Οι εκλογές, όπως αρέσκονται να λένε οι Αμερικανοί, είναι ένας αγώνας αλόγων, ένας αγώνας κούρσας. Επιτρέψτε μου αρχικά να διαφωνήσω, χρησιμοποιώντας την ακριβέστερη και πιο περιγραφική ελληνική ορολογία, ότι δηλαδή οι εκλογές έχουν πολύ περισσότερο το χαρακτήρα του μαραθωνίου. Ο λόγος είναι ότι σε μια ιπποδρομία τα γεγονότα συμβαίνουν μέσα σε διάστημα μερικών λεπτών, ενώ στην πραγματικότητα η κατάκτηση του χρίσματος από μια πολιτική παράταξη, και ο εκλογικός αγώνας για την προεδρία δεν είναι μια κούρσα ταχύτητας αλλά αντοχής, ένας αγώνας κατά τη διάρκεια του οποίου ο δρομέας φθείρεται πολιτικά και κοινωνικά.

Οφείλουμε όμως, ως παρατηρητές, να δούμε ολόκληρη την εικόνα του φαινομένου του «Σαντερσισμού», και τους παράγοντες που οδήγησαν στο σχηματισμό της. Η Hillary Clinton εξασφάλισε το χρίσμα για την ηγεσία του δημοκρατικού κόμματος, ώστε να αντιμετωπίσει το ρεπουμπλικάνο υποψήφιο Donald Trump για την 58η προεδρική εκλογή η οποία θα διεξαχθεί στις 8 Νοεμβρίου 2016. Ξεκίνησε ως το αδιαφιλονίκητο φαβορί, έχοντας απέναντί της έναν 74χρονο Εβραίο, ο οποίος, στις εκλογές για τη Γερουσία του 2012, χωρίς κομματική στήριξη, κατέβηκε ως ανεξάρτητος και απέσπασε το 71.1% των ψήφων της πολιτείας του Βερμόντ. Ο Bernie Sanders αυτοπροσδιοριζόταν ως σοσιαλδημοκράτης, χωρίς κάποιο βαρύγδουπο όνομα και χωρίς κάποια ιδιαίτερα εντυπωσιακή Επιτροπή Πολιτικής Δράσης (Political Action Committee) η οποία θα χρηματοδοτούσε μέσω χορηγιών την καμπάνια του, που συγκέντρωνε μετά βίας ποσοστό της τάξης του 4%. Ο γερουσιαστής από το Βερμόντ είναι γνωστός στη Βουλή των Αντιπροσώπων ως ο «βασιλιάς των τροπολογιών», αφού έχει εισηγηθεί τις περισσότερες τροπολογίες από οποιοδήποτε άλλο μέλος του Κογκρέσου (419 τον αριθμό), από τις οποίες εγκρίθηκαν οι 90.  Πώς λοιπόν ένας άσημος πολιτικός του 4% έφτασε να υπολείπεται λίγες μονάδες της «πιο ισχυρής πολιτικής επιχείρησης στην Αμερική», όπως ορθά χαρακτηρίζει ο ίδιος την υποψηφιότητα της Hillary Clinton;

