Το 2013 λήφθηκε στην Ιρλανδία μια απόφαση – σταθμός, καθώς επετράπη για πρώτη φορά η πράξη της άμβλωσης σε γυναίκες στις οποίες η κυοφορία μπορεί να αποβεί μοιραία για την ζωή τους. Στον κίνδυνο αυτό περιλαμβάνεται και η πιθανότητα αυτοκτονίας. Εν έτει 2016 στην Ιρλανδία, χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαγορεύεται ρητά η πράξη της άμβλωσης για οποιοδήποτε άλλο λόγο, και η εφαρμογή της διώκεται ποινικά. Ποιο είναι όμως το χρονικό αυτής της απόφασης, και ποιο το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει -εν γένει- στη χώρα γύρω από τις αμβλώσεις; Τί δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία και οι μαρτυρίες σχετικά με την αυστηρή νομοθεσία που διέπει την πραγματοποίηση τους, και ποια είναι η στάση της κοινής γνώμης σε ένα τόσο σοβαρό και λεπτό κοινωνικό ζήτημα;

Μέχρι και την ψήφιση του σχετικού νόμου το 2013, οι γυναίκες στην Ιρλανδία δεν είχαν – κάτω από οποιαδήποτε περίσταση –  δικαίωμα να προχωρήσουν σε άμβλωση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους. Η πρωτοφανής αυτή απόφαση για τα δεδομένα της χώρας πάρθηκε όταν μια 31χρονη Ινδή (η Savita Halappanavar) απεβίωσε στο νοσοκομείο, λίγο αφού της είχαν απορρίψει το αίτημά της να προχωρήσει σε άμβλωση, παρόλο που παρουσίαζε ιδιαίτερα σημαντικά προβλήματα κατά την διάρκεια της κύησης. Πιο συγκεκριμένα, η έγκυος παρουσίαζε προχωρημένη σήψη, ενώ απέβαλε όντας 17 εβδομάδων. Θεωρήθηκε, ότι η έκτρωση θα μπορούσε να είχε αποτρέψει το θάνατό της και έτσι, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, μια κυβέρνηση θεσμοθέτησε το δικαίωμα των γιατρών να πραγματοποιούν αυτή την πρακτική μόνο στην περίπτωση που τίθεται σε κίνδυνο η ζωή της εγκυμονούσας. Υπό οποιαδήποτε άλλη συνθήκη, ακόμη και σήμερα, η άμβλωση διώκεται ποινικά, ακόμα και στην περίπτωση που το έμβρυο πάσχει από κάποια ανίατη ασθένεια, κινδυνεύει να πεθάνει αμέσως μετά τη γέννα, ή ακόμη κι αν πρόκειται για εγκυμοσύνη ως προϊόν βιασμού ή αιμομιξίας. Είναι σαφές πως, όταν ακόμη και η ειδεχθής πράξη του βιασμού δεν θεωρείται κριτήριο για να επιτραπεί μια άμβλωση, τα πράγματα είναι εξόχως περίπλοκα. Η κατάσταση παρουσιάζεται ακόμη αυστηρότερη στην Βόρειο Ιρλανδία καθώς, για την πλειονότητα του κόσμου εκεί, η διενέργεια της ιατρικής αυτής πράξης αποτελεί καθαρή δολοφονία του εμβρύου – ακόμη και στην περίπτωση που κινδυνεύει να γεννηθεί νεκρό ή με σοβαρότατες παθήσεις. Στατιστικές δείχνουν ότι, εξαιτίας της αυστηρής νομοθεσίας, περίπου 11 γυναίκες την ημέρα (ήτοι 330 τον μήνα!) ταξιδεύουν από την Ιρλανδία στη Μ. Βρετανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να βρουν την κατάλληλη ιατρική φροντίδα και τη νομική κάλυψη για την διενέργεια της άμβλωσης. Δεκάδες, όμως, άλλες γυναίκες, κυρίως νεαρής ηλικίας, που δεν διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψουν στις προαναφερθείσες περιοχές, οδηγούνται, από την ισχύουσα νομοθεσία, στην αγορά παράνομων, μη εγκεκριμένων εκτρωτικών χαπιών μέσω του διαδικτύου. Είναι σαφές ότι τέτοιου είδους ενέργειες μπορούν να επιφέρουν μέχρι και το θάνατο, και είναι, δυστυχώς, ανεξέλεγκτες και ευρέως διαδεδομένες. Τέτοιου είδους και μεγέθους κοινωνικά φαινόμενα θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν στις εκάστοτε συζητήσεις, γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα.

