσι, ο δράστης στο Valence της Γαλλίας δεν είχε σχέσεις με κάποια τρομοκρατική οργάνωση, αλλά προπαγανδιστικό υλικό βρέθηκε στον υπολογιστή του (Grange, 2016). Ο Tacek Belgacem δήλωσε πίστη στο Ισλαμικό κράτος, αλλά δεν βρέθηκαν επαφές με οργανώσεις (Welle, 2001), ενώ το ίδιο ισχύει για το δράστη στη Νίκαια. Το Ισλαμικό κράτος ανέλαβε ευθύνη για την επίθεση, αλλά δεν υπήρξαν αποδεικτικά στοιχεία ότι ο Bouhlej δέχθηκε κατευθυντήριες γραμμές (Howell, Buckley and Nowak, 2016). Για την επίθεση στην εκκλησία της Νορμανδίας, σύμφωνα με το CNN, δεν υπάρχουν στοιχεία που επιβεβαιώνουν πως οι δράστες είχαν άμεσες επαφές με το Ισλαμικό κράτος (Hume, McLaughlin, and Haddad, 2016). Στη Γερμανία, δύο επιθέσεις με μαχαίρια, στο Αμβούργο και στο Mülheim (Welle, 2001), επίσης δεν δείχνουν επαφές ή καθοδήγηση από το Ισλαμικό κράτος, μολονότι στην πρώτη περίπτωση η οργάνωση ανέλαβε ευθύνη για την επίθεση (Welle, 2001).

Η έκθεση Changes in Modus Operandi of Islamic State (IS) revisited της Europol αναφέρει πως τα άτομα αυτά επιλέγουν όλο και πιο συχνά τα soft targets, μέρη όπου η ασφάλεια βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο, καθώς και ότι διεξάγουν τις επιθέσεις με όλα τα διαθέσιμα μέσα: μαχαίρια, αυτοκίνητα, φορτηγά. Κάποιες από τις επιθέσεις στις οποίες αναφερθήκαμε επιβεβαιώνουν αυτήν την επιλογή, όπως είναι τα χτυπήματα στη Νίκαια και το Βερολίνο, τα μαχαιρώματα στο Αμβούργο και η επίθεση στη Νορμανδία.

Συντονισμένα χτυπήματα

Τέλος, όπως έδειξαν οι επιθέσεις στις Βρυξέλλες (22 Μαρτίου), το Ισλαμικό κράτος δεν βασίζεται σε τρομοκρατικές πράξεις μεμονωμένων ατόμων, αλλά προωθεί συντονισμένες επιθέσεις μεγάλης κλίμακας. Στο συντονισμένο χτύπημα των Βρυξελλών -στο διεθνές αεροδρόμιο και το μετρό στην περιοχή Maelbeek- σκοτώθηκαν 32 άτομα και τραυματίστηκαν πάνω από 300 (BBC, 2016). Το Βέλγιο, μάλιστα, θεωρείται πως είναι μια κοιτίδα τρομοκρατικών δικτύων και σχετικών ατόμων που έχει διασυνδέσεις στη Γαλλία, την Ολλανδία και τη Γερμανία, και έχει συνδεθεί με αρκετά τρομοκρατικά χτυπήματα στη Δυτική Ευρώπη (De Visser and nadette-de-visser, 2016). Έχει διαπιστωθεί, για παράδειγμα, πως οι δράστες των χτυπημάτων της 13ης Νοεμβρίου 2015 στο Παρίσι είχαν σχέσεις με τους δράστες των επιθέσεων της 22ας Μαρτίου 2016 (BBC, 2016). Το γεγονός πως το Ισλαμικό κράτος έχει αναπτύξει δίκτυα στην Ευρώπη υποδηλώνει πως έχει την πρόθεση και τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει άλλες μεγάλες επιθέσεις.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα ασφάλειας στη Δυτική Ευρώπη το 2016 ήταν η ισλαμική τρομοκρατία. Το φαινόμενο αυτό δεν φαίνεται να είναι παροδικό, ενώ μάλιστα υπάρχουν εκτιμήσεις πως θα αποτελέσει μια μακροπρόθεσμη τάση λόγω πολλών παραγόντων. Η ευρωπαϊκή ασφάλεια έχει ορισμένες αδυναμίες -έλλειψη εσωτερικών συνόρων, έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των αρχών των επιμέρους κρατών, κατακερματισμό των βάσεων δεδομένων- τις οποίες εκμεταλλεύτηκε. Αν η Ευρώπη δεν αντιμετωπίσει επιτυχώς τα ζητήματα αυτά με έναν συντονισμένο τρόπο -η περίπτωση του Βελγίου και της Γαλλίας αποδεικνύει τη διασύνδεση μεταξύ κάποιων ευρωπαϊκών κρατών-, τότε θα παραμείνει ευάλωτη στην τρομοκρατική απειλή.

