Το 1945 η κατάσταση στο μέτωπο του Ειρηνικού ήταν αρνητική για την Ιαπωνία. Η Αυτοκρατορία του Ανατέλλοντος Ηλίου είχε απολέσει όλες τις νησιωτικές κτήσεις που είχε καταλάβει κατά τα πρώτα χρόνια του πολέμου και, πλέον, είχε μεταπέσει σε κατάσταση άμυνας, ενώ οι Αμερικανοί είχαν περάσει στην αντεπίθεση, και πλησίαζαν ολοένα το κυρίως νησιωτικό σύμπλεγμα της Ιαπωνίας.

Αμερικανοί πεζοναύτες αποβιβάζονται στην Okinawa.

Στις αρχές του έτους αυτού ισχυρές δυνάμεις πεζοναυτών αποβιβάστηκαν στη νήσο Iwo Jima, την οποία και κατέλαβαν ύστερα από αιματηρές και πολύνεκρες συγκρούσεις. Την 1η Απριλίου 1945 είχε έρθει η σειρά της νήσου Okinawa. Η σημασία του νησιού ήταν μεγάλη. Θα ήταν το πρώτο καθαρά ιαπωνικό έδαφος που θα προσβαλλόταν προσφέροντας, παράλληλα, αεροδρόμια για τη διενέργεια βομβαρδισμών κατά της ιαπωνικής ενδοχώρας και ασφαλή λιμάνια για τη συγκέντρωση του αμερικανικού στόλου και την προπαρασκευή νέας απόβασης.

Έχοντας επίγνωση της στρατηγικής σημασίας του νησιού, το ιαπωνικό γενικό επιτελείο ενίσχυσε με σημαντικές δυνάμεις το νησί, διαθέτοντας 120.000 άνδρες, 27 άρματα και μεγάλο αριθμό πυροβολικού. Παρά ταύτα, ο διοικητής των ιαπωνικών δυνάμεων, αντιστράτηγος Mitsuru Ushijima, δεν έτρεφε αυταπάτες. Η μάχη θα έληγε με ήττα των δυνάμεών του, και το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να αμυνθεί για όσο το δυνατόν περισσότερο, προκαλώντας τις μέγιστες δυνατές απώλειες στους εισβολείς.

Η ιαπωνική αεροπορία το 1945

Έχοντας απολέσει το σύνολο των έμπειρων και ικανών πιλότων της, καθώς και την κυρίως δύναμη αεροπλανοφόρων της μετά την αεροναυμαχία του Midway, οι μέρες δόξας της αεροπορίας είχαν παρέλθει. Όσο προχωρούσε ο πόλεμος, η δύναμή της συνέχισε να φθίνει, αδυνατώντας να αναπληρώσει τις απώλειες σε αεροσκάφη και πιλότους.

Ιάπωνας καμικάζι λίγο πριν χτυπήσει το USS Missouri. Οι επιθέσεις αυτοκτονίας μαρτυρούν την απελπισία της ιαπωνικής ηγεσίας.

Το 1944 ο αντιναύαρχος Takijiro Onishi είχε προωθήσει την ιδέα δράσης πιλότων αυτοκτονίας, των γνωστών “καμικάζι”. Αεροσκάφη φορτωμένα με εκρηκτικά θα εμβόλιζαν αμερικανικά πλοία, με στόχο τη βύθισή τους. Οι πιλότοι ήταν όλοι εθελοντές, κυρίως νεαροί φανατικοί πατριώτες οι οποίοι επιζητούσαν έναν έντιμο θάνατο στην υπηρεσία του αυτοκράτορα και του έθνους.

Ωστόσο, το 1945 δύσκολα βρίσκονταν εθελοντές για τέτοιες αποστολές, ενώ μεγάλος αριθμός αεροσκαφών καταρρίπτονταν από την αμερικανική αεράμυνα πολύ πριν έρθουν καν σε οπτική επαφή με τους στόχους τους.

Το αυτοκρατορικό ναυτικό το 1945

Σε παρεμφερή κατάσταση βρισκόταν και ο στόλος. Το άλλοτε πανίσχυρο ιαπωνικό αυτοκρατορικό ναυτικό (Imperial Japanese Navy – IJN) είχε απολέσει σχεδόν το σύνολο των μεγάλων μονάδων επιφανείας του (αεροπλανοφόρα, θωρηκτά, βαρέα καταδρομικά). Επίσης, βασανιζόταν από μεγάλες ελλείψεις σε πετρέλαιο -απότοκο του αμερικανικού εμπάργκο πριν τον πόλεμο-, γεγονός που δεν επέτρεπε τη διενέργεια μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεων.

Το 1945 ο στόλος διέθετε μικρό αριθμό μονάδων επιφανείας, κατά κύριο λόγο αντιτορπιλικά. Ωστόσο, είχε ακόμα στη διάθεσή του 4 θωρηκτά και ορισμένα καταδρομικά. Δεδομένων αυτών, η ηγεσία του στόλου προχώρησε στην επιχείρηση Ten-Go.

Επιχείρηση Ten-ichi-go

Η επιχείρηση Ten-Go προέβλεπε την αποστολή μιας μοίρας πολεμικών (1 θωρηκτό, 1 ελαφρύ καταδρομικό και 8 αντιτορπιλικά) με επικεφαλής το θωρηκτό Yamato στην Okinawa. Τα πλοία σε συνεργασία με τις δυνάμεις του νησιού θα προσέβαλαν τις αεροναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ στην περιοχή. Στη συνέχεια, το Yamato θα προσάραζε στη ακτή του νησιού, όπου θα μαχόταν ως μια αβύθιστη πυροβολαρχία, μέχρι να καταστραφεί. Η όλη επιχείρηση σχεδιάστηκε και οργανώθηκε υπό άκρα μυστικότητα από όλους όσους θα συμμετείχαν.

Ο Ιάπωνας Ναύαρχος Seiichi Itō, επικεφαλής της επιχείρησης Ten-Go (Παράδεισος).

Διοικητής της μοίρας ανέλαβε ο ναύαρχος Seiichi Itō, ο οποίος ενημερώθηκε πως τα πλοία του θα είχαν αρκετά καύσιμα για το ταξίδι προς τη ζώνη επιχειρήσεων – όχι, όμως, και για την επιστροφή. Ο Itō εξέφρασε έντονες αντιρρήσεις. Τα πλοία του δεν θα είχαν αεροπορική κάλυψη, ενώ εκτιμούσε πως απέναντι στο σύνολο του αμερικανικού στόλου η δύναμη των 10 πλοίων που ο ίδιος θα διέθετε ήταν επιεικώς αστεία. Οι ανώτεροί του, αφού παρέκαμψαν τις αντιρρήσεις του, φέρεται να είπαν: “Σας διατάζουμε να αγωνιστείτε μέχρι τέλους”, με τον Itō να απαντά: “Μας διατάζετε να πεθάνουμε”.

Θωρηκτό Yamato

Το θωρηκτό Yamato (Senkan Yamato) αποτελούσε ένα μοναδικό πλοίο. Το IJN υπέβαλε την παραγγελία για το πλοίο στα ναυπηγία του Kure της Ιαπωνίας το 1937, και η κατασκευή διεξήχθη υπό άκρα μυστικότητα. Το πλοίο παραδόθηκε το 1940

Με εκτόπισμα 72.908 τόνων, μήκος 263 μέτρων, μέγιστη ταχύτητα 27 κόμβων και πλήρωμα 3.300 ανδρών, ήταν το μεγαλύτερο πολεμικό πλοίο που ναυπηγήθηκε ποτέ. Ο οπλισμός του αποτελούταν από 9 πυροβόλα διαμετρήματος 460 mm, 6 των 155 mm και 190 αντιαεροπορικά πυροβόλα των 127 mm, 25 mm και 13,2 mm.

Το θωρηκτό Yamato λίγο πριν τη ναυμαχία του Leyte το 1944. Οι Ιάπωνες υπέστησαν εφιαλτικές απώλειες στη συγκεκριμένη σύγκρουση.

Δεδομένου του συμβολισμού του, αλλά και της τεράστιας κατανάλωσης σε καύσιμα που απαιτούσε η κίνησή του, το πλοίο δεν είχε βρεθεί σχεδόν ποτέ σε συνθήκες μάχης. Μόνο κατά τη διάρκεια της μάχης του Κόλπου του Leyte έβαλε από απόσταση 40 χιλιομέτρων κατά αμερικανικών πλοίων. Παρά την απόσταση, τα βλήματα έπεφταν μόλις 50 μέτρα από τους στόχους τους -γεγονός ενδεικτικό της σκοπευτικής δεινότητας των Ιαπώνων πυροβολητών-, προκαλώντας ρωγμές στο κύτος των σκαφών και ελαφρές ζημιές, ενδεικτικό της ισχύος τους.

Το 1945 το Yamato θα έπλεε για το τελευταίο του ταξίδι σε μια αποστολή αυτοκτονίας. Ατυχώς, δεν θα προλάβαινε να φτάσει στον προορισμό του.

Ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή

Στις 6 Απριλίου 1945 και ώρα 16:00 η ιαπωνική μοίρα απέπλευσε για τον προορισμό της, αλλά εντοπίστηκε από δύο αμερικανικά υποβρύχια, οι κυβερνήτες των οποίων δεν μπόρεσαν να πλήξουν τα εχθρικά σκάφη λόγω της υψηλής τους ταχύτητας (20 κόμβοι), και περιορίστηκαν να τα παρακολουθούν, μέχρις ότου τα έχασαν.

Τα χαράματα της 7ης Απριλίου τα πλοία εντοπίστηκαν από αναγνωριστικά αεροσκάφη, ενώ έπλεαν νότια. Αμέσως ενημερώθηκαν οι αμερικανικές δυνάμεις στην Okinawa, και σήμανε γενικός συναγερμός.

Στις 10:00 ο επικεφαλής του 5ου Στόλου, ναύαρχος Raymond Spruance, διέταξε τη Δύναμη Επιχειρήσεων 54 (ΔΕ 54) του αντιναυάρχου Morton Deyo -αποτελούμενη κυρίως από θωρηκτά- να αναχαιτίσει και να βυθίσει τα ιαπωνικά πλοία. Την ίδια στιγμή ο Αμερικανός αντιναύαρχος Marc Mitscher, επικεφαλής της ΔΕ 58, δρώντας αυτοβούλως, διέταξε τη διενέργεια αεροπορικού πλήγματος από τα 8 αεροπλανοφόρα που διέθετε. Μέσα σε λίγη ώρα, 400 αεροσκάφη διαφόρων τύπων βρίσκονταν στον αέρα.

Όταν ο Spruance ενημερώθηκε για τις ενέργειες του Mitscher, του επέτρεψε να προχωρήσει. Ωστόσο, διέταξε τον Deyo να αποστείλει 6 θωρηκτά, 2 βαρέα και 5 ελαφρά καταδρομικά, αλλά και 21 αντιτορπιλικά, για να συγκρουστούν με τους Ιάπωνες.

Η εμπλοκή δυσανάλογα μεγάλων δυνάμεων -400 αεροσκαφών και 35 πλοίων- για την αντιμετώπιση της μοίρας του Itō είναι ενδεικτική του πολεμικού δόγματος των Αμερικανών.

Οι Αμερικανοί επιτίθενται

Στις 12:00 αμερικανικά μαχητικά F6F Hellcat και F4U Corsair έκαναν την εμφάνισή τους πάνω από τα ιαπωνικά πλοία, χωρίς να γίνουν αντιληπτά. Διαπιστώνοντας πως δεν διέθεταν συνοδεία μαχητικών, οι Αμερικανοί παρέμειναν εκτός του βεληνεκούς των αντιαεροπορικών των πλοίων, και άρχισαν να συγκεντρώνονται και να σχεδιάζουν την επίθεσή τους.

Φανταστική απεικόνιση του Yamato να δέχεται επίθεση. Η σφοδρότητα της σύγκρουσης είναι εμφανής. Ακόμα και τα κυρίως πυροβόλα των 460mm και 155mm έβαλαν κατά των Αμερικανών.

Στις 12:32 Ιάπωνες παρατηρητές εντόπισαν το πρώτο κύμα αεροσκαφών, αποτελούμενο από βομβαρδιστικά καθέτου εφορμήσεως SB2C Helldiver, τορπιλοπλάνα TBF Avenger και καταδιωκτικά. Αμέσως τα πλοία αύξησαν ταχύτητα στους 24 κόμβους ενώ, παράλληλα, εκτελούσαν ελιγμούς, βάλλοντας με όλα τα διαθέσιμα όπλα. Στις 12:46 το καταδρομικό Yahagi βλήθηκε από τορπίλη στο μηχανοστάσιο, και ακινητοποιήθηκε. Το αντιτορπιλικό Isokaze έσπευσε σε βοήθεια, αλλά έγινε στόχος των αεροσκαφών, τα οποία το προσέβαλαν μαζικά, με αποτέλεσμα να βυθιστεί. Την ίδια μοίρα είχαν και τα αντιτορπιλικά Hamakaze και Kasumi. Το Yamato, αν και κατάφερε να αποφύγει τα περισσότερα πλήγματα, προσβλήθηκε από 2 βόμβες και 1 τορπίλη, χωρίς αυτό να επηρεάσει την ταχύτητα ή το αξιόμαχό του.

