Εισαγωγή

Στις 8 Νοεμβρίου του 2016, ο αμερικανικός λαός εξέλεξε τον υποψήφιο του ρεπουμπλικανικού κόμματος, Donald Trump, ως τον 45^ο πρόεδρο των ΗΠΑ. Ήδη, από την περίοδο της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Trump προκαλούσε έντονες αντιδράσεις παγκοσμίως με τις απόψεις που παρουσίαζε για μείζονα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα. Ένα από αυτά τα ζητήματα αποτελεί και η κλιματική αλλαγή, καθώς και η ευρύτερη πολιτική που εξήγγειλε ότι θα ακολουθήσει στον τομέα του Περιβάλλοντος και της Ενέργειας. Με την αναγόρευση του Trump στις 20 Ιανουαρίου του 2017, είναι σίγουρο ότι ξεκινάει μια νέα περίοδος για τις ΗΠΑ, σε κάθε τομέα. Ποιες αλλαγές μπορεί, λοιπόν, να προκαλέσει ο νέος πρόεδρος, και συγκεκριμένα στο περιβάλλον;

Η προηγούμενη κατάσταση

Οι ΗΠΑ αποτελούν τον μεγαλύτερο ρυπαντή της ατμόσφαιρας μετά την Κίνα. Παρόλο που, τις προηγούμενες δεκαετίες, η Αμερική δεν παρουσίαζε ένα δυναμικό περιβαλλοντικό προφίλ, ή μάλλον, πιο σωστά, ακολουθούσε μία πολιτική όχι και τόσο φιλική προς το περιβάλλον (π.χ. η μη κύρωση του πρωτοκόλλου του Κιότο το 1997, ή αντίσταση για δημιουργία νέας δεσμευτικής συμφωνίας στην Κοπεγχάγη το 2009), τα τελευταία χρόνια είχε παρουσιάσει μια διάθεση για αλλαγή. Ειδικά ο απερχόμενος πρόεδρος, Barack Obama, ανέδειξε την προστασία του περιβάλλοντος ως βασικό πυλώνα της πολιτικής του, και έκανε σημαντικά βήματα για την προστασία του.

Ήδη πριν από την εκλογή του, ο B. Obama υπηρέτησε ως γερουσιαστής στην Επιτροπή Περιβάλλοντος και Δημοσίων έργων, ψηφίζοντας κατά του προγράμματος “Clean Skies” της προεδρίας G. Bush, που θεωρούταν από τους Δημοκρατικούς ως δούρειος ίππος για την υπονόμευση της επιβολής ορίων στις εκπομπές καυσαερίων. Η μεγαλύτερη επιτυχία του Obama, ως προέδρου, θεωρείται η επικύρωση του Paris Agreement, της πρώτης παγκόσμιας συνθήκης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ταυτόχρονα με την Κίνα στις 3 Σεπτεμβρίου 2016, λόγω της συμφωνίας που είχε προηγηθεί το 2014 μεταξύ των δύο χωρών για κοινή προσπάθεια μείωσης των καυσαερίων που εκπέμπουν (άλλη μία περιβαλλοντική αλλά και διπλωματική επιτυχία του Obama). Βάση για τη συμφωνία του με την Κίνα, αλλά και την επικύρωση του Paris Agreement, αποτέλεσε το “Clean Power Plan”, νομοσχέδιο του Obama σε συνεργασία με την EPA (Environmental Protection Agency), με σκοπό την μείωση των εκπομπών από τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Περαιτέρω, ο B. Obama αποτέλεσε τον πρόεδρο της Αμερικής που προστάτεψε -περισσότερο από οποιονδήποτε προηγούμενο πρόεδρο- τη γη και τους υδροφόρους ορίζοντες της χώρας του. Επέκτεινε το εθνικό θαλάσσιο μνημείο στον Ειρηνικό Ωκεανό (PRINMN), το εθνικό μνημείο των ακτών της Καλιφόρνια (California Coastal National Monument), καθώς και το καταφύγιο θαλάσσιας ζωής στη Χαβάη, και εισήγαγε την πρώτη εθνική νομοθεσία για τους Ωκεανούς. Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες του δεν έγιναν βέβαια δεκτές πανηγυρικά από όλους, αλλά δέχτηκαν δριμύτατη κριτική από αρκετούς, οι οποίοι έφτασαν να χαρακτηρίσουν την περιβαλλοντική πολιτική του Obama ως το ”τυφλό σημείο” του.

Ο νέος πρόεδρος

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο πρόσφατα εκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, D. Trump, διαφέρει παρασάγγας από τον προκάτοχό του. Χαρακτηριστικά, ο Trump έχει δηλώσει ότι πιστεύει πως η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια απάτη, ένα κόλπο κατασκευασμένο από τους Κινέζους για να περιορίσουν οικονομικά την Αμερική, και ότι δεν δέχεται τις επιστημονικές αποδείξεις για την ύπαρξή της. Βασικά στοιχεία που περιλαμβάνει η ενεργειακή του πλατφόρμα είναι το άνοιγμα περισσότερων ομοσπονδιακών εδαφών για γεωτρήσεις και εξορύξεις, η εξάλειψη των δικαιοστασίων στις μισθώσεις γαιών για εξόρυξη άνθρακα, καθώς και οποιαδήποτε ενέργεια τονώσει την εθνική παραγωγή ενέργειας. Με βάση λοιπόν αυτές τις ιδέες, τί αλλαγές μπορεί να φέρει ο νέος πρόεδρος, και ποιες συνέπειες θα έχουν;

• Paris Agreement

Ο D. Trump είχε δηλώσει, ήδη πριν από την εκλογή του, ότι θέλει να αποσύρει την Αμερική από το Paris Agreement, το οποίο κρίνει ως μια άκρως δεσμευτική συμφωνία για την αμερικανική οικονομία που σπαταλά τους οικονομικούς πόρους της χώρας, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για καλύτερο σκοπό. Ένα τέτοιο σενάριο θεωρείται από πολλούς ιδιαίτερα αμφίβολο, καθώς θα αποτελούσε διπλωματική αυτοκτονία. Η Αμερική θα έχανε τη θέση της στις διεθνείς διαπραγματεύσεις και, λόγω της παραβίασης της διμερούς συμφωνίας με την Κίνα, θα ξέσπαγε εμπορικός πόλεμος. Λόγω αυτών των δυσκολιών, υποστηρίζεται ότι ο νέος πρόεδρος δεν θα αποχωρήσει από τη συμφωνία, αλλά ταυτόχρονα θα καταστήσει πολύ δύσκολο, ως αδύνατο για τη χώρα, να πετύχει τους στόχους που προβλέπονται από τη συμφωνία.

• Clean Power Plan

Η ανάκληση του κεντρικού σχεδίου του Obama για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, του Clean Power Plan, ήταν βασική προεκλογική υπόσχεση του Trump. Παρά τη σημασία της μείωσης των εκπομπών καυσαερίων, ο αμερικάνικος λαός δεν έμεινε απόλυτα ευχαριστημένος από το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως πολύ ακριβό για να υλοποιηθεί, και άκρως μεροληπτικό, γεγονός που εκμεταλλεύτηκε ο Trump για να κερδίσει ψήφους, υποσχόμενος την κατάργησή του. Η δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους των πολιτών φάνηκε και από το γεγονός ότι, αφενός, σε 11 από τις 14 αναμετρήσεις για θέση Γερουσιαστή εξελέγησαν κατακριτές του Clean Power Plan και, αφετέρου, κατατέθηκε αγωγή εναντίον του νομοσχεδίου αυτού στο Ανώτατο Δικαστήριο το 2015. Πάντως, η διαδικασία ανάκλησής του δεν είναι τόσο εύκολη -είτε μέσω της δικαστικής οδού, είτε μέσω του Κογκρέσου- ενώ ήδη πολλές πολιτείες έχουν πάρει μέτρα για την εφαρμογή του.

• Παραγωγή Ενέργειας σε ομοσπονδιακή γη

Η διοίκηση Obama αύξησε σε μεγάλο βαθμό το ποσοστό των τμημάτων της ομοσπονδιακής γης που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για γεωτρήσεις, για πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η αγορά των δύο αυτών ορυκτών καυσίμων παρουσίασε μεγάλη άνοδο, παρά τις δυσκολίες, ενώ ο νέος πρόεδρος έχει ήδη δηλώσει επανειλημμένα ότι θα στηρίξει και θα διευκολύνει την συνέχιση της παραγωγής, παραχωρώντας ακόμα περισσότερα ομοσπονδιακά κομμάτια γης, και απλοποιώντας τη διαδικασία σύναψης μισθώσεων μεταξύ του κράτους και των ενεργειακών εταιρειών. Πάντως και αυτή η πρωτοβουλία θα αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα αν εφαρμοστεί, αφού κάποιες πολιτείες παίρνουν ήδη μέτρα κατά των αερίων του θερμοκηπίου (California’ s greenhouse gas laws), ενώ διάφορες πόλεις έχουν απαγορεύσει την πραγματοποίηση υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) σε τοπικό επίπεδο.

• Αναζωογόνηση της αγοράς άνθρακα

Η άνθηση της αγοράς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, καθώς και η μείωση του κόστους για την αιολική και την ηλιακή ενέργεια, σε συνδυασμό με τους ισχυρούς περιορισμούς που επέβαλε η διοίκηση Obama (Clean Energy Plan), έχουν πλήξει έντονα την αγορά του άνθρακα. Ο Trump υποσχέθηκε να ακυρώσει τους περιορισμούς στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τους σταθμούς παραγωγής ηλ. ενέργειας, ως μια προσπάθεια αναζωογόνησης του κλάδου αλλά, εκτός από περιβαλλοντική καταστροφή, είναι αμφίβολο αν το μέτρο αυτό θα έχει άλλα αποτελέσματα σε μια ήδη παρακμάζουσα αγορά.

• Προστασία άγριας ζωής και υδροφόρου ορίζοντα

Παρόλο που ο νέος πρόεδρος θεωρεί μείζον ζήτημα την πρόσβαση σε καθαρό νερό για όλους τους Αμερικανούς πολίτες, υποστηρίζεται ότι θα προσπαθήσει να περιορίσει το Clean Water Act, που ορίζει ποια ποτάμια και ποιες λίμνες θεωρούνται κρατικά και προστατεύονται από την Περιβαλλοντική Υπηρεσία (EPA). Επίσης, αν και δεν είναι δυνατόν να αφαιρέσει κάποιο είδος ζώου από τον κατάλογο των προστατευόμενων ειδών, είναι σχεδόν σίγουρο ότι η διαδικασία εισαγωγής νέου είδους θα γίνει πολύ δύσκολη.

• Αγωγοί φυσικού αερίου

Η διοίκηση Obama είχε σταματήσει από το 2015 τον αγωγό “Keystone XL Οil”, που θα μετέφερε πετρέλαιο από τον Καναδά στο Τέξας, και πάγωσε -πριν από μερικούς μήνες- την κατασκευή του αγωγού στην Ντακότα (Dakota Access Pipeline), με σκοπό τη διεξαγωγή ερευνών για καλύτερη τοποθεσία, ύστερα από μήνες διαδηλώσεων κατά του έργου. Οι εκπρόσωποι του Trump είχαν δηλώσει υπέρ της ολοκλήρωσης του έργου, οπότε μένει να δούμε ποιες ενέργειες θα ακολουθήσουν.

