Διχάζουν οι απόψεις για τον πολιτικό γίγαντα του 20^ού αιώνα.

Πολλοί είναι εκείνοι που θαυμάζουν την παρουσία του Fidel Castro ως τον πιο σημαντικό ηγέτη που αναδύθηκε στη Λατινική Αμερική. Θεωρείται επανασταστική πηγή έμπνευσης – ένας ήρωας που τίμησε τις ιδέες του σοσιαλισμού, και προέβαλε αντίσταση απέναντι στις ΗΠΑ. Οι επικριτές του αναγνώρισαν στο πρόσωπό του έναν αδίστακτο τύραννο, ο οποίος παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατέστρεψε την οικονομία της Κούβας (HuffPost Greece, 2016).

Ας εμβαθύνουμε, όμως, στην πολιτικο-επαναστατική ζωή του Fidel Castro.

Γεννήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1926 στην Κούβα, και σπούδασε νομικά. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, άσκησε για μικρό χρονικό διάστημα το επάγγελμα του δικηγόρου. Φαίνεται πως -ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια- ήθελε να διαπρέψει στην πολιτική σκηνή. Συγκεκριμένα, αναμείχθηκε στα επαναστατικά κινήματα που στόχευαν στην ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος του Fulgencio Batista, ο οποίος είχε αναλάβει την εξουσία το 1952, μετά από πραξικόπημα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο Castro, στην εξέγερση του Σαντιάγκο (στις 26 Ιουλίου 1953), αποτέλεσε έναν από τους αρχηγούς στην επίθεση κατά των στρατιωτικών καταυλισμών της Μονκάδας. Οι 191 επαναστάτες που συμμετείχαν στην εξέγερση, αποδεκατίστηκαν. Ο Fidel Castro ήταν ένας από τους λίγους που διασώθηκαν, αλλά συνελήφθη και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 ετών. Ο ίδιος σε δήλωσή του ανέφερε : «Όσο για μένα, ξέρω πως η φυλακή θα ‘ναι σκληρή όσο δεν ήτανε ποτέ για κανένα, πως θα βρω μπροστά μου απειλές, παγίδες και άτιμες βιαιότητες. Μα δεν τις φοβούμαι, όπως δεν τρέμω τη μανία του άθλιου τυράννου που πήρε τη ζωή εβδομήντα αδελφών μου. Καταδικάστε με, δεν πειράζει, η Ιστορία θα με δικαιώσει».

Το Νοέμβριο του 1956, σε μια κρίση μεγαλοψυχίας, ο Batista χάρισε την ελευθερία στον κρατούμενο Fidel, και ο τελευταίος αυτοεξορίστηκε στο Μεξικό. Στη συνέχεια μετέβη στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα (στις 30 Νοεμβρίου 1956) στην Κουβά. Παράλληλα, στους 82 επιζήσαντες επαναστάτες προστέθηκε ο Che Guevara. Σκοπός των τελευταίων ήταν να συνεχιστεί η ανατροπή του Batista, ενώ, ταυτόχρονα, να εξασφαλισθεί η εμπιστοσύνη και η υποστήριξη των αγροτών και, ακολούθως, η εμπιστοσύνη των κατοίκων των μεγάλων πόλεων. Μετά από επιτυχημένες προσπάθειες, οι αντάρτες κατέλαβαν την Αβάνα την 1η Ιανουαρίου 1959. Ο Fulgencio Batista εγκατέλειψε την Κουβά, και ο Fidel Castro ανακηρύχθηκε Πρωθυπουργός, διατηρώντας το αξίωμα μέχρι το 1976 όταν συγκέντρωσε στο πρόσωπό του την εξουσία του Προέδρου του κράτους, και του Αρχηγού των ένοπλων δυνάμεων.

Τα χρόνια της διακυβέρνησης από τον Βatista χαρακτηρίζονταν από βία, πολιτική τρομοκράτηση του πληθυσμού, και καταλήστευση της κουβανικής οικονομίας. Ωστόσο, αυτά φαίνεται να αντικαταστάθηκαν από την κουβανική επανάσταση, η οποία έδινε έμφαση στα άτομα και, κυρίως, στην εθνική και την κοινωνική τους απελευθέρωση.

Ζούμε μία αποφασιστική στιγμή της ιστορίας μας. Η τυραννία έπεσε. Απέραντη είναι η λαϊκή χαρά. Έχουμε, όμως, ακόμα πολλά να κάνουμε. Δεν έχουμε την αυταπάτη να πιστεύουμε ότι από δω και μπρος όλα θα είναι εύκολα. Ίσως στο μέλλον όλα θα΄ναι ακόμα πιο δύσκολα (left.gr, 2015)

Πολλά ήταν τα μέτρα που πάρθηκαν με την Επανάσταση για τον αγώνα της επιβίωσης. Σημαντικότερη απόφαση ήταν να σταματήσουν οι εισαγωγές «περιττών ειδών», και να καθιερωθεί  η ισότιμη κατανομή των βασικών προϊόντων.