Αρχικώς, πρέπει να σημειωθεί πως σε αυτές τις προκριματικές εκλογές του Δημοκρατικού κόμματος συγκρούστηκαν δύο διαφορετικοί κόσμοι. Μπορεί η διατύπωση αυτή να φαίνεται υπερβολική, αλλά η πραγματικότητα δείχνει ακριβώς τη σύγκρουση δύο διαφορετικών αντιλήψεων που ορίζουν την ιδεολογία του δημοκρατικού κόμματος. Η πρώτη είναι ο λεγόμενος «Κλιντονισμός» (Clintonism), δηλαδή οι πολιτικές που ακολούθησε κατά τη διάρκεια της προεδρικής του θητείας ο Bill Clinton και η σύζυγός του Hillary, και η -σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές-, μέσω της οικονομικής και πολιτικής τους δύναμης, ανάδειξη και προβολή του προσώπου των Clinton, έχοντας ως αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη πολιτική τους επιτυχία. Η δεύτερη είναι μια αντίληψη ιδιαίτερα ρηξικέλευθη για τα αμερικανικά δεδομένα, η οποία προέκυψε περισσότερο μέσω της επιρροής του Sanders στο πολιτικό κοινό, χωρίς να υφίσταται από την έναρξη της καμπάνιας. Ονομάζεται, όπως αρέσκονται να την ονομάζουν οι υποστηρικτές του Sanders, «Σαντερσισμός» (Sandersism).Οι προτάσεις του Sanders περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα γενναίων μεταρρυθμίσεων και τομών, που -κατά πολλούς- η αμερικανική κοινωνία έχει πραγματική ανάγκη. Αρχικώς, η πρόταση για δωρεάν υγειονομική περίθαλψη για όλους η οποία, όπως σημειώνει ο ίδιος, είναι δικαίωμα και όχι προνόμιο, και δεν μπορεί να επηρεάζεται από τα παιχνίδια ισχύος που λαμβάνουν χώρα κατά τη διαδικασία νομοθέτησης. Παράλληλα, ο Sanders υποστηρίζει πως στα δημόσια πανεπιστήμια δεν πρέπει να καταβάλλονται δίδακτρα, και η παρεχόμενη εκπαίδευση θα πρέπει να είναι διαθέσιμη για όλους ώστε να μην στερείται κανείς του δικαιώματος μόρφωσης στην υψηλότερη βαθμίδα της εκπαίδευσης. Βασικό σημείο της προεκλογικής καμπάνιας του Sanders είναι η σταδιακή διαμόρφωση του κατώτατου μισθού στα 15 δολάρια την ώρα, πρόταση μάλιστα η οποία υιοθετήθηκε -εν μέσω προεκλογικής περιόδου- και από την Hillary Clinton, λόγω του θετικού αντίκτυπου που έχει μια τέτοια υπόσχεση. Το πρόγραμμα του Sanders περιλαμβάνει επίσης, μεταξύ άλλων, τη φορολόγηση των κερδοσκόπων της Wall Street και όσων φοροδιαφεύγουν σε φορολογικούς παραδείσους (φυσικά και νομικά πρόσωπα), την αναμόρφωση των τραπεζών της Wall Street με την εισαγωγή σχετικής νομοθεσίας, τη διεύρυνση της κοινωνικής ασφάλισης, την επιβολή φόρου στον άνθρακα, την απαγόρευση του fracking (υδραυλική ρωγμάτωση) και την αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής – την οποία μάλιστα χαρακτηρίζει ως τη μεγαλύτερη πρόκληση για την αμερικανική εθνική ασφάλεια κι όχι την απειλή του ISIS . Οι προτάσεις αυτές διαμορφώνουν μια νέα προοδευτική ατζέντα στις ΗΠΑ. Διαμορφώνουν μια νέα γενιά πολιτών, και μια νέα σχέση με την πολιτική.

Ο Bernie Sanders κήρυξε έναν άτυπο «πόλεμο» στο Δημοκρατικό Κόμμα και την ηγεσία του. Κήρυξε έναν πόλεμο, όμως, όχι λασπολογίας, θέλοντας να υποσκάψει το πρόσωπο της Clinton και να βλάψει το κόμμα, αλλά έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στις ιδέες του, με βασικό σκοπό να προτείνει ουσιαστικές λύσεις στο μέσο αμερικανό πολίτη, στοχεύοντας κυρίως στις «μικρές» ηλικίες.

Για το λόγο αυτό η Clinton, για να γίνει αρεστή ιδίως στις κάτω των 45 ετών ηλικίες, υιοθέτησε ουκ ολίγες από τις ιδέες του προγράμματος του Sanders, ακόμα και πολλές από τις προφορικές του εκφράσεις, βρισκόμενη πλέον σε θέση άμυνας και ενεργώντας αντανακλαστικά, με σκοπό να ανακτήσει τους χαμένους ψηφοφόρους της. Συνέπεια των προαναφερθέντων είναι το πρόγραμμα της Clinton να γίνει πιο αριστερό από ότι η ίδια περίμενε. Άλλο είναι το ζήτημα, εάν οι φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του Sanders, που υιοθετήθηκαν από την Clinton στο πλαίσιο των προεκλογικών της υποσχέσεων, υλοποιηθούν κιόλας από αυτή κατά την προεδρική της θητεία σε περίπτωση επικράτησής της. Το πιο πιθανό είναι η Clinton να επιστρέψει στις πολιτικές τις οποίες είχε σχεδιάσει στο πολιτικό της πρόγραμμα πριν χτυπηθεί από το «φαινόμενο Sanders». Στο μακροπρόθεσμο μέλλον, επομένως, οι ιδέες του Sanders θα είναι αυτές οι οποίες θα επικρατήσουν, είτε τις υλοποιήσει η Clinton  είτε όχι.

Ο Bernie Sanders σίγουρα τράνταξε το πολιτικό σκηνικό, και σίγουρα απέδειξε ότι, ακόμα και χωρίς την υποστήριξη των μεγάλων συμφερόντων, χωρίς την υποστήριξη της Wall Street, χωρίς την υποστήριξη των μεγάλων λόμπι και των ΜΜΕ, αλλά με ουσιαστικές προτάσεις και με την υποστήριξη μεγάλων κοινωνικών ομάδων, με κινήσεις απλές αλλά καλά υπολογισμένες και στοχευμένες, μπόρεσε να εμπνεύσει και να φέρει πίσω στην πολιτική τους νέους, οι οποίοι νιώθουν ότι -πλέον- έχουν φωνή και εκπροσώπηση. Χαρακτηριστικά είναι τα συντριπτικά ποσοστά αποδοχής τα οποία συγκεντρώνει ο γερουσιαστής από το Βερμόντ στη γενιά των millennials.