Το επιτελείο του

Το στοιχείο που έχει προβληματίσει περισσότερο τους υποστηρικτές του περιβάλλοντος, είναι τα πρόσωπα που έχει διαλέξει ο Trump για σημαντικές θέσεις.

• Rick Perry – Υπουργείο Ενέργειας

Πρώην κυβερνήτης του Τέξας, και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ενεργειακής εταιρείας που θέλει να κατασκευάσει τον αγωγό στην Ντακότα, ο Perry είναι σκεπτικιστής όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Το 2012, μάλιστα, είχε προτείνει την κατάργηση του υπουργείου του οποίου τώρα αναλαμβάνει, με την αιτιολογία ότι είναι περιττό.

• Scott Pruitt – Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος

Γενικός Εισαγγελέας στην Οκλαχόμα, με στενούς δεσμούς με την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Η εκστρατεία του για εισαγγελέας χρηματοδοτήθηκε -σε μεγάλο μέρος- από δωρεές πετρελαϊκών εταιρειών. Ηγήθηκε της αγωγής κατά του Clean Power Plan της διοίκησης Obama για τη μείωση των εκπομπών CO_2, ενώ έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν πιστεύει στην κλιματική αλλαγή, και ότι είναι κατασκεύασμα των ανθρώπων.

• Ryan Zinke – Υπουργείο Εσωτερικών

Μέλος του Κογκρέσου από την Μοντάνα, ο Zinke έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ του αγωγού Keystone XL και της αφαίρεσης προστασίας των ειδών υπό εξαφάνιση. Έχει ψηφίσει επανειλημμένως υπέρ μέτρων που θα αποδυνάμωναν την περιβαλλοντική προστασία στα κρατικά εδάφη.

• Rex Tillerson -Υπουργείο Εξωτερικών

Πρώην πρόεδρος και διευθύνοντας σύμβουλος της εταιρείας πετρελαίου και φυσικού αερίου Exxon Mobile. Αν και αναγνωρίζει την ύπαρξη της -δημιουργημένης από τον άνθρωπο- κλιματικής αλλαγής, η εταιρεία του ερευνάται για προσπάθεια εξαπάτησης επενδυτών, όσον αφορά τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον ζήτησε να δοθεί η Αρκτική για γεωτρήσεις.

Λίγες ώρες μετά την αναγόρευση του Trump, βγήκε ανακοίνωση στο site του Λευκού Οίκου ότι ο νέος πρόεδρος θα αποσυρθεί από τις δεσμεύσεις του προκατόχου του σε σχέση με το περιβάλλον. Ανακοίνωση, όμως, που στη συνέχεια εξαφανίστηκε. Ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε εικασίες, το μόνο που μένει είναι να περιμένουμε.

Πηγές:

1. Harrington, R. (2016) President-elect Donald Trump doesn’t believe in climate change. Here’s his platform on the environment.  Available at: http://www.businessinsider.com/donald-trump-climate-change-global-warming-environment-policies-plans-platforms-2016-10 (Accessed: 21 January 2017)
2. Victor, D. (2016) What to expect from Trump on energy policy. Available at: https://www.brookings.edu/blog/planetpolicy/2016/11/17/what-to-expect-from-trump-on-energy-policy/ (Accessed: 21 January 2017)
3. Trump picks climate sceptic Pruitt for environment chief (2016) Available at: http://www.bbc.com/news/world-us-canada-38247085 (Accessed: 21 January 2017)
4. Hirschfeld Davis J., Landler M., Davenport C. (2016)  Obama on Climate Change: The Trends Are ‘Terrifying’. Available at: https://www.nytimes.com/2016/09/08/us/politics/obama-climate-change.html?_r=0 (Accessed: 21 January 2017)
5. Editorial (2016), Barack Obama has safeguarded America’s climate change commitments – for now  Available at: http://www.independent.co.uk/voices/editorials/barack-obama-has-safeguarded-americas-climate-change-commitments-for-now-a7489211.html (Accessed: 21 January 2017)