Ορισμένοι αναλυτές τονίζουν πως το μεταναστευτικό μπορεί να δημιουργήσει επιπλέον ζητήματα ασφάλειας στην Ευρώπη. Από τη μία, οι ομάδες των μεταναστών μπορεί να αποδειχθούν ευάλωτες στην προπαγάνδα του Ισλαμικού κράτους και να ενταχθούν σε αυτό. Από την άλλη, επίδοξοι τρομοκράτες μπορούν να εκμεταλλευτούν τη μετακίνηση μεγάλων ανθρώπινων ρευμάτων, και να εισέλθουν στην Ευρώπη. Τέτοιες περιπτώσεις έχουν συμβεί ήδη, όπως αυτή του Tacek Belgacem και των δραστών των επιθέσεων της 13ης Νοεμβρίου 2015 (Welle, 2001).

Η τρομοκρατία είναι ένα ζήτημα το οποίο δοκίμασε -και θα συνεχίζει να δοκιμάζει- την ευρωπαϊκή δομή ασφάλειας, και ανέδειξε τις αδυναμίες του ευρωπαϊκού συστήματος, αλλά και μεμονωμένων κρατών. Έχει αφήσει στίγμα, όμως, και στον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται το Ισλάμ και τη μετανάστευση – ζητήματα τα οποία θα αποδειχθούν κρίσιμα για τις αναμενόμενες εκλογές σε ευρωπαϊκές χώρες, και για τη διαμόρφωση όλου του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πηγές:

