Η αρχή της αποσταθεροποίησης

Το Δεκέμβρη του 2016, δύο αξιοσημείωτα συμβάντα έλαβαν χώρα στη Συρία. Τα γεγονότα αυτά αφορούσαν, αφενός, στην επιτυχία ενός συριακού πυροβολικού -το οποίο, με τη βοήθεια των ρωσικών δυνάμεων, πέτυχε καίριο πλήγμα στις δυνάμεις της αντιπολίτευσης στο Χαλέπι- και, αφετέρου, στην ανακατάληψη από το «Ισλαμικό Κράτος» (ISIS) της αρχαίας συριακής πόλης, Παλμύρας. Οι δύο αυτές εξελίξεις αποδείχθηκαν πολύ σημαντικές για τη Ρωσία, καθώς η χώρα είχε εισέλθει στο δέκατο πέμπτο μήνα της στρατιωτικής της επέμβασης στο πεδίο των συριακών συγκρούσεων. Παράλληλα, αρκετοί Ρώσοι και Σύροι αναλυτές σχολίασαν για την εφημερίδα “The New Arab” πως «τα δύο αυτά γεγονότα πρόκειται να αλλάξουν άρδην την οπτική της Μόσχας αναφορικά με τη συμμετοχή της στη Δαμασκό και σε άλλες συριακές πόλεις». Ο Michael Kofman, του Ινστιτούτου Kennan, δήλωσε πως η συγκεκριμένη εξέλιξη θα επαγρυπνήσει την, μέχρι τώρα, μετριοπαθή συριακή αντιπολίτευση, αφήνοντας τη Δύση χωρίς καμία εναλλακτική λύση για τον Assad. Ο ίδιος πρόσθεσε, χαρακτηριστικά, ότι «η μάχη θα κριθεί από την πολιτική και τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν από κοινού η Συρία και το Ιράν, με απώτερο στόχο να διατηρηθεί το Χαλέπι».

Η κατάρρευση του μετώπου

Τα παραπάνω γεγονότα καταδεικνύουν ότι οι συριακές δυνάμεις βρίσκονται σε δυσμενή θέση, η οποία οφείλεται, κυρίως, στην έλλειψη σημαντικών στρατιωτικών δυνάμεων. Εξ’αιτίας αυτού, η Παλμύρα ανακαταλήφθηκε σχεδόν απροστάτευτη. Επακόλουθο της ανακατάληψης ήταν η εκμετάλλευση της περιοχής, για ακόμη μια φορά, από το «Ισλαμικό Κράτος», καθώς επίσης και η ταπείνωση της Μόσχας και της Δαμασκού. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εξέλιξη δυσαρέστησε έντονα τους κόλπους της Ρωσίας, καθώς κατέστησε εμφανή την επιθυμία της Συρίας να αγωνιστεί για την εδαφική της ακεραιότητα, παρά το γεγονός ότι η τελευταία δεν διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό ή, έστω, τα απαιτούμενα οπλικά συστήματα για να τη διασφαλίσει. Παράλληλα, η Μόσχα ελπίζει πως, αφενός, η Συρία και το Ιράν θα συμφωνήσουν σύντομα σε μία πολιτική συνεργασία που θα διασφαλίσει τις επιδιώξεις της, και πως, αφετέρου, μέσω αυτής της συνεργασίας θα δοθεί έμφαση στην αντιμετώπιση του «Ισλαμικού Κράτους».

Εντούτοις, τίθεται εν αμφιβόλω η απόπειρα ελέγχου της συριακής πρωτεύουσας, Δαμασκού, από τη συριακή αντιπολίτευση, καθώς επίσης και η περαιτέρω σταθεροποίηση της εποπτείας των εσωτερικών γραμμών. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιμένουν στον ισχυρισμό ότι η πτώση της Παλμύρας συνιστά ένα εξαιρετικά ενοχλητικό γεγονός για τη Ρωσία, καθιστώντας την αντίδρασή της ανεξέλεγκτη. Η ρωσική ανακατάληψη της Παλμύρας, τον Μάρτιο του 2016, αποτέλεσε έναυσμα για τη μεγάλη στρατιωτική δύναμη, ώστε να περιορίσει περισσότερο τις δυνάμεις του ISIS στο συριακό μέτωπο. Επρόκειτο για μία μεγαλοπρεπή νίκη επί της τρομοκρατίας, όπως μεταδιδόταν από τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Έκτοτε, θεωρήθηκε επιτακτική η ανάγκη για εντατική συμμετοχή των ρωσικών συμβούλων στο συριακό έδαφος, σε συνδυασμό με την αναγνώριση των Ιδιωτικών Στρατιωτικών Εταιρειών (PMCs) του πολέμου. Ακολούθως, ήταν πιθανό η Ρωσία να έστελνε επιπρόσθετο ελαφρύ πεζικό και περισσότερα ελικόπτερα υποστήριξης στην περιοχή, καθώς επίσης να αξιοποιούσε το –πρόσφατα ενισχυμένο- τάγμα της στρατιωτικής αστυνομίας στη Συρία. Ωστόσο, λόγω της εμμονής της Τουρκίας στην έμμεση υποστήριξη του «Ισλαμικού Κράτους», ως μοναδική λύση αποδείχθηκε η στροφή της Ρωσίας στη διπλωματία – έχουσα απώτερο στόχο την άμβλυνση των τεταμένων σχέσεων Τουρκίας-Συρίας.

Το ρωσικό αεροπλανοφόρο “Admiral Kuznetsov” αποχωρεί από το συριακό πεδίο συγκρούσεων

To Υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας, λαμβάνοντας υπόψη τις κλιμακούμενες εξελίξεις, αντέδρασε άμεσα, δίνοντας εντολή για σταδιακή αποχώρηση των στρατευμάτων του από τη Συρία. Σύμφωνα με την απόφαση του Προέδρου, Vladimir Putin, το αεροπλανοφόρο “Kuznetsov” του Πολεμικού Ναυτικού κρίθηκε απαραίτητο να εγκαταλείψει πρώτο τη ζώνη των συγκρούσεων. Ταυτοχρόνως, μαζί με το αεροπλανοφόρο, πρόκειται να αποχωρήσει από την ευρύτερη περιοχή το σύνολο των πλοίων υποστήριξης. Εν συνεχεία, το καταδρομικό “Pyotr Veliky” και τα υπόλοιπα σκάφη του θα εγκαταλείψουν το πεδίο των πολεμικών συρράξεων. Παράλληλα, ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων, Valery Gerasimov, τόνισε ότι η απόφαση για μείωση του αριθμού των ρωσικών στρατευμάτων στην ευρύτερη περιοχή ήταν απόρροια της συνομιλίας του με τον Ρώσο Πρόεδρο. Μετά από τη συγκεκριμένη ανακοίνωση, το αεροπλανοφόρο “Kuznetsov” ξεκίνησε την προετοιμασία της αποστολής αποχώρησης. Προορισμός του ταξιδιού της ήταν το απομακρυσμένο –και σε πολλούς άγνωστο– Severomorsk στη Νορβηγική Θάλασσα. Επιπλέον, επετεύχθη συμφωνία παύσης του πυρός μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων πλευρών στη Συρία, η οποία άρχισε να ισχύει από τα μεσάνυχτα της 30^ης  Δεκεμβρίου. Ωστόσο, η εκεχειρία αυτή δεν αφορούσε το «Ισλαμικό Κράτος», τις τρομοκρατικές οργανώσεις και τις συνδεδεμένες με αυτές ομάδες.

Αποτίμηση της παρουσίας της Ρωσίας στο συριακό πεδίο συγκρούσεων

Δεδομένου ότι η Ρωσία αρχίζει σταδιακά να εγκαταλείπει το μέτωπο στη Συρία, τίθεται το ερώτημα εάν η στάση του Vladimir Putin και των αρχηγών του επιτελείου του ήταν η καταλληλότερη ώστε να επιτευχθούν οι περισσότεροι από τους αντικειμενικούς σκοπούς που είχαν τεθεί. Η κατάσταση στη Συρία δεν φαίνεται να έχει βελτιωθεί από τη μέρα που η Ρωσική Ομοσπονδία αποφάσισε να παρέμβει στο πεδίο των συγκρούσεων. Είναι σαφές, παρόλα αυτά, ότι μια ειρηνευτική συμφωνία -που, ενδεχομένως, να δώσει καίριες λύσεις- αποτελεί απτή πραγματικότητα, αν ληφθεί, μάλιστα, υπόψη ότι υπογράφηκε πρόσφατα κατάπαυση του πυρός. Είναι απαραίτητο, ωστόσο, να τονίσουμε ότι οι κίνδυνοι για εκτεταμένη αποσταθεροποίηση στη Μέση Ανατολή εξακολουθούν να ελλοχεύουν.