Σχέσεις Κούβας – ΗΠΑ

Στις 17 Μαΐου 1959 ψηφίστηκε η πρώτη Αγροτική Μεταρρύθμιση. Το αποφασιστικό αυτό βήμα σήμανε την αρχή των αντιπαραθέσεων της Κούβας με τις ΗΠΑ και, κατ’επέκταση, με τον ιμπεριαλισμό. Βασική αιτία αυτής της αντιπαράθεσης ήταν το γεγονός ότι, πολλές αμερικανικές επιχειρήσεις είχαν στην ιδιοκτησία τους πελώριες εκτάσεις με τα πιο γόνιμα εδάφη της Κούβας. Οι ΗΠΑ, μετά από αυτή την ψήφιση της Μεταρρύθμισης, προχώρησαν σε διακοπή των εμπορικών πιστώσεων. Παράλληλα, οι ΗΠΑ, σε μια περίοδο οικονομικών δυσκολιών για το λαό της Κούβας, άρχισαν αφενός να οργανώνουν στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον της τελευταίας, αφετέρου επέβαλαν εμπάργκο στις εξαγωγές προς την Κούβα. Το τελευταίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εμπάργκο οικονομικό, εμπορικό και χρηματοπιστωτικό. Αποτέλεσμα της παραπάνω πολιτικής ήταν η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες το 1961, και η έναρξη ενός μονομερούς πολέμου. Ως αντιστάθμισμα στην κακή σχέση της Κούβας με τις ΗΠΑ, ο ηγέτης της Κούβας προσπάθησε να αναπτύξει τους δεσμούς φιλίας τόσο με αφρικανικές όσο και με ασιατικές χώρες.

Κανένας παράδεισος δεν κερδίζεται με έφοδο, γιατί δεν υπάρχει παράδεισος. Για να έχεις παράδεισο, πρέπει πρώτα να τον χτίσεις. Ο ιμπεριαλισμός δεν μας άφησε κανέναν παράδεισο. Μας άφησε κόλαση: Κόλαση φτώχειας, αμάθειας, ένδειας και δυστυχίας. Την κόλαση της υπανάπτυξης (left.gr, 2015)

Στις 17 Δεκεμβρίου 2014 πραγματοποιήθηκε μία προσπάθεια επαναφοράς και αποκατάστασης των διπλωματικών σχέσεων Κούβας-ΗΠΑ, όταν ο Barak Obama και o Raul Castro ανακοίνωσαν ότι θα υπάρξει χαλάρωση της οικονομικής πολιτικής και άρση των περιορισμένων ταξιδιών από/και προς την Κούβα. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος Obama ζήτησε από το Κογκρέσο να άρει εξ’ολοκλήρου την απόφαση για το εμπάργκο και, εν συνεχεία, η Κούβα συμφώνησε να απελευθερώσει 53 πολιτικούς κρατούμενους. (tovima.gr, 2014)  Μετά από μισό αιώνα ταξικής αδιαλλαξίας, οι δύο μεριές αποφάσισαν να επαναλειτουργήσουν τις πρεσβείες τους σε Ουάσιγκτον και Αβάνα αντίστοιχα (20 Ιουλίου 2015). Το βήμα αυτό ενίσχυσε την προσπάθεια βελτίωσης των διπλωματικών σχέσεών τους.

«Η Κούβα θα αποτελούσε την πιο σημαντική προσάρτηση στο σύστημα των Πολιτειών μας […] Πρέπει, με την πρώτη ευκαιρία, να κατακτήσουμε την Κούβα», Τόμας Τζέφερσον, πατέρας του αμερικανικού έθνους και 3ος πρόεδρος των ΗΠΑ

Σχέσεις Κούβας – Σοβιετικής Ένωσης

Ο Fidel Castro προσπάθησε να συσφίξει τις διπλωματικές σχέσεις της χώρας του με την ΕΣΣΔ (Ένωση Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιων). Ανακυρήσσει την Κούβα σοσιαλιστικό κράτος το 1961, και ένα χρόνο αργότερα, το 1962, επιτρέπει στην ΕΣΣΔ να εγκαταστήσει πυρηνικά όπλα στο νησί, τα οποία απομακρύνει αργότερα. Η απόφαση αυτή φανερώνει το φόβο του Castro απέναντι σε μια αμερικανική εισβολή, και αποτελεί έναυσμα για μια τεταμένη αντιπαράθεση ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ κλονίζονται οι στενές σχέσεις Κούβας και Ρωσίας, αλλά οι δύο χώρες αναθέρμαναν τη συνεργασία τους το 2005. Ο Ρώσος Πρόεδρος, Vladimir Putin, μια εβδομάδα πρίν πραγματοποιήσει την επίσκεψή του στην Αβάνα, προχώρησε σε συμφωνία με τον ηγέτη της Κούβας σχετικά με τη διαγραφή του 90% του χρέους που έχει η Αβάνα στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Η Ρωσία, σήμερα, αποτελεί έναν από τους κυριότερους εμπορικούς εταίρους της Κούβας.

Σχέσεις Κούβας – Κίνας

Η Κίνα συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους οικονομικούς και εμπορικούς εταίρους της Αβάνα. Ας δούμε, όμως, πώς φτάσαμε ως εδώ. Ο Fidel Castro θεωρούσε ότι ο ιδρυτής της κομμουνιστικής Κίνας, Mao Tse-tung, απορροφημένος απο την προσωπολατρία και την συγκέντρωση εξούσιας, διέπραξε μεγάλα λάθη. Μετά το θάνατο του Mao, η Κίνα άρχισε να συνεργάζεται -αργά μεν, σταθερά δε- με τις ΗΠΑ. Ο Castro θεώρησε οτι, με την κίνηση αυτή, η Κίνα είχε προδώσει την κομμουνιστική ιδεολογία. Παρ’ όλα αυτά, η Αβάνα και το Πεκίνο σύναψαν διπλωματικές σχέσεις το 1960 αλλά, ουσιαστικά, ίσχυσαν από το 1989. Παρά τις επιφυλάξεις του Fidel Castro, φαίνεται οτι η Κούβα, εξαιτίας της καράρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης και της ασφυκτικής πίεσης των ΗΠΑ, ήταν αναγκαίο να αναπτύξει συμμαχικούς δεσμούς με άλλα κομμουνιστικά καθεστώτα.

Ο Fidel Castro, στις 31 Ιουλίου 2006, μεταβίβασε προσωρινά την εξουσία στον αδελφό του, Raul Castro, μετά την εγχείρηση στην οποία υπεβλήθη προκειμένου να νικήσει τη μάχη με την ανίατη ασθένεια που αντιμετώπιζε. Δύο χρόνια μετά, στις 19 Φεβρουαρίου 2008, και έπειτα από μισό αιώνα στο «τιμόνι της εξουσίας» της Κούβας, ο Castro ανακοίνωσε την οριστική παραίτησή του.

Ο Castro κυριάρχησε στη χώρα του με δύναμη και συμβολισμό από την ημέρα που εισήλθε στην Αβάνα, στις 8 Ιανουαρίου του 1959, εκφωνώντας τον πρώτο λόγο του μπροστά σε δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές του, στο διοικητήριο του Batista. (HuffPost Greece, 2016)

Συγκεκριμένα, ο Κουβανός ηγέτης πάλεψε για τα συμφέροντα, την προστασία και την εξέλιξη της χώρας του, σεβόμενος τα φτωχά στρώματα του πληθυσμού. Απεβίωσε, όμως, σε ηλικία 90 ετών, στις 25 Νοεμβρίου 2016 στην περιοχή της Αβάνας, προκαλώντας παγκόσμια θλίψη. Ο Fidel Castro υπήρξε μία σπουδαία πολιτική φιγούρα, που διέπρεψε στον τομέα της Επανάστασης. Είναι, επομένως, εύλογο να συμπεράνουμε πως ήταν πολύ αγαπητός στο λαό της Κούβας, αφενός λόγω της μακροχρόνιας παραμονής του στην εξουσία, αφετέρου λόγω της πολιτικής του δράσης.

Πηγές:

1. HuffPost Greece (2016) Φιντέλ Κάστρο 1926 – 2016: Ο κόσμος αποχαιρετά τον κομαντάντε. Available at: http://www.huffingtonpost.gr/2016/11/26/diethnes-fidel-castro-o-kosmos-apoxaireta-ton-komantate_n_13248380.html (Accessed: 23 December 2016).
2. left.gr (2015) Σαν σήμερα το 1953: Ξεκινά η επανάσταση στην Κούβα. Available at: https://left.gr/news/san-simera-1953-xekina-i-epanastasi-stin-koyva (Accessed: 23 December 2016).
3. tovima.gr (2014) Ιστορική εξέλιξη: ΗΠΑ και Κούβα ανακοίνωσαν αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων. Available at: http://www.tovima.gr/world/article/?aid=660415 (Accessed: 23 December 2016).
4. biography.com (2016) Fidel Castro Biography. Available at: http://www.biography.com/people/fidel-castro-9241487#synopsis (Accessed: 8 January 2017).
5. Bain, M. (2016) Cuba is reheating relations with Russia and US at the same time. Available at: http://theconversation.com/cuba-is-reheating-relations-with-russia-and-us-at-the-same-time-66323 (Accessed: 12 January 2017).
6. Η Ρωσία διέγραψε το χρέος της Κούβας (2014) Available at: http://tvxs.gr/news/kosmos/i-rosia-diegrapse-xreos-tis-koybas (Accessed: 12 January 2017).In-line Citation: