Η αντίστροφη μέτρηση για το «Brexit» έχει αναμφίβολα ξεκινήσει. Και, ενώ οι διαπραγματεύσεις της Μεγάλης Βρετανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνουν να βρίσκονται σε κρίσιμο σημείο, η Μεγάλη Βρετανία δεν παρέλειψε να καταστήσει σαφές, στις 8 Οκτωβρίου, ότι δεν πρόκειται να προχωρήσει σε μια συμφωνία «διαζυγίου» με την Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν δεν προσυμφωνηθεί ένα πλαίσιο που θα καθορίζει τις μελλοντικές σχέσεις των δύο πλευρών. Παρ’ όλα αυτά, είναι φανερό ότι έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις. Η Σύνοδος Κορυφής, που θα πραγματοποιηθεί στις 17-18 Οκτωβρίου, θα αποκρυσταλλώσει σε ένα βαθύτερο πλαίσιο την εν λόγω κατάσταση. Μάλιστα, η πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Theresa May, δήλωσε πως, στη Σύνοδο που θα πραγματοποιηθεί, αναμένει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους δεσμούς που θα δημιουργηθούν μεταξύ τους μετά το Brexit, ενώ η τελευταία αναζητά από το Ηνωμένο Βασίλειο μια νέα πρόταση για τα ιρλανδικά σύνορα – ένα ζήτημα που ακόμη αιωρείται, έχοντας δημιουργήσει σύγχυση τόσο στην ευρωπαϊκή κοινότητα, όσο και στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Ο εκπρόσωπος της Theresa May δεν παραλείπει να τονίσει τη Βρετανική λογική: δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία, χωρίς να οριστεί από την πλευρά της Ένωσης ένα σαφές μελλοντικό πλαίσιο. «Το αισιόδοξο πνεύμα των δύο πλευρών δεν αρκεί», όπως πρόσφατα δήλωσε. Αισιόδοξοι υπήρξαν και οι ανώτατοι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσον αφορά τη σύναψη μιας συμφωνίας απόσυρσης στην προγραμματισμένη Σύνοδο Κορυφής. Παρ’ όλα αυτά, εκκρεμεί μια γραπτή δήλωση του Λονδίνου, στην οποία αναμένεται ότι θα προβάλει μια νέα πρόταση για τα ιρλανδικά σύνορα, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο εμπόδιο για τη σύναψη μιας συμφωνίας.

Το ζήτημα της Ιρλανδίας και τα «αυστηρά σύνορα» (hard border)

Όπως προαναφέρθηκε, το ζήτημα των ιρλανδικών συνόρων οδήγησε σε τεράστιο αδιέξοδο τις δυο πλευρές, και τις προβλημάτισε σχετικά με το πώς θα αποφευχθούν τα αυστηρά σύνορα (hard border). Η ουσία του προβλήματος είναι η εξής: πώς θα διασφαλιστεί ότι το Brexit δεν ισοδυναμεί με ελέγχους στα σύνορα μεταξύ της Ιρλανδίας και της Βόρειας Ιρλανδίας; Αδιαμφισβήτητα, το ζήτημα των ιρλανδικών συνόρων συνιστά ένα από τα «αγκάθια» στις διαπραγματεύσεις σχετικά με το Brexit, όπως δήλωσε και ο εκπρόσωπος διαπραγμάτευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Michel Barnier. Θέση παίρνει και το Δουβλίνο, το οποίο ζητά από την Theresa May να τηρήσει την δέσμευσή της περί ιρλανδικών συνόρων, μέσω της εφαρμογής του σχεδίου «backstop», το οποίο ουσιαστικά θα διασφαλίσει ότι δεν πρόκειται να επιβληθούν «αυστηρά σύνορα» ανάμεσα στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας και τη Βόρεια Ιρλανδία. «Υπάρχει μόνο μια κόκκινη γραμμή», δήλωσε ανοιχτά η αρχηγός του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού κόμματος, Arlene Foster, ενώ συμπληρώνει, δηλώνοντας πως «είναι αδύνατον να επιβληθούν σύνορα στη θάλασσα της Ιρλανδίας». Και φτάνουμε στο κύριο ερώτημα: Γιατί δεν είναι θεμιτή η επιβολή «αυστηρών συνόρων»;