Ο «Σαντερσισμός» είναι ήδη η agenda μεγάλου μέρους των Δημοκρατών κάτω των 45 ετών, κάτι το οποίο σημαίνει πως μακροπρόθεσμα, δηλαδή περί το 2024, θα μπορούσε να είναι η agenda της πλειονότητας της κατηγορίας των κάτω των 55 ετών, κάτι το οποίο προσδίδει μια επιπλέον δυναμική στην αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατών για τα επόμενα χρόνια. Βραχυπρόθεσμα, αποτελεί κοινό μυστικό ότι, ενδεχόμενη επιτυχία της Clinton στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου θα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο συνυποψήφιό της.

Ο Sanders κατάφερε να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον των νέων για την ενασχόλησή τους με τα πολιτικά του τόπου. Να σημειωθεί πως η απέχθεια των νέων για την πολιτική, και η απαξίωση των πολιτικών, δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, αλλά παρατηρείται στις περισσότερες χώρες του πλανήτη. Η νέα γενιά είναι αγανακτισμένη με την πολιτική, και βρήκε στο πρόσωπο ενός 74χρονου την οργή που αισθάνεται για ανατροπή και πραγματική αλλαγή του πολιτικού σκηνικού. Η σύγκριση ανάμεσα στις δύο υποψηφιότητες για το χρίσμα των δημοκρατικών στους νέους ανθρώπους αποκωδικοποιεί τη μεγάλη δημοτικότητα του Sanders στις κάτω των 45 ετών ηλικίες. Οι γεννηθέντες μεταξύ των χρονολογιών 1980 – 2000, αυτοί που οι αναλυτές ονοματίζουν ως millennials, θεωρούν πως ο γερουσιαστής από το Βερμόντ εκφράζει το νέο και το καινοτόμο, σε αντίθεση με την Clinton η οποία εκφράζει το παλαιό και εκπροσωπεί το πολιτικό κατεστημένο των λόμπι.

Οι νέοι δεν έλκονται από τον Sanders ως προσωπικότητα αυτή καθεαυτή, αλλά από τις καινοτόμες ιδέες του και τα πολιτικά ζητήματα ουσίας που ενστερνίζεται. Τους τελευταίους δώδεκα μήνες, τα κοινωνικά δίκτυα πολλών νέων, που μέχρι πρότινος δεν είχαν καμία ουσιαστική ανάμιξη με την πολιτική, έχουν μετατραπεί ουσιαστικά σε ροή ειδήσεων του Sanders. Και η επιρροή του Sanders στην ενασχόληση των νέων ανθρώπων με την πολιτική δε σταματά στα social media,αλλά επεκτείνεται και στην καθημερινότητα. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα μικρών ηλικιακά ομάδων που συνειδητοποίησαν ότι η ψήφος δεν είναι μια διαδικασία ρουτίνας που επαναλαμβάνεται κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά έχει πραγματική επιρροή στην καθημερινότητα, όχι μόνο του καθενός από αυτούς προσωπικά αλλά και των συμπολιτών τους, και ότι μάλιστα μπορεί ο καθένας να συμμετέχει, έχοντας κάποιο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, χωρίς να είναι απαραίτητα και πρωταγωνιστής, είτε ως μέλος κάποιας οργάνωσης που πρόσκειται στον εκάστοτε υποψήφιο, είτε ακόμα και χρηματοδοτώντας με κάποιο συμβολικό ποσό την καμπάνια του υποψηφίου.

Ο γερουσιαστής από το Βερμόντ απευθύνεται σε όλα τα στρώματα της αμερικανικής κοινωνίας, στους μετριοπαθείς, στους συντηρητικούς, στους λευκούς και έγχρωμους, στους λατινοαμερικάνους, και γενικότερα σε όσους αισθάνονται απογοητευμένοι από την τωρινή κατάσταση της αμερικανικής πολιτικής σκηνής. Αυτές είναι οι πολιτικές και κοινωνικές ομάδες που η Clinton, όπως δείχνει η προεκλογική της καμπάνια, φαίνεται να έχει υποτιμήσει. Η παραπάνω, μάλιστα, διαπίστωση είναι και το κεντρικό μήνυμα της ιστοσελίδας του Sanders, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως «Αυτή είναι η επανάστασή σου! Αυτοί έχουν το κεφάλαιο, αλλά εμείς έχουμε τους ανθρώπους. Εάν όποιος επισκέπτεται αυτήν την ιστοσελίδα γίνει συνοδοιπόρος μας, δεν υπάρχει κάτι το οποίο δεν μπορούμε να πετύχουμε μαζί».

Εν τέλει, ο Sanders ίσως έχασε μια σημαντική μάχη, αλλά σίγουρα η συμβολή του στην τελική έκβαση του «πολέμου» θα είναι καθοριστική, και ίσως αυτός να ήταν και ο αρχικός του σκοπός – δηλαδή η αναγνώριση ότι έκανε την Clinton ακόμα καλύτερη υποψήφια για την προεδρία. Την έκανε να ξοδέψει σίγουρα περισσότερα χρήματα στις προκριματικές από ό,τι θα είχε φανταστεί ενδεχομένως και η ίδια, την έκανε να συμπλεύσει μαζί του σε ουκ ολίγους τομείς και να δει τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, αλλά κυρίως ενέπνευσε νέους ανθρώπους να ασχοληθούν με την πολιτική σκηνή του τόπου και να καθορίσουν την έκβαση των εκλογών. Αν και οι νέοι αυτοί άνθρωποι δεν βλέπουν στο πρόσωπο της Hillary το μέλλον που πραγματικά ονειρεύονται, μπορεί να προτιμήσουν τη νέα και βελτιωμένη Hillary έναντι της απειλής του Donald Trump, ειδικά μετά την έκφραση στήριξης από μεριάς Sanders στη συνυποψήφιά του σε κοινή προεκλογική συγκέντρωση στο Πόρτσμουθ του Νιου Χαμσάιρ στις 12 Ιουλίου.

Το κοινό του Sanders θα βρίσκεται σίγουρα και στις επόμενες και στις μεθεπόμενες και σε αρκετές ακόμα εκλογικές αναμετρήσεις, περιμένοντας έναν ακόμα εκφραστή της ιδεολογίας και των ιδεών του εμπνευστή τους για να τον τιμήσουν με την ψήφο τους.

Άλλωστε όπως σημειώνει και ο Bernie Sanders.

«Οι μέρες των εκλογών έρχονται και παρέρχονται, αλλά οι επαναστατικές ιδέες που προσπαθούν να διαμορφώσουν την κοινωνία μας δεν τελειώνουν ποτέ.»

ΠΗΓΕΣ

1. http://www.bloomberg.com/view/articles/2016-06-09/sanders-writes-a-chapter-in-the-behavioral-science-textbook
2. http://www.bloomberg.com/view/articles/2016-06-07/bye-bye-bernie
3. http://www.nytimes.com/2016/05/23/opinion/campaign-stops/do-sanders-supporters-favor-his-policies.html?smid=tw-share&_r=0
4. http://krugman.blogs.nytimes.com/2016/05/23/the-truth-about-the-sanders-movement/?smid=tw-nytimeskrugman&smtyp=cur
5. http://krugman.blogs.nytimes.com/2016/05/02/bernies-bad-end/?smid=tw-nytimeskrugman&smtyp=cur
6. http://www.nytimes.com/2016/04/08/opinion/sanders-over-the-edge.html?smid=tw-share
7. https://www.bloomberg.com/view/articles/2016-04-03/win-or-lose-sanderism-isn-t-going-away
8. http://www.huffingtonpost.com/seth-abramson/make-no-mistake-sanderism_bhtml
9. http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2016/04/daily-chart-19
10. https://berniesanders.com/issues/
11. http://www.realclearpolitics.com/articles/2016/04/01/sanders_hopes_look_dashed_but_sanders-ism_isnthtml
12. http://www.defenddemocracy.press/sanders-independent-run/
13. https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/04/25/bernie-sanders-is-profoundly-changing-how-millennials-think-about-politics-poll-shows/
14. http://www.nytimes.com/2016/06/20/us/politics/bernie-sanders-supporters-hillary-clinton-progressives.html
15. http://www.nytimes.com/interactive/2016/06/07/opinion/campaign-stops/life-after-bernie-sanders.html
16. http://www.nytimes.com/2016/05/03/opinion/bernie-sanderss-gift-to-his-party.html
17. http://www.brookings.edu/blogs/fixgov/posts/2016/02/21-after-nevada-sanders-still-important-hudak
18. http://www.salon.com/2016/06/03/why_millennials_love_bernie_sanders_this_is_what_trump_hillary_and_chris_matthews_dont_understand_about_how_politics_has_changed/
19. https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/04/25/bernie-sanders-is-profoundly-changing-how-millennials-think-about-politics-poll-shows/
20. http://www.nytimes.com/interactive/2016/06/07/opinion/campaign-stops/life-after-bernie-sanders.html?_r=0
21. http://iop.harvard.edu/youth-poll/harvard-iop-spring-2016-poll
22. https://www.theguardian.com/us-news/2016/jul/12/bernie-sanders-supports-hillary-clinton-president