Η «Συμφωνία Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης» μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ιαπωνίας

Η Ιαπωνία αποτελεί ένα μακροχρόνιο εταίρο και έναν από τους στενότερους συμμάχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ασία. Οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ιαπωνίας διαμορφώθηκαν σταθερά, τόσο από το εμπόριο, τις επενδύσεις και ,γενικότερα,από ένα ευρύ φάσμα διαλόγου και συνεργασίας σε άλλους τομείς, όσο και από στενή πολιτική συνεργασία. Η επισημοποίηση των σχέσεων μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ιαπωνίας έλαβε χώρα το 1974, όταν οι τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες εγκαινίασαν την πρώτη αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Τόκιο, ενώ, έκτοτε, εξελίχθηκε μία προσπάθεια για διεύρυνση της συνεργασίας στο βιομηχανικό και εμπορικό πεδίο. Το επόμενο βήμα στις σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ιαπωνίας ήταν η στρατηγική εταιρική σχέση τους, η οποία στηρίχθηκε στη μακρόχρονη συνεργασία και τις κοινές θεμελιώδεις αξίες και αρχές, όπως τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη χρηστή διακυβέρνηση και τη οικονομία της αγοράς.

Jean-Claude Juncker, Donald Tusk, Shinzo Abe

Πρόδρομος της σύσφιξης των σχέσεων μεταξύ των δύο μερών υπήρξαν οι διαπραγματεύσεις για την επίτευξη συμφωνίας στρατηγικής εταιρικής σχέσης, οι οποίες ξεκίνησαν το 2013 και ολοκληρώθηκαν τον Απρίλιο του 2018. Η συμφωνία αυτή, μαζί με τη νέα συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης που υπεγράφη στις 27 Ιουλίου 2018, θα θέσουν τις βάσεις για τη νέα μακρόχρονη εταιρική σχέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Ιαπωνία σε νέο στρατηγικό επίπεδο, με αποτέλεσμα σημαντικά οφέλη για τους πολίτες και των δύο πλευρών.

Οικονομικά στοιχεία των δύο πλευρών

Τα οικονομικά δεδομένα αυτής της εμπορικής συμφωνίας είναι πολλά. Η Ιαπωνία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ασία (πρώτη είναι η Κίνα), ενώ αποτελεί τον έκτο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης παγκοσμίως. Τα προϊόντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν φθάνουν στην Ιαπωνία, αντιμετωπίζουν έως σήμερα δασμούς κατά μέσο όρο 1,6% επί της τιμής τους, ενώ τα ιαπωνικά προϊόντα που εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση δασμολογούνται κατά μέσο όρο με 2,9% επί της τιμής τους, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξάγει προς την Ιαπωνία κάθε χρόνο εμπορεύματα και υπηρεσίες αξίας άνω των 80 δις. € και οι συνδεδεμένες θέσεις εργασίας φθάνουν τις 600.000. Επίσης, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, απασχολούνται περίπου 550.000 άτομα από Ιαπωνικές εταιρείες που έχουν επενδύσει σε αυτήν, ενώ συνολικά έχουν πληθυσμό 600 εκατομμυρίων ανθρώπων, που αντιπροσωπεύει το 28% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το 2017, η αξία των εμπορικών προϊόντων που αντάλλαξαν οι δύο πλευρές άγγιξε τα 129 δις €, με τα στοιχεία να δείχνουν μία ανοδική τάση κάθε χρόνο.

Τα βασικά δεδομένα της συμφωνίας

Η υπογραφή της εμπορικής συμφωνίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ιαπωνίας θα δημιουργήσει περαιτέρω νέες ευκαιρίες για την πώληση ευρωπαϊκών αγαθών και υπηρεσιών προς την τέταρτη πλουσιότερη οικονομία στον κόσμο, την Ιαπωνία, με πληθυσμό 127 εκατομμύρια ανθρώπους. Μόλις η συμφωνία τεθεί σε πλήρη ισχύ, θα μπορεί να αυξήσει τις ετήσιες εξαγωγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Ιαπωνία κατά 13,2% ή κατά 13,5 δις €, ενώ σε ορισμένους τομείς, η αύξηση αυτή μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη.