Εμβαθύνοντας, θα πρέπει να αναφερθούν ορισμένα από τα αίτια που οδηγούν μια ευρωπαϊκή χώρα, όπως η Ιρλανδία, στην υιοθέτηση – επί σειρά ετών – τόσο αυστηρής νομοθεσίας σχετικά με τις αμβλώσεις. Μεγάλη έρευνα που διεξήχθη το 2011 έδειξε ότι το 82,7% του πληθυσμού της Β. Ιρλανδίας περιέγραψε τον εαυτό του ως «θρησκευόμενο χριστιανό», σε σχέση με το περίπου 59% της Αγγλίας και το 53% της Σκωτίας. Η δήλωση αυτή, σε συνδυασμό με την αισθητά μεγάλη επιρροή της εκκλησίας, έχει διατηρήσει την κοινωνία αρκετά αυστηρή και με σαφείς κοινωνικές κατευθυντήριες γραμμές. Επιπλέον, είναι χαρακτηριστικές οι διαφορές στην κοινωνική πολιτική που διέπει την Ιρλανδία – κυρίως τη Βόρεια – σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου. Επί παραδείγματι, η συναινετική σεξουαλική επαφή μεταξύ ομόφυλων ατόμων παρέμενε ποινικό αδίκημα για τη χώρα ως και το 1982, 15 χρόνια αργότερα από όταν αποποινικοποιήθηκε στην Αγγλία. Πολύ σημαντική παράμετρο στο όλο ζήτημα αποτελεί και η 8^η τροπολογία του Συντάγματος της Ιρλανδίας, η οποία αναγνωρίζει το «δικαίωμα της ζωής στο αγέννητο ον». Στηριζόμενοι σε αυτή την τροπολογία, δικαστές απέρριψαν την αίτηση 13χρονης κοπέλας, που είχε πέσει θύμα βιασμού το 1992, να ταξιδέψει στην Αγγλία για να προχωρήσει σε άμβλωση. Η κοπέλα απεβίωσε λίγο αργότερα, και ο θάνατός της οδήγησε σε μια νέα τάξη πραγμάτων. Η απόφαση ανετράπη από το Ανώτατο Δικαστήριο, και μέσω διπλού δημοψηφίσματος αποφασίστηκε να υπάρξουν ορισμένες ελαφρύνσεις στη συγκεκριμένη τροπολογία. Τότε, το 1992, κατοχυρώθηκε για πρώτη φορά το δικαίωμα διενέργειας αμβλώσεων σε περίπτωση κινδύνου της ζωής της εγκύου, όμως μέχρι και το 2013 δεν είχε θεσμοθετηθεί ώστε να εφαρμόζεται.

Κόσμος διαδηλώνει με πανό που απεικονίζουν την Savita Halappanavar

Δεν είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτές οι συνέπειες μιας τόσο αυστηρής νομοθεσίας, τόσο για τις γυναίκες – επίδοξες μητέρες όσο και για τα ίδια τα έμβρυα. Όπως προαναφέρθηκε, ένας μεγάλος αριθμός γυναικών ταξιδεύει σε γειτονικές χώρες, ή στην κυρίως Ευρώπη, και καλείται να πληρώσει -τουλάχιστον- 2000 λίρες ώστε να λάβει την κατάλληλη ιατρική φροντίδα, ενισχύοντας ταυτοχρόνως το εμπόριο του λεγόμενου “ιατρικού τουρισμού”. Επίσης, συμβάλλει στον κοινωνικό διαχωρισμό, καθώς έμμεσα απαγορεύει την άμβλωση στις οικονομικά ευπαθείς ομάδες που δεν διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα για ένα τέτοιο ταξίδι. Ακολούθως, καταφεύγουν στην αγορά εκτρωτικών χαπιών από το Internet, με την χρήση τους να δύναται να επιφέρει από στειρότητα έως και θάνατο. Συμπληρωματικά, μεγάλος αριθμός γυναικών αναγκάζεται -είτε από φόβο, είτε από οικονομική δυσπραγία- να πορευτεί με μια εγκυμοσύνη, η οποία είναι σαφώς μη ηθελημένη, και μπορεί να αποβεί άκρως προβληματική για τη μετέπειτα ζωή του. Τέλος, δεν πρέπει να παραλείπεται το γεγονός πως, αν κάποια έγκυος γυναίκα προβεί τελικά σε άμβλωση εντός των Ιρλανδικών συνόρων, αντιμετωπίζει ποινή έως και ισόβιας καθείρξεως.

