Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) είναι το κυριότερο νομικό όργανο του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.). Απαρτίζεται από 15 δικαστές, οι οποίοι εκλέγονται για θητεία εννέα ετών από το Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Για την εκλογή τους είναι απαραίτητο οι υποψήφιοι να συγκεντρώσουν την πλειοψηφία τόσο του Συμβουλίου Ασφαλείας όσο και της Γενικής Συνέλευσης.

Ωστόσο, είναι γνωστό ότι -από τη δημιουργία του Διεθνούς Δικαστηρίου το 1946- ένας από τους δικαστές είναι πάντα Βρετανός – ή, τουλάχιστον, ήταν. Είναι, λοιπόν, η πρώτη φορά που, έπειτα από 71 χρόνια, θα συμμετέχουν στο Διεθνές Δικαστήριο λιγότερες από πέντε χώρες της πιο ισχυρής ομάδας, καθώς η Μεγάλη Βρετανία δεν θα εκπροσωπείται από δικαστή.

Το χρονικό των εκλογών

Ο δικαστής της Βρετανίας, Sir Christopher Greenwood, είναι έτοιμος να επανεκλεγεί για τη δεύτερη θητεία του στο Διεθνές Δικαστήριο. Όμως, την ίδια στιγμή, δηλώνει υποψηφιότητα ο Ινδός Dalveer Bhandari.

Από τον πρώτο γύρο των ψηφοφοριών η Μεγάλη Βρετανία είχε την υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας, καθώς και τα πέντε μόνιμα μέλη του ψήφιζαν υπέρ αυτής. Ωστόσο, δεν συνέβαινε το ίδιο και στη Γενική Συνέλευση. Χαρακτηριστικά, κατά τον τελευταίο γύρο των ψηφοφοριών το Συμβούλιο Ασφαλείας υποστήριξε για ακόμα μια φορά τον Βρετανό υποψήφιο με εννέα ψήφους, έναντι πέντε του Ινδού υποψηφίου. Στη Γενική Συνέλευση, όμως, οι υποψήφιοι εξασφάλισαν αντίστοιχα 68 και 121 ψήφους.

O δικαστής Dalveer Bhandari (Πηγή: ICJ-CIJ)

Κατά τη διάρκεια άτυπων διαβουλεύσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας, φαίνεται πως το Ηνωμένο Βασίλειο ζήτησε να θεσπιστεί ο μηχανισμός κοινής διάσκεψης, ο οποίος είχε εγκριθεί για τελευταία φορά το 1921. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας θα έπρεπε να ψηφίσουν ανοιχτά – και όχι σε μυστική ψηφοφορία, όπως ισχύει κανονικά. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα σκαλοπάτι βοηθείας όχι για το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά για την Ινδία. Κι αυτό γιατί κράτη-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, τα οποία έχουν αναπτύξει σχέσεις συνεργασίας με την τελευταία χώρα, δεν θα τολμούσαν να ψηφίσουν ανοιχτά εναντίον της – όπως, ίσως, θα έκαναν εάν η ψηφοφορία ήταν μυστική. Η εκλογή, λοιπόν, του Ινδού υποψηφίου ήταν μάλλον δεδομένη.

Την προηγούμενη Δευτέρα, μόλις μια εβδομάδα μετά τον τελευταίο γύρο ψηφοφοριών, ο Sir Christopher Greenwood ανακοίνωσε -με επίσημη επιστολή της αποστολής του Ηνωμένου Βασιλείου- ότι αποδέχεται την ήττα του από τον Dalveer Bhandari και, άρα, αποσύρει την υποψηφιότητά του. Έτσι, ο Ινδός Dalveer Bhandari επανεκλέχθηκε ως μέλος του Διεθνούς Δικαστηρίου για τη δεύτερη θητεία του, με τη στήριξη τόσο της Γενικής Συνέλευσης όσο και του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε.

Οι συνέπειες της μη εκπροσώπησης του Ηνωμένου Βασιλείου στο Διεθνές Δικαστήριο

Η απώλεια της βρετανικής δικαστικής έδρας έχει συνέπειες τόσο για το ίδιο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και για το Συμβούλιο Ασφαλείας. Η Βρετανία δέχτηκε ισχυρό πλήγμα στο κύρος της. Αν και η Κυβέρνηση της χώρας προσπαθεί να προωθήσει την εικόνα μιας “παγκόσμιας Βρετανίας”, πολλά κράτη πιστεύουν ότι το όραμα αυτό δεν υποστηρίζεται από τις πολιτικές που αυτή ακολουθεί. Η διπλωματία της απέτυχε να πείσει τα μέλη της Γενικής Συνέλευσης να ψηφίσουν υπέρ της. Επίσης, ιδιαίτερα αρνητική ήταν η στάση του Υπουργού Εξωτερικών της χώρας, Boris Johnson, ο οποίος επιζητά συνεχώς να μειώνει άλλα κράτη. Ακόμη, η γνώμη πολλών για τον Sir Christopher Greenwood έχει μεταβληθεί, εξαιτίας των συμβουλών του προς την Κυβέρνηση του Tony Blair αναφορικά με την πορεία της ενόψει της εισβολής στο Ιράκ το 2003. Παράλληλα, μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει δεχθεί σοβαρό πλήγμα στις οικονομικές, πολιτικές και εμπορικές συνεργασίες του με άλλα κράτη. Αντιθέτως, η Ινδία εμφανίζεται πλέον ως ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος. Έτσι, η υποστήριξη της Γενικής Συνέλευσης προς την Ινδία αναδεικνύει τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, η οποία μάλλον δεν συμφέρει τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Υποστηρίζεται, μάλιστα, ότι η απώλεια της δικαστικής έδρας του Ηνωμένου Βασιλείου δηλώνει τόσο την εξισορρόπηση εξουσιών ανάμεσα στο Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση, όσο και την επιτυχία των G77, που προσπαθούν να πιέσουν τις παραδοσιακές δυνάμεις του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλική Δημοκρατία, Ρωσική Ομοσπονδία και Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας) δεν κατάφεραν να επηρεάσουν την ψήφο των προσωρινών μελών του, αλλά ούτε και των μελών της Γενικής Συνέλευσης.

Παράλληλα, χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις των υπολοίπων κρατών για τον φόβο τους όσον αφορά στην μελλοντική απώλεια του κύρους τους. Εάν ένα από τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας δεχτεί πλήγμα, τότε είναι πολύ εύκολο και πιθανό να δεχτούν αντίστοιχο πλήγμα και τα υπόλοιπα μόνιμα μέλη. Μάλιστα, κατά την προηγούμενη χρονιά η Γαλλία δεν κατάφερε να εξασφαλίσει τον υποψήφιό της στην Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου, ενώ η Ρωσία απομακρύνθηκε από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με τον καθηγητή του Κέντρου Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου του Sheffield, Damian Gonzalez Salzburg, η μη εκπροσώπηση και των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας στο Διεθνές Δικαστήριο μπορεί να τονίζει τη βούληση μη δυτικών κρατών να αμφισβητήσουν τα προνόμια των λεγόμενων P5 αναφορικά με τις εκλογές του Διεθνούς Δικαστηρίου. Η “νίκη” των G77 έναντι των P5 θα σημάνει και αλλαγές στη λήψη αποφάσεων όσον αφορά όχι μόνο στην εκλογή δικαστών του Διεθνούς Δικαστηρίου, αλλά και σε άλλα σημαντικά θέματα πολιτικού χαρακτήρα.

Πηγές:

1. The Times of India. (2017). UNSC permanent members unnerved by prospect of India’s nominee winning ICJ election: Observers. The Times of India. https://timesofindia.indiatimes.com/india/unsc-permanent-members-unnerved-by-prospect-of-indias-nominee-winning-icj-election-observers/articleshow/61722325.cms
2. Neelakantan, S. (2017). A bad day for UK, not just because of its loss in ICJ. The Times of India. https://timesofindia.indiatimes.com/world/uk/a-bad-day-for-uk-not-just-because-of-its-loss-in-icj/articleshow/61733900.cms
3. Landale, J. (2017). How UK lost International Court of Justice place to India. BBC http://www.bbc.com/news/uk-politics-42063664
4. Bowcott, O. (2017). No British judge on world court for first time in its 71-year history. The Guardian. https://www.theguardian.com/law/2017/nov/20/no-british-judge-on-world-court-for-first-time-in-its-71-year-history
5. International Court of Justice (2017). United Nations General Assembly and Security Council re-elect Judge Dalveer Bhandari as a Member of the Court. Press Release. http://www.icj-cij.org/files/press-releases/0/000-20171121-PRE-01-00-EN.pdf
6. Wang W., Sanford A. G. and Lee J. (2015). Does Membership on the UN Security Council Influence Voting in the UN General Assembly? Taylor & Francis Group. http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/03050629.2015.982114?journalCode=gini20