Στις αρχές του μήνα , στα πλαίσια της ρωσικής αεροπορικής εκστρατείας στη Συρία, ο τουρκικός εναέριος χώρος παραβιάστηκε εις διπλούν σε διάστημα τριών ημερών, εξοργίζοντας την Άγκυρα. Ο Tayyip  Erdogan , σε απάντηση,  δήλωσε πως η Τουρκία θα μπορούσε να απαγκιστρωθεί από την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, αναζητώντας νέους ενεργειακούς δεσμούς.(1)Πράγματι αποτελούν σημαντικούς ενεργειακούς εταίρους αφού υπολογίζεται πως η Τουρκία προμηθεύεται από τη Ρωσία περίπου το 60% των ενεργειακών της αναγκών ενώ παράλληλα στα σκαριά βρίσκεται το (θολό για την ώρα) σχέδιο για τον αγωγό ‘’Turkish Stream’’ που αποσκοπεί στη παράκαμψη της Ουκρανίας για τη μεταφορά ρωσικού αερίου στην Ν.Α Ευρώπη. Μέχρι πρότινος είχαν καταφέρει να παραμελήσουν τις πολιτικές τους διαφορές προς όφελος ισχυρότερων οικονομικών δεσμών δεδομένου ότι οι Τούρκοι αποτελούν τον 2^ο μεγαλύτερο πελάτη ρωσικού αερίου μετά τη Γερμανία, και λόγω της επιθυμίας της Άγκυρας να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο. Μια τέτοια απειλή φαντάζει κενή καθώς η ζήτηση για φυσικό αέριο στη γείτονα χώρα αναμένεται να αυξηθεί κατά 30%  μέχρι το 2030 και οι τιμές στις οποίες το εξασφαλίζει  από τους Ρώσους θεωρούνται ασυναγώνιστες. (2) 

Επιπλέον εξαπέλυσε απειλή  για στρατιωτική εμπλοκή σε περίπτωση επέκτασης της ρωσικής δραστηριότητας στη Συρία και συνέχισης των βομβαρδισμών. Όμως δίχως την έγκριση των ΗΠΑ κάτι τέτοιο φαντάζει μάλλον δύσκολο.

Οι ΗΠΑ και  το ΝΑΤΟ έσπευσαν άμεσα να καταγγείλουν την  παραβίαση ως σύμμαχοι των Τούρκων.  (3)  Δυστυχώς όμως για τον Τούρκο ηγέτη , τα συμφέροντα της χώρας του δεν ταυτίζονται πλήρως στη περιοχή με αυτά των ΗΠΑ, με τη στρατηγική του στην περιοχή να δοκιμάζεται, γεννώντας σημαντικά ερωτήματα κατά πόσο βρίσκεται σε αδιέξοδο.

Τα κίνητρα του Erdogan ,  όσον αφορά τη Συρία, είναι πολλαπλά: Με την οικονομία σε ύφεση, επιθυμεί να αποφύγει  το περαιτέρω βάρος από τα προσφυγικά κύματα ενώ μακροπρόθεσμα απειλείται και ο ίδιος από το Ισλαμικό Κράτος. Ωστόσο ,βραχυπρόθεσμα, αυτό που επιθυμεί είναι να αντιμετωπίσει τους Κούρδους στα σύνορα του με τη Συρία. Δεν θα επιθυμούσε σε περίπτωση εξάλειψης του Ισλαμικού Κράτους,  να καλυφθεί το κενό από Κούρδους οι οποίοι ενδέχεται εν συνεχεία να στραφούν βορειότερα του Ευφράτη, στην Τουρκική επικράτεια όπου η ισχυρή (και καταπιεσμένη) κουρδική μειονότητα της περιοχής διεκδικεί ανεξαρτησία.

