Οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 24 Ιουνίου 2018 στην Τουρκία, αποτέλεσαν το μεγαλύτερο στοίχημα για τον Recep Tayyip Erdogan. Δεκαπέντε χρόνια στο τιμόνι του κράτους δεν ήταν αρκετά για τον Τούρκο πολιτικό, όπου τους τελευταίους μήνες έδωσε μια πολύ σκληρή προεκλογική μάχη για να διατηρήσει την ηγεσία του. Ξεκινώντας την προεκλογική του εκστρατεία από τη Σμύρνη, χρησιμοποίησε κάθε είδους μέσο για να προσεγγίσει τον τούρκικο λαό. Χαρακτηρίστηκε από τα ΜΜΕ ως ο απόλυτος “Σουλτάνος της Επικοινωνίας”, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως τον συνεχιστή της ένδοξης ιστορίας της πατρίδας του – όπως ήταν οι στρατιώτες του Μωχάμετ του Πορθητή και οι Σουλτάνοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ο προεκλογικός του αγώνας αποτέλεσε μια πρόκληση για τον ίδιο και το κόμμα του, δεδομένης της δύσκολης οικονομικής κατάστασης του κράτους με την άνευ προηγουμένου υποτίμηση της λίρας. Επιπλέον, στοιχεία που λειτούργησαν εναντίον του ήταν το κουρδικό πρόβλημα, η εσωτερική διαμάχη του λαού αλλά και οι κακές διπλωματικές σχέσεις που διατηρεί η κυβέρνησή του με την Ελλάδα, τα κράτη της Ε.Ε και τις Η.Π.Α. Τον τελευταίο καιρό είχε πάρει πολλά ρίσκα και είχε ακολουθήσει μια προκλητική συμπεριφορά όχι μόνο έναντι των γειτονικών του κρατών, αλλά και του εσωτερικού της χώρας του, την οποία έχει καταφέρει να διχάσει σε μεγάλο βαθμό, ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα του 2016. Οπότε μια νίκη στις εκλογές θεωρούνταν απαραίτητη για την εξασφάλιση του πολιτικού του μέλλοντος.

Αν και δεν σταμάτησε να προκαλεί, φαίνεται πως αυτή του η επιθετική στρατηγική είναι εκείνη που γοητεύει και συσπειρώνει τον τούρκικο λαό γύρω του. Για άλλη μια φορά ο Erdogan κέρδισε την πλειοψηφία των ψήφων, σημειώνοντας το 52,5% και εξασφαλίζοντας μια πανηγυρική νίκη για το κόμμα του. Με την πλειοψηφία των εδρών του κοινοβουλίου στα χέρια του, ο Erdogan όχι μόνο επιβεβαίωσε τη δύναμη του, αλλά πλέον κινούμαστε σε ένα τούρκικο καθεστώς όπου θα συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Στο παρόν άρθρο αναλύεται η μελλοντική πολιτική πορεία του τουρκικού κράτους, όπως και η επιρροή των επικείμενων επιλογών του Τούρκου Προέδρου στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο, αλλά και οι συνέπειες για τη χώρα μας και την Κύπρο (BBC, 2018).

Ανάλυση του αποτελέσματος

Αν και οι αντίπαλοι του Τούρκου Προέδρου μιλούν για νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος, είναι αδιαμφισβήτητο πως ο Erdogan συγκέντρωσε ένα τέτοιο ποσοστό που τον καθιστά την κυριότερη πολιτική μορφή της χώρας. Βλέποντας τον χάρτη με τα αποτελέσματα, διακρίνουμε πως η ισχύς του Erdogan προέρχεται από το εσωτερικό της Τουρκίας και τις περιοχές που δεν είναι ανεπτυγμένες με βάση τα δημοκρατικά, δυτικά πρότυπα. Η Κωνσταντινούπολη και τα παράλια της Τουρκίας έδωσαν την ψήφο τους στην αντιπολίτευση. Γι’ αυτό και, παρ’ όλο το υψηλό ποσοστό που σημείωσε το κόμμα του ίδιου (AKP), δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει την πλειοψηφία των εδρών του κοινοβουλίου, συγκεντρώνοντας τον αριθμό 293 έναντι του απαραίτητου 300. Ως αποτέλεσμα, αναγκάστηκε να συμμαχήσει με το εθνικιστικό κόμμα MHP και να φτάσει τις 343 έδρες, δημιουργώντας έτσι μια δική του αυτοκρατορία μέσα στην Τούρκικη Βουλή. Όσον αφορά στο φίλο-κουρδικό κόμμα HDP, τα ποσοστά ήταν αρκετά ενθαρρυντικά – μιας και ξεπέρασε το 10% των ψήφων και διασφάλισε 46 θέσεις στη Βουλή (Nicholls, 2018).

Ενδιαφέρον συμπέρασμα από αυτή την εκλογική αναμέτρηση αποτελεί αυτό που προαναφέρθηκε. Αν και ο Erdogan έχει πάνω από το μισό πληθυσμό στο πλευρό του, το άλλο μισό της Τουρκίας γύρισε την πλάτη στο συντηρητικό όραμά του. Περίπου 40.000.000 Τούρκοι δεν τάσσονται υπέρ της ακραίας πολιτικής του Προέδρου, και έτσι προσπάθησαν να αναζητήσουν κάτι καινούριο στα κόμματα της αντιπολίτευσης (Kαρχιλάκη,2018). Αυτό θα αποτελέσει μια πρόκληση για τον Τούρκο Πρόεδρο, μιας και δεν μιλάμε για μια απλή αντίθεση στις προτιμήσεις του πληθυσμού. Μιλάμε για μια βαθιά διχοτόμηση της τουρκικής κοινωνίας, η οποία είναι διχασμένη και ιδεολογικά και πολιτισμικά (Λυγερός, 2018).

Τι σημαίνει αυτό για την πολιτική ισχύ του Erdogan

Αυτό το ποσοστό δημιούργησε έναν πολιτικό με μεγάλη ισχύ στα χέρια του. Συγκεκριμένα, ο Erdogan συγκεντρώνει πλέον όλες τις εξουσίες στο πρόσωπό του, και φαίνεται διατεθειμένος να αξιοποιήσει αυτή του τη δύναμη στο έπακρο, και εντός και εκτός της τουρκικής επικράτειας. Πλέον είναι και επίσημα ο αρχηγός του κράτους και του στρατού, ο επικεφαλής της κυβέρνησης, του κόμματός του, της αστυνομίας, ενώ εξουσιάζει και το Ανώτατο Δικαστήριο (Kαρχιλάκη,2018) .

Ξεκινώντας από το εσωτερικό της χώρας, η ελευθερία του λόγου φαίνεται ανάμεσα στις προτεραιότητες του Τούρκου πολιτικού, ο οποίος έχει ήδη φυλακίσει 120 δημοσιογράφους από το 2016. Επιπλέον, την ίδια χρονιά, μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων έκλεισε 131 μέσα, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων εφημερίδων εθνικής και τοπικής κυκλοφορίας, 3 εταιρίες παροχής σύνδεσης στο διαδίκτυο, 16 τηλεοπτικούς σταθμούς και 23 ραδιοφωνικούς (Φραγκιουδάκης, 2017). Δύο χρόνια μετά συνεχίζει αυτή την πολιτική της λογοκρισίας και, τρομοκρατώντας τα ΜΜΕ με ποινές, τα έχει προσδεδεμένα στο άρμα της εξουσίας του. Άλλωστε, ήδη παρατηρήσαμε την υποστήριξη των τουρκικών ΜΜΕ στο πρόσωπο του Erdogan καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας των υποψηφίων. Με αυτό τον τρόπο χτίζει μια απολυταρχική δομή γύρω από τον τύπο, ενώ συνεχίζει την τρομοκρατία ενάντια στους υπερασπιστές των ανθρωπινών δικαιωμάτων.

Σημαντικό τομέα αποτελεί και η τουρκική οικονομία, η οποία σημείωσε μια πτώση δίχως προηγούμενο μετά το πραξικόπημα του 2016, και εντάθηκε ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα. Η πολιτική ελέγχου του Erdogan στην κρατική οικονομία, ενάντια στα φιλελεύθερα πρότυπα της αμερικανικής οικονομικής πολιτικής, έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα τους επενδυτές, που φοβούνται για μεγαλύτερες διακυμάνσεις του νομίσματος και αποσταθεροποίηση της οικονομίας. Παρ’ όλα αυτά, επειδή ο Erdogan γνωρίζει τη συνεργασία των σημαντικών Τούρκων επιχειρηματιών με μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες, και τη σημασία της νομισματικής σταθερότητας για τη μακροημέρευση της κυβέρνησής του, είναι αμφίβολο αν θα προκαλέσει ο ίδιος μεγαλύτερη οικονομική αστάθεια – τουλάχιστον με καθαρά οικονομικές του αποφάσεις. Αντίθετα, φαίνεται πρόθυμος να ενισχύσει την οικονομία της χώρας του, συνεργαζόμενος με τη Ρωσία. Οι αγωγοί ενέργειας που κατασκευάζουν από κοινού τα δύο κράτη αναμένεται να αποφέρει και στις δύο πλευρές κέρδη. Γιατί το αμοιβαίο κέρδος είναι αυτό που καθορίζει τις διεθνείς συνεργασίες.

Στις διεθνείς σχέσεις του κράτους, ο Erdogan στο νικητήριο λόγο του την Κυριακή το βράδυ δήλωσε πως θα κινηθεί στα ίδια πλαίσια με πριν. Ξεκινώντας από το ζήτημα της Συρίας, παραμένει στην ίδια τακτική απελευθέρωσης των συριακών εδαφών από τους Κούρδους, ακόμη και αν αυτό συνεχίζει να τον φέρνει σε αντίθεση με τη δυτική πολιτική –  και ιδιαίτερα με την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Όμως τέτοιες δράσεις θα συνεχίζουν να τον φέρνουν σε σύγκρουση και με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, τα οποία βλέπουν τις κινήσεις του ως άκρως επικίνδυνες για την ενότητα του Οργανισμού. Όντας μαζί με την Ελλάδα το νότιο-ανατολικό άκρο του ΝΑΤΟ, η Τουρκία αποτελεί ένα από τα πιο κομβικά σημεία για θέματα ασφαλείας, ενώ εξυπηρετεί γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα όλων των μελών, λόγω της εξόδου που προσφέρει στη Μεσόγειο αλλά και γεωπολιτικής τοποθεσίας του κράτους στην Ανατολή.

Αυτά τα οφέλη όμως δεν τα παρατηρούν μόνο οι Δυτικοί, αλλά και οι Ρώσοι καιροφυλακτούν και θέλουν να χρησιμοποιήσουν την Τουρκία για τα δικά τους συμφέροντα. Ο Πρόεδρος Putin θα συνεχίσει να προσφέρει υποστήριξη στο τουρκικό κράτος, όσο φυσικά τον εξυπηρετεί και του προσφέρει το σύμμαχο που του αρνούνται οι δυτικοί. Ειδικά τώρα, οι σχέσεις Τουρκίας- Ε.Ε βρίσκονται στο δυσκολότερο σημείο, με τους Ευρωπαίους ηγέτες να κατακρίνουν την τουρκική εξωτερική πολιτική – γεγονός που πιθανόν να ενταθεί μετά από τη συμμαχία του Erdogan με τους εθνικιστές. (Clarke and Tuysuz,2018).

Πώς θα επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα την Ελλάδα

Ο Τούρκος Πρόεδρος φαίνεται πως συνεχίζει την πολεμική του ρητορική ενάντια στη χώρα μας. Προβάλλοντας ως πρόσχημα το ζήτημα των 8 Αξιωματικών και την υπόθαλψη του παράνομου πραξικοπήματος από τη χώρα μας, δεν σταματά να κάνει παραβιάσεις στο Αιγαίο, να απειλεί με διεκδικήσεις και να αμφισβητεί την κυπριακή ΑΟΖ. Κάθε πρόβλεψη για τις επικείμενες σχέσεις των δύο κρατών δεν μπορεί να είναι σίγουρη. Υπάρχουν δύο επιλογές εκ των οποίων θα πρέπει να επιλέξει ο Erdogan.