1. Chalk, W., Brown, P., & Maybin, S. (2016). Terror deaths in Western Europe at highest level since 2004. BBC. Available at: http://www.bbc.co.uk/newsbeat/article/37085042/terror-deaths-in-western-europe-at-highest-level-since-2004 (Accessed: 10/01/2017).
2. Basra, R., Neumann, P., & Brunner, C. (2016). Criminal Pasts, Terrorist Futures: European Jihadists and the New Crime-Terror Nexus. International Centre for the Study of Radicalisation and Political Violence (ICSR). Available at: http://icsr.info/wp-content/uploads/2016/10/ICSR-Report-Criminal-Pasts-Terrorist-Futures-European-Jihadists-and-the-New-Crime-Terror-Nexus.pdf (Accessed: 10/01/2017).
3. Breitenbach, D. (2016). Mystery surrounds identity of Paris attacker. Deutsche Welle. Available at: http://www.dw.com/en/mystery-surrounds-identity-of-paris-attacker/a-18971436 (Accessed: 10/01/2017).
4. Rotella, S. (2016). Belgium’s Deadly Circles of Terror. FRONTLINE. Available at: http://www.pbs.org/wgbh/frontline/article/belgiums-deadly-circles-of-terror/ (Accessed: 10/01/2017).
5. Blaise, L., & Rubin, A. (2016). Killing Twice for ISIS and Saying So Live on Facebook. The New York Times. Available at: https://www.nytimes.com/2016/06/15/world/europe/france-stabbing-police-magnanville-isis.html (Accessed: 10/01/2017).
6. Howell, D., Buckley , M., & Nowak, M. (2016). Nice attack: Dozens killed during Bastille Day celebrations ­. BBC News. Available at: http://www.bbc.com/news/live/world-europe-36799172 (Accessed: 10/01/2017).
7. Day , K., & Parada Tur, T. (2016). Military deployed beyond Brussels following Charleroi attack. POLITICO. Available at: http://www.politico.eu/article/belgium-deploys-military-following-charleroi-attack/ (Accessed: 10/01/2017).
8. Farmer, B., & Chazan, D. (2016). France church attack: Second Normandy priest killer named. The Telegraph. Available at: http://www.telegraph.co.uk/news/2016/07/27/france-church-attack-normandy-priest-killer-was-tagged-and-on-te/ (Accessed: 10/01/2017).
9. Berlin lorry attack: What we know. (2016). BBC News. Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-38377428 (Accessed: 10/01/2017).
10. EUROPEAN UNION TERRORISM SITUATION AND TREND REPORT (TE-SAT) 2016. (2016). Ανάκτηση από European Police Office (Europol). Available at: https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/european-union-terrorism-situation-and-trend-report-te-sat-2016 (Accessed: 10/01/2017).
11. Grange, A. (2016). Man who drove car at French troops had jihadi propaganda in computer: prosecutor. Reuters. Available at: http://www.reuters.com/article/us-france-attacks-mosque-idUSKBN0UG0ED20160102 (Accessed: 10/01/2017).
12. Breitenbach, D. (2016). Mystery surrounds identity of Paris attacker. Deutsche Welle. Available at: http://www.dw.com/en/mystery-surrounds-identity-of-paris-attacker/a-18971436 (Accessed: 10/01/2017).
13. Howell, D., Buckley , M., & Nowak, M. (2016). Nice attack: Dozens killed during Bastille Day celebrations ­. BBC News. Available at: http://www.bbc.com/news/live/world-europe-36799172 (Accessed: 10/01/2017).
14. Hume, T., McLaughlin , E., & Haddad, M. (2016). Hollande: Deadly church attack in France carried out in name of ISIS. CNN. Available at: http://edition.cnn.com/2016/07/26/europe/france-normandy-church-hostage/ (Accessed: 10/01/2017).
15. Alleged ‘IS’ sympathizer attacks police officers in Mülheim. (2016). Deutsche Welle. Available at: http://www.dw.com/en/alleged-is-sympathizer-attacks-police-officers-in-m%C3%BClheim/a-36216816 (Accessed: 10/01/2017).
16. Germany probes ‘Islamic State’ claim of deadly Hamburg knife attack. (2016). Deutsche Welle. Available at: http://www.dw.com/en/germany-probes-islamic-state-claim-of-deadly-hamburg-knife-attack/a-36202583 (Accessed: 10/01/2017).
17. Brussels explosions: What we know about airport and metro attacks. (2016). BBC News. Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-35869985 (Accessed: 10/01/2017).
18. Visser, N. D. (2016). Belgium Is Europe’s Terror Hotbed. The Daily Beast. Available at: http://www.thedailybeast.com/articles/2016/03/22/how-belgium-became-a-terrorism-hotbed.html (Accessed: 10/01/2017).
19. Paris and Brussels bombers’ links uncovered. (2016). BBC News. Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-35879401 (Accessed: 10/01/2017).
20. Gopalakrishnan, M. (2016). ‘Islamic State’ reportedly training terrorists to enter Europe as asylum seekers. Deutsche Welle. Available at: http://www.dw.com/en/islamic-state-reportedly-training-terrorists-to-enter-europe-as-asylum-seekers/a-36389389 (Accessed: 10/01/2017).