Οι δύο βασικοί στόχοι πίσω από τη στρατιωτική εκστρατεία του Putin στη Συρία ήταν, αφενός, η ενίσχυση της εξουσίας του Προέδρου Bashar al-Assad και, αφετέρου, η διαφύλαξη της Δαμασκού από τους αντάρτες. Στο πλαίσιο αυτών των στόχων, η Ρωσία θα εξετάσει εάν η επιχείρηση στη Συρία ήταν επιτυχής. Όπως φαίνεται από τα γεγονότα, μόλις οι ρωσικές δυνάμεις επενέβησαν στον εμφύλιο πόλεμο, οι αντικαθεστωτικοί άρχισαν να χάνουν το πλεονέκτημά τους, καθώς η -μετριασμένη- υποστήριξη που λάμβαναν οι τελευταίοι από τις ΗΠΑ και την Τουρκία δεν βοηθούσε αρκετά στην εκπλήρωση των σκοπών τους.

Η Ρωσία, πάντοτε, δήλωνε σε όλους τους τόνους την πρόθεσή της να προστατεύσει τη Συρία από την επέλαση του «Ισλαμικού Κράτους», χωρίς, ωστόσο, να έχει πετύχει το τελειωτικό χτύπημα απέναντί του, αλλά παραμένοντας βέβαιη ότι το ISIS δεν θα κατακτούσε την πρωτεύουσα της χώρας, Δαμασκό. Παρά τη σταδιακή απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων, πρέπει να θεωρείται βέβαιο πως η Ρωσία δεν θα μείνει απαθής, σε περίπτωση που οι δυνάμεις του Assad δεν μπορούν να αναχαιτίσουν το «Ισλαμικό Κράτος» και τους αντικαθεστωτικούς.

Μεταξύ άλλων, η αλλαγή της ρωσικής στάσης προβληματίζει και την αμερικανική πλευρά, η οποία βρίσκεται σε περίοδο μετάβασης, μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον ρεπουμπλικανό Donald Trump. Η Συρία ελπίζει, πλέον, σε μία περίοδο ηρεμίας και ομαλότητας, κυρίως για τον άμαχο πληθυσμό της, εφόσον το ISIS εξακολουθεί να φθείρεται σε μία σκληρή μάχη με το Ιράκ. Βέβαια, αυτή η κατάσταση φαντάζει ουτοπική, δεδομένης της αστάθειας που επικρατεί στην περιοχή τα τελευταία χρόνια.

Αλλαγή στάσης της Ρωσίας – Πιθανές συγκρούσεις στην Ανατολική Ευρώπη

Η Ρωσία και η Τουρκία είναι οι κύριοι συντελεστές ενός νέου γύρου ειρηνευτικών συνομιλιών αναφορικά με το ζήτημα της Συρίας, που ξεκίνησε στο Καζακστάν στις 23 Ιανουαρίου. Μέχρι στιγμής έχει παρατηρηθεί ότι οι δύο πλευρές έχουν αμβλύνει τις διαφωνίες τους για την πολιτική τύχη του προέδρου Bashar al-Assad. Η Μόσχα συνεχίζει να τον στηρίζει, ενώ η Άγκυρα φαίνεται να διατηρεί μία πιο επιφυλακτική στάση απέναντι στον Πρόεδρο της Συρίας. Παράλληλα, η τελευταία απεύχεται την υλοποίηση ενός σχεδίου διχοτόμησης του συριακού κράτους σε ζώνες επιρροής – όπως αυτό καταγράφεται σε ορισμένες πηγές που έχουν διαρρεύσει.

Συνοψίζοντας, δεδομένου ότι η Ρωσία αποσύρεται σταδιακά από τη Συρία, μείζον ερώτημα αποτελεί η κατεύθυνση που θα ακολουθήσουν τα ρωσικά στρατεύματα. Με την απόφαση του ΝΑΤΟ να εντείνει την παρουσία στρατευμάτων στην Ανατολική Ευρώπη -ιδίως στις χώρες της Βαλτικής-, το Κρεμλίνο δεν ήταν δυνατό να επιτρέψει αυτή την πρακτική χωρίς να αντιδράσει. Συνεπώς, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποκλείεται το ενδεχόμενο όξυνσης των διπλωματικών αντιθέσεων μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας, ιδιαίτερα μετά από μία πιθανή ενίσχυση της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στα δυτικά της σύνορα.

Πηγές: