Στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου του 2013, οι αρχηγοί των 28 κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδωσαν εντολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διαπραγματευτεί η ίδια μια νέα εμπορική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP). Η Συμφωνία αυτή, εάν τελικά επικυρωθεί και τεθεί σε εφαρμογή, θα ενοποιήσει τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου που αντιπροσωπεύουν μαζί το 46% περίπου του παγκόσμιου ΑΕΠ, δημιουργώντας τη μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον πλανήτη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής παράγουν το ένα τρίτο του παγκοσμίου εμπορίου προϊόντων και το 42% της παγκόσμιας κίνησης υπηρεσιών, με αποτέλεσμα μια ενιαία αγορά εμπορευμάτων και υπηρεσιών, σαν αυτή που μπορεί να θεσπιστεί με το TTIP, να είναι σε θέση να εισάγει παγκόσμια πρότυπα και standards στο διεθνές εμπόριο, τόσο ως προς τη διεξαγωγή του σε επίπεδο φιλοσοφίας, όσο και ως προς τις ίδιες τις προδιαγραφές των προϊόντων.

Στις 2 Μαϊου η ολλανδική Greenpeace δημοσίευσε μεγάλο όγκο συζητήσεων μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποκαλύπτοντας το δύσκολο σημείο στο οποίο έχουν φτάσει οι διαπραγματεύσεις. Εδώ και τρία χρόνια οι διαπραγματεύσεις αυτές διεξάγονται πίσω από κλειστές πόρτες, και οι επικεφαλής των διαπραγματευτικών ομάδων των δύο πλευρών αφήνουν ελάχιστες πληροφορίες να διαρρεύσουν στον Τύπο. Το γεγονός αυτό φαίνεται να ανησυχεί μεγάλο σριθμό φορέων που μέλλουν να επηρεαστούν – από εκπροσώπους εμπορικών και γεωργικών κλάδων, μέχρι οργανώσεις καταναλωτών και ΜΚΟ με περιβαλλοντικό χαρακτήρα. Ο λόγος είναι ξεκάθαρος: το ΤΤIP στοχεύει στην υπερατλαντική ενιαία αγορά, και ένα εργαλείο για να επιτευχθεί ο στόχος είναι η ρυθμιστική συνοχή, ή αλλιώς, η ομογενοποίηση των προδιαγραφών των προϊόντων.

Στην περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης τέτοια συνοχή δεν υπάρχει, καθώς χρόνια ρυθμιστικής παρέμβασης στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχουν δημιουργήσει ένα ισχυρό σύστημα προστασίας των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Τέτοιου είδους προδιαγραφές στην παραγωγή και την αγορά προϊόντων αποκλείουν μεγάλο μέρος της αμερικανικής παραγωγής από τα ευρωπαϊκά ράφια. Ένα παράδειγμα αυτών αποτελούν τα γενετικά μεταλλαγμένα τρόφιμα (GMOs), τα οποία απαγορεύονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να επιτευχθεί η ομογενοποίηση των standards χρειάζεται να μεταρρυθμιστεί μια από τις δύο αγορές και, όπως είναι λογικό, είναι πολύ πιο ακριβό να δημιουργηθεί ένα πλέγμα προστασίας της αμερικανικής αγοράς προϊόντων από το να κατέβει ο πήχης στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.

Η μείωση των προδιαγραφών έχει σημαντικές συνέπειες στον τομέα προστασίας των καταναλωτών, όπως και στον τομέα του περιβάλλοντος. Αυτός είναι και ο λόγος που η Greenpeace προχώρησε στη διαρροή των συζητήσεων. Κατηγορεί την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι είναι διατεθειμένη, για εμπορικούς σκοπούς, να γκρεμίσει ένα σύστημα που για δεκαετίες αποτελούσε την ασπίδα των Ευρωπαίων καταναλωτών, ενώ ταυτόχρονα προσκαλεί σε μια ανοιχτή συζήτηση για τα θέματα που διακυβεύονται, καταδεικνύοντας την αντιδημοκρατική και αδιαφανή διαδικασία των διαπραγματεύσεων.

Ωστόσο, ήταν η αντίδραση του Γάλλου προέδρου Hollande, στον αναβρασμό που προκάλεσε η διαρροή των συζητήσεων, αυτή που τράβηξε περισσότερο την προσοχή. Ο Hollande δήλωσε τη διαφωνία του με τη συμφωνία έτσι όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα, και μάλιστα υποστήριξε οτι δεν θα την ψήφιζε στην παρούσα της μορφή. Το ισχυρό λόμπι των αγροτών της Γαλλίας απειλείται σημαντικά από το άνοιγμα της ευρωπαϊκής αγοράς στα μεταλλαγμένα τρόφιμα, και είναι δύσκολο να παρθεί απόφαση από την πλευρά της Γαλλίας η οποία θα υπονομεύει την αγροτική οικονομία. Ταυτόχρονα, η συμφωνία αποτελεί κίνδυνο και για το ισχυρό προστατευτικό πλέγμα καταναλωτών και παραγωγών σε όλη την Ευρώπη.

Η τοποθέτηση Hollande δεν ήταν τυχαία, και κατέδειξε ότι το TTIP είναι ευαίσθητο στις πολιτικές επιλογές των κρατών. Υπενθυμίζω ότι, ακόμη κι αν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις (οι οποίες έχουν καθυστερήσει ήδη πολύ σε σχέση με την προβλεπόμενη περίοδο), το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων αυτών πρέπει να ψηφιστεί και κυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη, με την προϋπόθεση ότι θα υπερψηφιστεί και από το Κογκρέσο. Υπό το φόβο της κινεζικής ανάπτυξης, η Ευρωπαϊκή Ένωση ψάχνει απελπισμένα τρόπο να προλάβει να “κλειδώσει” τις Ηνωμένες Πολιτείες και να κερδίσει τη χαμένη ανταγωνιστικότητα που θα της προσφέρει η διατλαντική ενιαία αγορά. Τα σχέδιά της, όμως, μπορεί να καταστραφούν από τα ίδια τα κράτη που εξουσιοδότησαν την Επιτροπή να διαπραγματευτεί.