Η κοινή γνώμη στην Ιρλανδία διαδραματίζει με τη σειρά της έναν εξέχοντα ρόλο στο θέμα της νομοθετικής αυστηρότητας περί αμβλώσεων. Το 2014 το Υπουργείο Δικαιοσύνης διενήργησε μια δημόσια διαβούλευση, που έλαβε 712 γραπτές απαντήσεις, εκ των οποίων οι 579 αντιτίθεντο στην αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου. Την ίδια χρονιά, όμως, έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας αναδείκνυε ότι το 69% των κατοίκων της Β. Ιρλανδίας πιστεύει ότι η άμβλωση θα πρέπει να επιτρέπεται σε περίπτωση βιασμού, το 68% σε περίπτωση αιμομιξίας και το 60% σε περίπτωση θανατηφόρου εμβρυϊκής ανωμαλίας. Τονίζεται εκ νέου ότι, έως και σήμερα, σε καμία εκ των προαναφερθέντων περιπτώσεων δεν επιτρέπεται νομικά η άμβλωση. Εξίσου σημαίνουσα πληροφορία προέρχεται από τις ίδιες τις γυναίκες της Ιρλανδίας οι οποίες προέβησαν τελικά σε άμβλωση: σε έρευνα της Crisis Pregnancy Agency το 2010, το 87%  των ερωτηθέντων γυναικών αποκρίθηκε ότι η απόφαση την οποία πήρε ήταν η καλύτερη δυνατή για τη ζωή του.

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να γίνουν σαφή ορισμένα χαρακτηριστικά που διέπουν την ιρλανδική πραγματικότητα σχετικά με τη διαδικασία των αμβλώσεων. Ενώ η άμβλωση διώκεται ποινικά, παρέχεται το δικαίωμα ταξιδιού σε άλλη χώρα προς ανεύρεση ιατρικής φροντίδας, καθώς και το δικαίωμα παρακολούθησης από συμβούλους εγκυμοσύνης ή/και συμβούλων μετά-εκτρωτικής διαδικασίας, χρηματοδοτημένων από την Πολιτεία. Υπάρχει η δυνατότητα επικοινωνίας με συμβούλους και ιατρικό προσωπικό από ξένες χώρες – κατά προτίμηση με προσωπική συνάντηση, καθώς η τηλεφωνική συμβουλευτική δεν γίνεται δεκτή. Φυσικά, είναι αναφαίρετο δικαίωμα να χειρίζεται η εκάστοτε – τέτοιου είδους – υπόθεση με εχεμύθεια, αξιοπρέπεια και αξιοπιστία. Η Ιρλανδία αποτελεί, μέχρι και σήμερα, τη μόνη ευρωπαϊκή χώρα με τόσο αυστηρή νομοθεσία περί αμβλώσεων, την ώρα που κάθε χρόνο πραγματοποιούνται διαδηλώσεις στο εσωτερικό της με στόχο την κατάργηση της 8^ης τροπολογίας του Συντάγματος. Σε μια Ευρώπη που θέλει να προβάλει ως «πυλώνες» της την αλληλεγγύη και τον σεβασμό των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναδεικνύεται η ανάγκη για αντιμετώπιση – αν όχι εξάλειψη – τέτοιου είδους πρακτικών και νομοθετήσεων.

Πηγές

1. Time for change in Northern Ireland (2016) Available at: http://www.fpa.org.uk/abortion-rights/abortion-in-northern-ireland (Accessed: 15 September 2016).
2. Abortion rights campaign Ireland (2016) Available at: http://www.abortionrightscampaign.ie/facts/ (Accessed: 15 September 2016).
3. Abortion & Irish Law (2013) Available at: https://www.ifpa.ie/Pregnancy-Counselling/Abortion-Irish-Law (Accessed: 15 September 2016).
4. Kelly, J. (2016) Why are Northern Ireland’s abortion laws different to the rest of the UK? Available at: http://www.bbc.com/news/magazine-35980195 (Accessed: 15 September 2016).
5. Υπό προϋποθέσεις, νόμιμη η έκτρωση πλέον στην Ιρλανδία, BBC (2016) Available at: http://www.kathimerini.gr/493147/article/epikairothta/kosmos/ypo-proupo8eseis-nomimh-h-ektrwsh-pleon-sthn-irlandia (Accessed: 15 September 2016).
6. Ιρλανδία: Χιλιάδες διαδηλωτές υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση (2016) Available at: http://www.protothema.gr/world/article/512796/irlandia-hiliades-diadilotes-uper-tou-dikaiomatos-stin-amvlosi/ (Accessed: 15 September 2016).
7. Rothwell, J. (2016) Ireland’s abortion laws are cruel and inhumane, UN human rights panel rules. Available at: http://www.telegraph.co.uk/news/2016/06/09/irelands-abortion-laws-are-cruel-and-inhumane-un-human-rights-pa/ (Accessed: 15 September 2016).