Στη μία επιλογή ο Τούρκος Πρόεδρος, εφόσον πέτυχε το σκοπό του και ανανέωσε τη θητεία του, θα μπορούσε να ακολουθήσει μια πιο κατευναστική πολιτική, χωρίς επιθετικές στρατηγικές επιδιώξεις και τη διάλυση των σχέσεων με γειτονικά κράτη και συμμάχους. Να προσπαθήσει να επαναπροσεγγίσει τα δημοκρατικά δυτικά πρότυπα και να σταματήσει τις παράλογες διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Από την άλλη πλευρά, όμως, μπορεί και να εντείνει την τωρινή του συμπεριφορά, με σκοπό να επιβεβαιώσει στους ψηφοφόρους του πως θα σταθεί αμείλικτος σε όποιον προσπαθήσει να εμποδίσει το όραμά του για ανασύσταση μιας καινούριας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό την ηγεσία του. Αυτό περιλαμβάνει κυρίως την Ελλάδα η οποία, λόγω των πολιτικών διαμαχών στο εσωτερικό της, φαίνεται ευάλωτη στους ξένους αντιπάλους (Φωτάκη,2018).

Το μέλλον του παγκόσμιου πολιτικού προσκήνιου

Η θριαμβευτική επιβεβαίωση του Σουλτάνου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του παζλ της διεθνούς πολιτικής σκηνής. Μιλώντας πλέον από θέση ισχύος, μπορεί να κάνει παιχνίδι με τους δικούς του όρους και να διαλέξει σε ποια κατεύθυνση θέλει να οδηγήσει τις εσωτερικές και διακρατικές σχέσεις της Τουρκίας. Στην παλάμη του κρύβεται το αν θέλει να αναθερμάνει τις σχέσεις του με τα δυτικά κράτη και να γίνει για άλλη φορά το αγαπημένο παιδί της Αμερικής και του ΝΑΤΟ, ή αν θα θελήσει να τραβήξει τις σχέσεις του ακόμη περισσότερο στα άκρα και να αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς με τα κράτη του Οργανισμού της Συνεργασίας της Σαγκάης – της Ρωσίας και της Κίνας.

Πηγές:

1. BBC News. (2018). Turkey’s elections explained in 100 and 500 words. Retrieved from https://www.bbc.com/news/world-europe-44562011?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/c6gzmx3zld1t/turkey-election-2018&link_location=live-reporting-story
2. Clarke, H. & Tuysuz, G. (2018). What Erdogan’s reelection means for Turkey and the world. Retrieved from https://edition.cnn.com/2018/06/25/europe/turkey-erdogan-analysis-intl/index.html
3. Nicholls, S. (2018). Turkey elections: 5 things we learned. Retrieved from http://www.euronews.com/2018/06/24/turkey-elections-live-updates-on-the-2018-general-elections
4. Καρχιλάκη, Μ. (2018). Τουρκικές εκλογές: Τρία συμπεράσματα από τη μεγάλη βραδιά του Ερντογάν. Retrieved from https://www.cnn.gr/focus/apopseis/story/135930/toyrkikes-ekloges-tria-symperasmata-apo-ti-megali-vradia-toy-erntogan
5. Λυγερός, Σ. (2018). Τι σηματοδοτεί – και για την Ελλάδα – η επανεκλογή Ερντογάν στην Τουρκία. Retrieved from https://www.protothema.gr/world/article/799605/ti-simatodotei-kai-gia-tin-ellada-i-epaneklogi-erdogan-stin-tourkia/
6. Φραγκιουδάκης, Μ. (2017). Ο Ερντογάν, η ελευθερία του λόγου και τα δικαιώματα στην Τουρκία. Retrieved from http://www.news247.gr/reportaz/o-erntogan-i-eleytheria-toy-logoy-kai-ta-dikaiomata-stin-toyrkia.6526202.html
7. Φωτάκη, Α. (2018). Τι σηματοδοτεί για την Ελλάδα ο θρίαμβος Ερντογάν. Retrieved from http://www.in.gr/2018/06/25/world/ti-simatodotei-gia-tin-ellada-o-thriamvos-erntogan/