Στις 21 Ιουνίου 2017, η διαδοχή του θρόνου στη Σαουδική Αραβία ανατράπηκε. Ο βασιλιάς Salman δήλωσε ότι, πλέον, την κυρίαρχη φιγούρα στην ιεραρχική πυραμίδα για το θρόνο κατέχει ο γιος του, Mohammed bin Salman, και όχι ο ανιψιός του, Mohammed bin Nayef. Όπως είναι φυσικό, η απογοήτευση του τελευταίου και της βασιλικής οικογένειάς του ήταν μεγάλη (Reuters, 2017). Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να αναλύσουμε την απόφαση που πάρθηκε σχετικά με το νέο κληρονόμο του θρόνου, Mohammed bin Salman, όπως και κατά πόσο η ενέργεια αυτή θα επηρεάσει την εσωτερική διοίκηση της Σαουδικής Αραβίας.

Η πορεία του νέου διαδόχου στην πολιτική σκηνή

Ας επικεντρωθούμε στον ανερχόμενο βασιλιά της ερήμου, που αποτελεί την πιο ισχυρή μορφή στη χώρα του. Είναι βέβαιο πως ο πρίγκιπας Mohammed δεν θα βρίσκεται εντελώς “έξω από τα νερά του”. Η -μέχρι πρότινος- πορεία του αποδεικνύει πως πρόκειται για ένα άτομο δημιουργικό και ικανό να φέρει εις πέρας σημαντικές αποφάσεις και ενέργειες. Τα τελευταία δυόμισι χρόνια έχει συγκεντρώσει ένα τεράστιο χαρτοφυλάκιο. Έχει υπηρετήσει ως ειδικός σύμβουλος του βασιλιά, υπουργός άμυνας, δεύτερος αναπληρωτής πρωθυπουργός, ενώ διατελεί επίσης Πρόεδρος του συμβουλίου Οικονομικών και Αναπτυξιακών Υποθέσεων, το οποίο επιβλέπει όλα τα στοιχεία πολιτικής που αφορούν την οικονομία, ή κοινωνικά θέματα όπως την εκπαίδευση, την υγεία και τη στέγαση. Όλα αυτά τα έχει καταφέρει σε ηλικία μόλις 32 ετών, ενώ θα αποτελέσει το νεότερο μονάρχη του σύγχρονου κράτους.

Οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις του Mohammed bin Salman

Δεδομένου ότι η διαδοχή είναι σφραγισμένη, προκύπτουν ορισμένοι προβληματισμοί όσον αφορά το πρόσωπο του πρίγκιπα, όπως τί είναι αυτό που επιδιώκει, ποιοί είναι οι στόχοι του, και εάν θα αντεπεξέλθει στις νέες του αρμοδιότητες. O νέος αυτός πολιτικός έχει δημιουργήσει τη φήμη του τολμηρού μεταρρυθμιστή, που σκοπεύει να απομακρύνει το βασίλειο από το πετρέλαιο, και να ακολουθήσει μία πιο σκληρή εξωτερική πολιτική για να αντιμετωπίσει την επιρροή του ανταγωνιστικού Ιράν.

Τον Ιούνιο του 2016, ο Mohammed bin Salman υπέγραψε το πολιτικό πρόγραμμα Vision 2030. Το συγκεκριμένο “όραμα” επικεντρώνεται  στον οικονομικό τομέα, και περιλαμβάνει -κυρίως- μία σειρά προγραμμάτων που στοχεύουν στην αλλαγή μακροχρόνιων προτύπων, με βάση τα οποία λειτουργούν οι επιχειρήσεις και η πολιτική στη Σαουδική Αραβία. Ο διάδοχος του θρόνου επιθυμεί να μειώσει την οικονομική εξάρτηση της χώρας από το πετρέλαιο και τις συναφείς βιομηχανίες, προκειμένου να καταστήσει τη χώρα “εμπορικό κόμβο” και ”επενδυτική δύναμη”. Το Vision 2030 απαιτεί την ιδιωτικοποίηση της κρατικής εταιρείας πετρελαίου, Saudi Aramco, η οποία στηρίζει τον πλούτο και τη διεθνή επιρροή της χώρας. Παρόλο που η πολιτική αυτή φαίνεται να είναι αποσταθεροποιητική, οι υποστηρικτές του Mohammed θεωρούν ότι οι βλέψεις αυτές είναι το μοναδικό μονοπάτι προς προς την εξέλιξη και την πρόοδο, και δεν επιτρέπεται να αποτύχει (Steven A.Cook, 2017).

Η εξωτερική πολιτική του πρίγκιπα που αναδιαμορφώνει το ρόλο του βασιλείου του στην περιφερειακή και διεθνή σκηνή

Στις 5 Ιουνίου 2017 ανακοινώθηκε η επιβολή κυρώσεων στο Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Μπαχρέιν. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την έκπληξη της διεθνούς κοινότητας, και χαρακτηρίστηκε ως “η μεγαλύτερη κρίση” στη Χερσόνησο του Κόλπου. Ο νέος πρίγκιπας του στέμματος φαίνεται να αποτελεί τον κυρίαρχο παίκτη στην πρόσφατη προσπάθεια απομόνωσης του Κατάρ, διότι ο αποκλεισμός αυτός δεν θα ήταν εφικτός, πολιτικά και διπλωματικά, χωρίς τους Σαουδάραβες. Συνεπώς, είναι κάτι παραπάνω από βέβαιη η συνάντηση μεταξύ των Mohammed bin Salman, του ομόλογού του, Mohammed bin Nayef, και της ηγεσίας της Αιγύπτου στο Abu Dhabi, με σκοπό να αποφασίσουν τί θα γίνει με τους Καταριανούς – οι οποίοι έχουν μία ξεχωριστή άποψη για το πώς θα αντιμετωπίσουν το Ιράν, οδηγώντας τους Σαουδάραβες σε δυσαρέσκεια.

Το ερώτημα που γεννάται είναι εάν οι παραπάνω χώρες έχουν σκεφτεί τις συνέπειες αυτής της απόφασης έναντι του Κατάρ. Η απάντηση που δίδεται είναι αρνητική. Η εν λόγω στάση διασπά το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, και βλάπτει όλη την προσπάθεια που έχει γίνει κατά του Ιράν, το οποίο, δε, άδραξε την “ευκαιρία”, στέλνοντας τέσσερις τόνους τροφίμων στην πρωτεύουσα του Κατάρ, τη Doha, μόλις έξι μέρες μετά την έναρξη του αποκλεισμού. Πιθανότατα, η κίνηση αυτή μαρτυρά τη στρατηγική του Ιράν, αλλά και την ελπίδα του ότι, μεταγενέστερα, το Κατάρ θα θυμάται τη βοήθεια αυτή, και θα επηρεάσει την κρίση της πολιτικής ηγεσίας σχετικά με τις δράσεις έναντι του Ιράν.

Το Μάρτιο του 2015, υπήρξε μία ακόμα πολιτική κίνηση που καταλογίζεται στο νέο κληρονόμο του στέμματος, και εγείρει προβληματισμούς για την κρίση του στα ζητήματα πολιτικής – ήτοι η Σαουδική εισβολή στην Υεμένη. Από τη δική του οπτική, η εισβολή αυτή είχε μεγάλη σημασία για την εθνική ασφάλεια, λόγω της ιρανικής εμπλοκής, που οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης στην περιοχή (Steven A. Cook, 2017).

Οι απόψεις σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό και εξωτερικό της χώρας

”Η άνοδος του MbS θα σημαίνει -πιθανότατα- ακόμα πιο ασταθείς εξωτερικές πολιτικές κινήσεις από τη Σαουδική Αραβία, και εντονότερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση του Ιράν” (Reuters, 2017).

Για πολλούς Σαουδάραβες, οι νέες κατευθύνσεις της οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής του βασιλείου έχουν συνδεθεί άρρηκτα με τον πρίγκιπα, ο οποίος έχει οικοδομήσει ένα ισχυρό δημόσιο προφίλ, με συνεντεύξεις σε μέσα μαζικής ενημέρωσης για τις οικονομικές –κυρίως- φιλοδοξίες του.

Στο εσωτερικό της χώρας, οι απόψεις διίστανται. Από τη μία πλευρά, μεταξύ των παλαιότερων Σαουδαράβων υπήρξε σοβαρός σκεπτικισμός. Έχουν δει σχέδια οικονομικής μεταρρύθμισης να προχωρούν με περιορισμένα αποτελέσματα, οπότε είναι επιφυλακτικοί για τις ταχείες αλλαγές σε μία από τις πιο συντηρητικές κοινωνίες. Από την άλλη πλευρά, το Vision 2030 προκάλεσε το θαυμασμό πολλών νέων που θεωρούν την υλοποίησή του ως απόδειξη ότι, για πρώτη φορά, η γενιά τους κατέχει κεντρική θέση στη διοίκηση μιας χώρας.

Έξω από τη Σαουδική Αραβία, αυτή η -ξαφνική- πρόοδος και οι αλλαγές στις μακροχρόνιες πολιτικές σχετικά με την οικονομία, την ενέργεια και τις περιφερειακές υποθέσεις προκαλούν ανησυχία (Reuters, 2017).

Εν κατακλείδι, ο νέος κληρονόμος του θρόνου, Mohammed bin Salman, έχει κατανοήσει πώς πραγματεύεται η Σαουδική Αραβία στην εγχώρια αγορά. Το Vision 2030 απαιτεί διπλωματική ευφυΐα, και όχι την ακατέργαστη πολιτική εξουσίας που έχει –μέχρι στιγμής- επιδείξει. Επομένως, τίθεται το ερώτημα εάν ο ανερχόμενος διάδοχος θα ακολουθήσει την πολιτική του προκατόχου του -η οποία χαρακτηρίζεται από εσωτερική ειρήνη και σταθερότητα-, ή θα δημιουργήσει μία νέα Σαουδική Αραβία, αψηφώντας τους κινδύνους και τις συνέπειες.

Πηγές:

1. Cook, S. (2017). Saudi Arabia’s untested new crown prince: Mohammed bin Salman has high hopes, but rises to power at a dangerous moment. [online] Salon. Available at: http://www.salon.com/2017/06/25/saudi-arabias-untested-new-crown-prince-mohammed-bin-salman-has-high-hopes-but-rises-to-power-at-a-dangerous-moment/ [Accessed 10 Jul. 2017].
2. Reuters. (2017). The new, young crown prince reshaping Saudi Arabia. [online] Available at: http://www.reuters.com/article/us-saudi-succession-mohammedbinsalman-idUSKBN19C1RV [Accessed 10 Jul. 2017].
3. Reuters. (2017). Saudi Arabia’s senior clerics welcome choice of new crown prince: SPA. [online] Available at: http://www.reuters.com/article/us-saudi-succession-clerics-idUSKBN19C12S [Accessed 10 Jul. 2017].