Ωστόσο οι  ΗΠΑ δείχνουν να αποσύρουν  μέρος της στήριξης τους προς τους Σουνίτες Αντάρτες (Free Syrian Army)  αναγνωρίζοντας τα αδιέξοδα και τις αποτυχίες του προγράμματος εκπαίδευσης 5.000 ανταρτών  ,το οποίο μόλις τη περασμένη άνοιξη υπολογίζεται ότι κόστισε στην Ουάσινγκτον  500 εκατομμύρια δολάρια. Ο Obama προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τις τακτικές του και τη δυσκολία των ανταρτών να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά και το ISIS αλλά και τους βομβαρδισμούς από το καθεστώς του Assad. (4)

Κούρδος πολεμιστής,μετά τον θρίαμβο απέναντι στο ISIS,στη μάχη του Κομπάνι.

Αντίθετα φαίνεται να ενισχύουν περαιτέρω την υποστήριξη τους προς τις Κουρδικές δυνάμεις  της Βόρειας Συρίας, γνωστές ως YPG, οι οποίες το τελευταίο διάστημα έχουν αναδειχθεί ως την πλέον αξιόπιστη δύναμη κατά του ISIS στη περιοχή, έχοντας πετύχει σημαντικά αποτελέσματα όπως αποδείχθηκε στις αρχές του έτους με την ανακατάληψη της πόλης Κομπάνι. (5)  Οι Κούρδοι της Συρίας έχουν και τη δεδηλωμένη υποστήριξη των Ρώσων.

Η αμερικάνικη στήριξη προς τους Κούρδους της Συρίας θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, ωστόσο οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να επιτρέψουν επέκταση τους δυτικά του Ευφράτη, όντας δεσμευμένοι από σχετική υπόσχεση τους προς τους Τούρκους. Οι Κούρδοι τότε θα μπορούσαν να παίξουν το χαρτί της ρωσικής στήριξης στη περιοχή. Πάντως ο διακηρυγμένος στόχος των Σύριων Κούρδων  είναι η αυτοδιοίκηση όχι η αυτονομία.

Το YPG αποτελεί τη στρατιωτική συνιστώσα του δημοκρατικού ενωτικού κόμματος των Κούρδων (PYD) που δρα στη Συρία και συντάσσεται με το αντίστοιχο κουρδικό κόμμα PKK που δρα στη Τουρκία  και έχει χαρακτηριστεί επίσημα από την Τουρκία ως παράνομο λόγω τρομοκρατικής δράσης.

Όσον αφορά τη Ρωσία, παρά τις ομοιότητες που παρουσιάζουν οι  ηγέτες των δύο χωρών ,με τον Erdogan να προσπαθεί να αναδειχθεί σε μια ανατολίτικη εκδοχή του ρώσου ομόλογου του, και τον αμοιβαίο σεβασμό που τους διαπνέει, η γεωπολιτική πραγματικότητα και τα συγκρουόμενα συμφέροντα  στη Συρία έχουν φέρει σε αντιπαράθεση τις δύο χώρες. Οι μεν αγωνίζονται για τη διατήρηση του Assad  στην εξουσία ενώ οι δε παραμένουν ορκισμένοι εχθροί του και τάσσονται σθεναρά υπέρ της ανατροπής του. Η συμβιβαστική στάση που φέρεται να υιοθετείται από τις ΗΠΑ σχετικά με το όποιο μέλλον του Assad και η (αόριστη μεν)  σύγκλιση ως προς τη κοινή απειλή του Ισλαμικού Κράτους  αποτελεί ένα ξεκάθαρο πλήγμα για την τουρκική εξωτερική πολιτική. (6) Στο γενικότερο στρατηγικό αδιέξοδο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής συνεπικουρεί και η παγίωση της ψύχρανσης των σχέσεων με το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Στα πλαίσια των τουρκικών προτεραιοτήτων η Άγκυρα ξεκινώντας τον επίσημο αγώνα της κατά του ΙSIS,τον περασμένο Αύγουστο ,τήρησε διπλή στρατηγική πλήττοντας παράλληλα και του Κούρδους μαχητές της Συρίας. (7) 

Η αναζωπύρωση των εντάσεων με τους Κούρδους και η προβολή του αυξανόμενου κινδύνου δημιουργίας ενός κουρδικού κράτους, χρησιμοποιείται από τον Erdogan για να εξυπηρετήσει την εσωτερική του πολιτική .Μετά τις εκλογές του Ιούνιου όπου το πρώην κόμμα του AKP ,υπό την αρχηγία του Davutoglu, δεν κατάφερε να λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία για συνταγματική αναθεώρηση, ο Τούρκος Πρόεδρος, που φιλοδοξεί να αναμορφώσει το Σύνταγμα μετατρέποντας το πολίτευμα σε περισσότερο προεδροκεντρικό προκειμένου να αναχθεί σε έναν σύγχρονου τύπου Σουλτάνο, προκήρυξε εκλογές για αυτό τον Νοέμβριο, αποσκοπώντας σε πλειοψηφία και σταθεροποίηση, θυσιάζοντας κάθε ελπίδα για εθνική συνεννόηση. (8) 

Η αστάθεια στο εσωτερικό εντείνεται τόσο από αυτήν την εκλογική Οδύσσεια όσο και από την ευρύτερη εμπλοκή στη Συρία .Σε όλη αυτή την εσωτερική πόλωση και αναταραχή ήρθε να προστεθεί και η διπλή έκρηξη στην Άγκυρα κατά τη διάρκεια ειρηνικής φιλοκουρδικής διαδήλωσης,που είχε ως αποτέλεσμα περισσότερους από 100 νεκρούς. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας,κατηγόρησε το Ισλαμικό Κράτος ως υπαίτιο ωστόσο το κυβερνών κόμμα δέχθηκε δριμύτατη κριτική από την αντιπολίτευση για τη τήρηση διπλών στάνταρ ως προς τα μέτρα ασφαλείας. Η εκδήλωση αυτή πραγματοιοποιήθηκε στα πλαίσια της προεκλογικής εκστρατείας του νόμιμου φιλοκουρδικού HDP. Το HDP αποτέλεσε και το μεγάλο αγκάθι τον περασμένο Ιούνιο για τον Erdogan αφού τα πρωτοφανή αυξημένα του ποσόστα(12%) απέτρεψαν το κυβερνών κόμμα από τη λήψη της πολυπόθητης πλειοψηφίας.Ο Erdogan προσπαθεί να αναδείξει τόσο το παράνομο PKK(με το οποίο έληξε τη τριετή κατάπαυση πυρός) όσο και το καθόλα νόμιμο HDP ως τις δύο όψεις του ίδιο νομίσματος,προκείμενου να το πλήξει κατηγορώντας το  ως τον βασικό παραγόντα αποσταθεροποίησης της χώρας και υπαρκτό κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια.

O ηγέτης του HDP , Selahattin Demirtaş.

Εκμεταλλευόμενη τη διακηρυγμένη εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους, προσπάθησε να την εντάξει σε μια διπλή υψηλού ρίσκου στρατηγική . Η στάση τους απέναντι στους Κούρδους απειλεί να τους αποξενώσει από τους μεγάλους τους συμμάχους, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ παράλληλα, ακόμα  και με τους άλλους μεγάλους εχθρούς του συριακού καθεστώτος, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, δεν υπάρχει απόλυτη σύμπλευση και συνταύτιση συμφερόντων.  Όσο μεγαλώνει ο βαθμός απόκλισης των τουρκικών και των αμερικάνικων επιδιώξεων και κυρίως προτεραιοτήτων στη περιοχή, τόσο σε πιο μεγάλο αδιέξοδο οδεύει η Άγκυρα. Τέλος, η προσέγγιση ΗΠΑ και Ιράν μετά τη υπογραφή της συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα  και την άρση του σχετικού οικονομικού εμπάργκο, αναμένεται να μετατρέψει το Ιράν σε σημαντικό παράγοντα του ενεργειακού παιγνίου της περιοχής  δίνοντάς του την πολυπόθητη δυνατότητα εξαγωγής των πλούσιων κοιτασμάτων του προς τη Μεσόγειο. Αυτή η εξέλιξη αναμφισβήτητα δρα σε βάρος των συμμάχων του Κόλπου και της Τουρκίας που φιλοδοξούν σε αντικατάσταση του Assad από μια φιλική προς αυτούς σουνίτικη κυβέρνηση για να προωθήσουν τα δικά τους ενεργειακά σχέδια. Μια ενωμένη κουρδική επικράτεια στη βόρεια Συρία θα συνέφερε και τους Ιρανούς (9)καθώς θα τους παρείχε άλλον έναν σύνδεσμο για την εξαγωγή αερίου και πετρελαίου προς τη Μεσόγειο. Η γενικότερη σύγκλιση διαφορετικών δρώντων που παρατηρείται απέναντι στους Κούρδους επιτείνει την τουρκική απελπισία καθώς λίγα πράγματα μπορεί να επηρεάσει η Άγκυρα αν υπάρξει σύμπλευση στο κουρδικό ζήτημα μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Ιράν. Επιβάλλεται επαναπροσδιορισμός τακτικής για την Τουρκία. Κάτι που προς το παρόν αρνείται πεισματικά.

Οι επερχόμενες εκλογές του Νοεμβρίου αναμένεται να συγκεντρώσουν το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας καθώς το όποιο αποτέλεσμά τους αναμένεται να έχει αντίκτυπο και στο εξωτερικό .Μια πλειοψηφική νίκη του AKP θα οδηγήσει σε έλλειμμα δημοκρατίας και θα υπερεξοπλίσει τον Τούρκο Πρόεδρο. Άλλη μια αποτυχία συγκρότησης πλειοψηφίας, δεδομένης της αποξένωσης του Erdogan με άλλους σημαντικούς εσωτερικούς παράγοντες που συγκροτούν την αντιπολίτευση, όπως είναι οι κοσμικοί Κεμαλιστές, οι  Γκιουλενιστές (όπου ο χαρισματικός ηγέτης τους τελεί υπό εξορία στις ΗΠΑ) και φυσικά οι Κούρδοι σε συνδυασμό με την απουσία διάθεσης για συνεννόηση θα οδηγούσε τη χώρα σε οξεία πολιτική κρίση και παράλυση. Μια παράλυση  που θα δρομολογήσει ραγδαίες εξελίξεις  στην κοινωνική συνοχή και ίσως και στο ίδιο το πολίτευμα …

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

(1): http://europe.newsweek.com/turkey-issues-gas-warning-over-russian-violations-airspace-334340

(2): http://oilprice.com/Energy/Natural-Gas/Russias-Move-In-Syria-Threatens-Energy-Deals-With-Turkey.html

(3): http://www.theguardian.com/world/2015/oct/08/nato-ready-to-deploy-forces-to-defend-turkey-against-any-threats

(4): https://foreignpolicy.com/2015/10/09/u-s-acknowledges-reality-scraps-failed-syria-training-program/?utm_source=Sailthru&utm_medium=email&utm_campaign=New%20Campaign&utm_term=%2AEditors%20Picks

(5):http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/islamic-state/11370641/Islamic-State-pushed-out-of-Kobane-by-Kurdish-troops-after-four-month-battle.html

(6): http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/10/kurdish-leader-pyd-russia-support-syria.html

(7): http://www.aljazeera.com/blogs/middleeast/2015/07/turkey-usa-differ-post-isil-strategy-syria-150731191010466.html

(8): http://warontherocks.com/2015/08/turkeys-syria-strategy-all-about-domestic-politics/

(9): http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/10/turkey-syria-united-states-russia-pyd-ankara-headache.html#ixzz3pK72yiS9