Ένα μέρος της απάντησης έχει πολιτικό περιεχόμενο. Κάνοντας μια μικρή αναδρομή, δεν είναι δύσκολο να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας τη «Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής», η οποία υπογράφηκε το 1998. Η εν λόγω συμφωνία, αποτελεί δομικό στοιχείο για την καθιέρωση και τη διατήρηση της ειρήνης στη Βόρεια Ιρλανδία, ενώ, «αφαίρεσε» επίσης τα σημεία ελέγχου ασφαλείας από τα σύνορα, μετατρέποντάς τα με, αυτόν τον τρόπο, σε «αόρατα». Η κοινή συμμετοχή των δύο πλευρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση διευκόλυνε ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Οι τελωνειακοί έλεγχοι θα υπονόμευαν ένα μεγάλο μέρος αυτής της προόδου, ενώ, παράλληλα, θα υπονόμευαν την «Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής» – μια συμφωνία, η οποία αποτελεί πρότυπο, και έχει χρησιμοποιηθεί για την επίλυση διαφόρων διαφωνιών ανά τον κόσμο.

Το δεύτερο μέρος της απάντησης έχει περιεχόμενο οικονομικό, καθώς οι οικονομίες της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και του Βόρειου τμήματος είναι πλήρως συνδεδεμένες. Τεράστια ποσοστά αγαθών και υπηρεσιών διασχίζουν τα σύνορα καθημερινά, χωρίς να τους επιβληθεί οποιοσδήποτε έλεγχος, ενώ έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 140 περιοχές συνεργασίας μεταξύ Βορρά και Νότου. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 30.000 διασχίζουν τα σύνορα καθημερινά για επαγγελματικούς λόγους – δικαίωμα το οποίο έχει κατοχυρωθεί από την συμφωνία Κοινής Περιοχής Ταξιδιών (Common Travel Area), την οποία έχουν υπογράψει το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία. Η προαναφερθείσα συμφωνία θα παραμείνει σε ισχύ, όπως αποφασίστηκε από τις δύο πλευρές, χωρίς όμως να επιλύει το ακανθώδες ζήτημα της επιβολής «αυστηρών συνόρων».

Ένα επίσης βασικό ερώτημα, που προκύπτει από τα παραπάνω δεδομένα, είναι το εξής: Αφού κανείς δεν θεωρεί ότι η στρατηγική των «αυστηρών συνόρων» είναι καλή ιδέα, γιατί δεν συνάπτεται η συμφωνία, χωρίς τα σύνορα να επιβληθούν εκ νέου; Το Ηνωμένο Βασίλειο, παίρνοντας «διαζύγιο» από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ανακοίνωσε ότι πρόκειται να εγκαταλείψει παράλληλα την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση, με όλους τους πιθανούς ελέγχους που αυτή συνεπάγεται. Παρόλο που, τη δεδομένη χρονική στιγμή, οι κανόνες για τα δύο μέρη σε όλα τα ζητήματα παραμένουν κοινοί, αυτό βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην κοινή τους συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ευρωπαϊκή οικογένεια, τα παραπάνω δεδομένα είναι πολύ πιθανό να αλλάξουν, και οι συνοριακοί έλεγχοι θα τεθούν σε ισχύ. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που η ιρλανδική κυβέρνηση διεκδικεί την εγγύηση από το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία θα την διαβεβαιώνει ότι η Βόρεια Ιρλανδία θα συνεχίσει να ακολουθεί τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πηγές:

1. James, W. and Bazcynska, G. (2018). Britain, EU play game of chicken in Brexit countdown. https://www.reuters.com/article/us-britain-eu-may/britain-eu-play-game-of-chicken-in-brexit-countdown-idUSKCN1MI105
2. Macdonald, A. and Bazcynska, G. (2018). EU leaders prepare hardball Brexit summit for May. https://www.reuters.com/article/uk-britain-eu-hardball/eu-leaders-prepare-hardball-brexit-summit-for-may-idUSKCN1MQ2DE
3. Financial Times. (2018). Brexit countdown: everything you need to know. https://ig.ft.com/brexit-countdown/
4. Carroll, C. (2018). Brexit and the Irish border question explained. https://www.theguardian.com/uk-news/2018/sep/19/brexit-and-the-irish-border-question-explained
5. Morris, C. (2018). Brexit Countdown: Why is the Northern Ireland border question so hard? https://www.bbc.com/news/uk-politics-42180074