Όσον αφορά, τις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η συμφωνία θα παράσχει τη δυνατότητα περισσότερων εξαγωγών, κυρίως, σε γαλακτοκομικά, αλλά και σε κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα από την Ευρώπη προς την Ιαπωνία. Επιπροσθέτως, στον κτηνοτροφικό τομέα, αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά οι εξαγωγές βοείου κρέατος προς την Ιαπωνία, ενώ για το χοιρινό κρέας οι εξαγωγές μεταποιημένων κρεάτων θα είναι αδασμολόγητες, όπως επίσης και για τις εξαγωγές νωπών κρεάτων (σχεδόν αδασμολόγητες). Επιπλέον, θα διασφαλιστεί η προστασία για τα υψηλής ποιότητας ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα και των δύο πλευρών, μέσω των αποκαλούμενων γεωγραφικών ενδείξεων (ΓΕ).

Άλλοι τομείς, στους οποίους αναμένονται σημαντικές νέες ευκαιρίες για αύξηση των εξαγωγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Ιαπωνία, είναι οι κλάδοι των μεταποιημένων τροφίμων, των χημικών, τα μηχανημάτων, τα αυτοκίνητων και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Επίσης, η συμφωνία αυτή ανοίγει τις αγορές υπηρεσιών και, κατά κύριο λόγο, τις αγορές χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, ηλεκτρονικού εμπορίου, τηλεπικοινωνιών και μεταφορών για τις δύο πλευρές.

Τα οικονομικά οφέλη που δυνητικά θα μπορούσαν να εξασφαλισθούν από τις εταιρείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εξάγουν προϊόντα στην Ιαπωνία, από την μείωση των τελωνειακών δασμών (30% στα γαλακτοκομικά, 15% οινοειδή κ.α.), φθάνουν έως και το 1 δισεκατομμύριο € ετησίως, εν συγκρίσει με τα σημερινά δεδομένα. Ενδεικτικά είναι τα ποσά, τα οποία, με βάση τα στοιχεία των τελευταίων ετών, διάφοροι εξαγωγείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης πληρώνουν σήμερα: 134 εκατομμύρια € σε τελωνειακούς δασμούς για τον οίνο, 174 εκατομμύρια € για προϊόντα δέρματος και υποδημάτων και 50 εκατομμύρια € για δασικά προϊόντα κατά μέσο όρο ετησίως.

Σε τεχνολογικό επίπεδο, οι εταιρείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να επωφεληθούν από τα ενισχυμένα διεθνή πρότυπα τόσο στα αυτοκίνητα, όσο και στα τρόφιμα. Ακολούθως, στη συμφωνία περιλαμβάνεται και η συγκριτική προτυποποίηση (benchmark), καθώς πρόκειται να τεθεί σε πολλούς τομείς και να αποτελέσει πρότυπο για συμφωνίες με άλλες χώρες της περιοχής, όπως για παράδειγμα σχετικά με τις κρατικές επιχειρήσεις ή την πνευματική ιδιοκτησία. Συγχρόνως, η συμφωνία αυτή θα σέβεται τις περιοχές δραστηριοποίησης εκατέρωθεν, προστατεύοντας επιλεγμένα προϊόντα μέσω διαφορετικών εργαλειακών μηχανισμών, ενώ θα εξασφαλίζεται εξίσου η πρόσβαση των εταιρειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη άρση εμποδίων αναφορικά με τις δημόσιες συμβάσεις στην Ιαπωνία.

Η συμφωνία αυτή προβλέπει ακόμη για την τεράστια ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, μεταβατικές περιόδους έως και 7 έτη πριν από την κατάργηση των δασμών, όπως επίσης και ένα ολοκληρωμένο κεφάλαιο για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Για αυτό το λόγο, η συμφωνία θέτει ιδιαίτερα υψηλά πρότυπα στους τομείς εργασίας, ασφάλειας, προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος, καθώς ενισχύει τις δεσμεύσεις των συμβαλλομένων μερών για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή και διαφυλάσσει πλήρως τις δημόσιες υπηρεσίες.

Αναφορικά με την προστασία δεδομένων, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις για την αμοιβαία επάρκεια της, λίγες ημέρες πριν από την υπογραφή της Οικονομικής Συμφωνίας τον Ιούλιο, και οι οποίες θα αποτελούν συμπλήρωμα της συμφωνίας αυτής. Επίσης, συμφώνησαν να αναγνωρισθούν τα συστήματα προστασίας των δεδομένων και των δύο πλευρών ως ισοδύναμα, τα οποία θα επιτρέψουν την ασφαλή ροή δεδομένων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ιαπωνίας, δημιουργώντας έτσι τη μεγαλύτερη περιοχή ασφαλών ροών δεδομένων (data flow area) στον κόσμο.

Απάντηση στο δόγμα Trump για εμπορικό προστατευτισμό;

Όπως παρατηρείται, η υπογραφή της «Συμφωνίας Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης» μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ιαπωνίας συνδέεται, εμμέσως πλην σαφώς, με το διαφαινόμενο παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, εξαιτίας της πολιτικής Trump, η οποία στοχεύει άμεσα και επιθετικά στον προστατευτισμό των αμερικανικών προϊόντων. Ασφαλώς και η υπογραφή αυτής της συμφωνίας στέλνει μήνυμα στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού – άλλωστε, αυτό δήλωσαν και οι επικεφαλής εκπρόσωποι των δύο πλευρών. Ο κλιμακούμενος εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας μέσω της επιβολής δασμών δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστες και τις επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εξάγουν προϊόντα προς τις ΗΠΑ, εξαιτίας των δασμών που έχουν επιβάλει σε αυτά οι ΗΠΑ. Επιπρόσθετο πρόβλημα στις επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί και η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών που προέρχονται από τις ΗΠΑ και την Κίνα, καθόσον οι αυξήσεις αυτές αποτελούν ένα επιπλέον όπλο στη διάθεση των χωρών αυτών. Πρέπει, επίσης, να θεωρείται βέβαιο ότι ο συνεχής εμπορικός πόλεμος του Trump έσπρωξε το Πεκίνο πιο κοντά στην Ευρώπη. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις πρόσφατες δασμολογικές μειώσεις σε διάφορα κινεζικά προϊόντα που εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και αντιστρόφως, καθώς ξεκίνησαν συνομιλίες μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κίνας για την οικοδόμηση μίας ισχυρότερης εμπορικής σχέσης. Παράλληλα, μετά τη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Ιαπωνία, η Ένωση πλησιάζει στην επίτευξη εμπορικής συμφωνίας με τον Καναδά, ενώ, ακόμα, επιδιώκει εμπορικές συμφωνίες με το Μεξικό, την Αυστραλία και τη MERCOSUR (το εμπορικό μπλοκ της Νότιας Αμερικής που περιλαμβάνει την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Παραγουάη και την Ουρουγουάη). Τέλος, γίνεται αντιληπτό ότι με την υπογραφή της εν λόγω συμφωνίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ιαπωνίας, οι παγκόσμιοι μεγάλοι εμπορικοί παίκτες έχουν πάρει ήδη θέση, ενώ σχεδιάζουν προσεκτικά τις επόμενες κινήσεις τους.

Τί έπεται;

Μετά την έγκριση της συμφωνίας από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την υπογραφή της από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ιαπωνίας στη διάσκεψη κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ιαπωνίας, στις 17 Ιουλίου 2018, αναμένεται να ψηφισθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ιαπωνική Άνω Βουλή. Μόλις οριστικοποιηθούν οι διαδικασίες, τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στην Ιαπωνία, η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ το 2019. Παράλληλα, συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις με την Ιαπωνία για την προστασία των επενδυτικών προτύπων και την επίλυση διαφορών για την προστασία των επενδύσεων. Η σταθερή δέσμευση των δύο πλευρών είναι να επιτευχθεί το συντομότερο δυνατό σύγκλιση των διαπραγματεύσεων για την προστασία των επενδύσεων.

Πηγές:

1. European Commission – Press Release Database. (2018) EU and Japan sign Economic Partnership Agreement. http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-4526_en.htm
2. Maza, C. (2018). Because Of Donald Trump, Japan & Europe Signed Their Most Important Free Trade Agreement Ever. https://www.newsweek.com/because-donald-trump-japan-and-europe-are-signing-their-most-important-free-1027981
3. Petroff, A. & Kottasová, I. (2018). EU and Japan sign trade deal covering a third of the world’s economy. https://money.cnn.com/2018/07/17/news/economy/eu-japan-trade-deal/index.html
4. Bryan, B. (2018). The European Union and Japan just signed a new trade deal, and it shows how the rest of the world is fighting back against Trump’s attacks. https://www.businessinsider.com/eu-japan-free-trade-deal-trump-tariffs-2018-7
5. Berschens, R. & Stratmann, K. (2018). EU, Japan sign free-trade accord in rebuke to US. https://global.handelsblatt.com/politics/eu-japan-sign-free-trade-pact-jefta-946389
6. Financial Times. (2018). Japan and EU sign trade deal in move against protectionism. https://www.ft.com/content/bd100de0-89b2-11e8-b18d-0181731a0340
7. Kageyama, Y. (2018). Japan EU Sign Trade Deal to Eliminate Nearly All Tariffs. https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-07-17/japan-eu-to-sign-widespread-trade-eliminating-tariffs
8. Gale, A. & Peker, E. (2018). Japan, EU Sign Trade Deal: We Stand Together Against Protectionism. https://www.wsj.com/articles/japan-european-union-sign-major-trade-deal-1531826380