Μεταξύ 13:20 και 14:15 επέδραμαν άλλα δύο κύματα αεροσκαφών. Η αμερικανική επίθεση ήταν ιδιαιτέρως έντονη, και επικεντρώθηκε στο Yamato. Κατά τη διάρκεια αυτών των επιθέσεων το πλοίο προσβλήθηκε από 8 τορπίλες και 15 βόμβες, ενώ λόγω της εισροής ύδατος άρχισε να παρουσιάζει κλίση στα δεξιά. Ύστερα από αγώνα των συνεργείων αποκατάστασης ζημιών το πλοίο κατάφερε να ισοσταθμιστεί. Η ταχύτητά του μειώθηκε στους 10 κόμβους, αλλά εξακολουθούσε να μάχεται. Αμέσως διατάχθηκε η απονήωση άλλων 110 αεροσκαφών με στόχο τον λαβωμένο κολοσσό, με επιπλέον 3 τορπίλες να βρίσκουν στόχο, αχρηστεύοντας το πηδάλιο του πλοίου.

Το τέλος ενός θρύλου

Στις 14:02 ο ναύαρχος Itō διέταξε τη διακοπή των επιχειρήσεων και την εγκατάλειψη του Yamato, και κάλεσε τα εναπομείναντα αντιτορπιλικά να περισυλλέξουν επιζώντες. Ο ίδιος μαζί με τον κυβερνήτη του πλοίου, πλοίαρχο Kōsaku Aruga, αρνήθηκαν να το εγκαταλείψουν.

Το Yamato μετά την έκρηξη, ενώ τα εναπομείναντα αντιτορπιλικά συλλέγουν επιζώντες. Ενδεικτικό της σφοδρότητάς της ήταν ότι ακούστηκε σε απόσταση 200 χιλιομέτρων.

Στις 14:20 το Yamato άρχισε σταδιακά να βυθίζεται όταν, ξαφνικά, στις 14:23 ανατινάχτηκε από εσωτερική έκρηξη. Από τα εναπομείναντα πλοία, το Asashimo βυθίστηκε αύτανδρο, όπως και το Yahagi, ενώ τα άλλα αντιτορπιλικά κατάφεραν να επιστρέψουν στη ναυτική βάση του Sasebo.

Επίλογος – Συμπεράσματα

Με απώλειες μόλις 10 αεροσκαφών και 12 πιλότων οι Αμερικανοί είχαν πετύχει να αναχαιτίσουν τους Ιάπωνες, βυθίζοντας 6 πλοία και φονεύοντας 4.250 (3.020 μόνο στο Yamato) άνδρες, συμπεριλαμβανομένου του Ιάπωνα ναυάρχου.

Η επιχείρηση Ten-Go υπήρξε καταδικασμένη από την αρχή, και ανέδειξε τη σημασία της αεροπορικής ισχύος στον θαλάσσιο πόλεμο. Η ιαπωνική δύναμη υπήρξε αμελητέα για να απειλήσει ουσιαστικά τους Αμερικανούς, δεν της παρασχέθηκε αεροπορική κάλυψη, ενώ δεν είχε προηγηθεί αναγνώριση των εχθρικών θέσεων.

Ωστόσο, δίνει μια καλή εικόνα του πνεύματος που επικρατούσε και στις δύο πλευρές. Με εμφανείς ελλείψεις και την ήττα προ των πυλών, οι Ιάπωνες προέβησαν σε απέλπιδες προσπάθειες, ενδεικτικές του πνεύματος αυτοθυσίας και της αναζήτησης έντιμου θανάτου στη μάχη. Αντιθέτως, οι Αμερικανοί, απολαμβάνοντας αριθμητική υπεροχή και υπεροπλία, είχαν διαφορετική προσέγγιση. Αξιοποιούσαν στο έπακρο το διαθέσιμο δυναμικό τους, χωρίς να παίρνουν μεγάλα ρίσκα.

Πηγές:

1. Yoshida, Μ. (1999). Requiem for battleship Yamato. Bluejacket Books, Naval Institute Press, Maryland, USA.
2. Rottman, G. (2003). Japanese pacific island defences 1941-45. Osprey Publishing, Oxford, UK.
3. Stille, M. (2008). Imperial Japanese navy battleships, 1941-45. Osprey Publishing, Oxford, UK.