Τα τελευταία χρόνια η Θάλασσα της Νότιας Κίνας έχει γίνει ένας σημαντικός τομέας ανησυχίας για την Ένωση Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN). Αρχίζοντας με τα δεδομένα, οι κύριοι παράγοντες που επίσημα δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας είναι η Κίνα, η Ταϊβάν και ο περιφερειακός οργανισμός ASEAN. Το πρόβλημα που έχει προκύψει σχετίζεται με τις διεκδικήσεις κάθε χώρας στην περιοχή, ειδικά των νήσων Paracels και Spratlys (δύο νησιωτικά συμπλέγματα, τα οποία διεκδικούνται εν όλω ή εν μέρει από ορισμένες χώρες).

   Συγκεκριμένα, η Κίνα διεκδικεί περίπου το 80% της θαλάσσιας επικράτειας, κάτι που θεμελιώνεται στην αξίωση πως τα πολυάριθμα νησιά της περιοχής ανήκουν στο κράτος για περισσότερο από 2000 χρόνια. Επιπλέον, χαρακτηρίζει ως παράνομες τις απαιτήσεις των άλλων μερών, επειδή η ίδια τα διεκδίκησε πρώτη, παραβλέποντας σε κάθε περίπτωση ότι παραβιάζονται κανόνες του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.

   Αυτή η σύγκρουση συμφερόντων αποκτά ιδιαίτερη σημασία λόγω του μεγάλου όγκου του παγκόσμιου εμπορίου που διακινείται μέσω της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Στην πραγματικότητα, περισσότερο από το ήμισυ της ετήσιας χωρητικότητας του παγκόσμιου εμπορικού στόλου περνά από αυτά τα σημεία συμφόρησης, όπως και το ένα τρίτο των θαλάσσιων μεταφορών σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον, η σημασία της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας τονίζεται αν σκεφτούμε ότι το πετρέλαιο που μεταφέρεται εκεί είναι τριπλάσιο αυτού που περνά μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Περίπου τα δύο τρίτα των ενεργειακών προμηθειών της Νότιας Κορέας, σχεδόν το 60% της ενεργειακής προμήθειας της Ταϊβάν και της Ιαπωνίας, καθώς και το 80% των εισαγωγών αργού πετρελαίου της Κίνας, προέρχονται μέσα από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Η περιοχή έχει αποδεδειγμένα αποθέματα 7 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και περίπου 900 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Αν οι κινεζικές προβλέψεις είναι σωστές, τότε η Νότια Κινεζική Θάλασσα μπορεί τελικά να δώσει 130 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρέλαιο, αριθμός που επισκιάζεται μόνο από τα αποθέματα πετρελαίου στην ενδοχώρα της Σαουδικής Αραβίας. Εν όψει μιας όλο και πιο επεκτατικής Κίνας, η ASEAN φαίνεται να αργεί να αντιδράσει, αβέβαιη για το ποιά στρατηγική θα πρέπει να επιδιώξει.

Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλά κράτη της ASEAN έχουν – περισσότερο ή λιγότερο – παραταχθεί εναντίον της Κίνας και εξαρτώνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες για διπλωματική και στρατιωτική υποστήριξη. Ακόμα, διάφορες ανταγωνιστικές αξιώσεις από τα μέλη της ίδιας της ASEAN αυξάνουν τις περιφερειακές εντάσεις, απειλώντας έτσι τη λειτουργία της ένωσης. Επομένως η λήψη αποφάσεων για την αντιμετώπιση των διαφορών κρίνεται αναγκαία, όμως οι κύριοι δρώντες ακόμα δεν έχουν προχωρήσει σε κάποια σχετική διαδικασία, με αποτέλεσμα η Κίνα να αυξάνει τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή ενώ οι υπόλοιπες χώρες φαίνεται να αντιμετωπίζουν την κατάσταση με αβεβαιότητα.

   Λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες συνθήκες, μια λύση θα μπορούσε να είναι η ολιγομερής διαπραγμάτευση μεταξύ των κρατών μελών της ASEAN (Μπρουνέι, Μαλαισία, Φιλιππίνες και Βιετνάμ). Αν οι υποχωρήσεις και οι συμφωνίες γίνουν σε αυτό το στάδιο, τότε η ASEAN σαν ένωση θα αποτελούσε ένα πιο ενωμένο και ισχυρό μέτωπο έναντι της  περιφερειακής ηγεμονίας της Κίνας και θα μπορούσε να την απομονώσει διπλωματικά, ως το μοναδικό κράτος το οποίο εμποδίζει την εύρεση ολοκληρωμένης λύσης σχετικά με τις διεκδικήσεις στην περιοχή.

   Επίσης θα ήταν προτιμότερο η ASEAN να μην αντιταχθεί ανοιχτά στην Κίνα, διότι μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των κρατών θα αποδεικνυόταν καταστροφική. Αυτό είναι το εύλογο συμπέρασμα, καθώς δε θα έπρεπε να παραβλέπεται το γεγονός ότι η Κίνα αποτελεί το μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της ένωσης και πως η Νότια Κινεζική Θάλασσα είναι από τις πιο πολυσύχναστες οδούς θαλάσσιων μεταφορών.

   Τελευταία επιλογή της ένωσης φαίνεται να είναι η πρόσκληση άλλων κρατών, όπως των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, της Ιαπωνίας, ακόμα και της Ινδίας, για να λάβουν μέρος στις πολυμερείς διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, αυτή η ενέργεια θα ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με την επιθυμία της Κίνας να μη διεθνοποιηθεί το ζήτημα και να αποτραπεί παρέμβαση τρίτων κρατών. Συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν υπογράψει αμυντική συνθήκη με τις Φιλιππίνες (1951), άρα δε θα διστάσουν να επέμβουν στρατιωτικά υπέρ των συμμάχων τους εφόσον τους ζητηθεί. Η πολιτική των ΗΠΑ έγινε ξεκάθαρη με δήλωση της H. Clinton το 2010 σε επίσκεψή της στην πρωτεύουσα του Βιετνάμ, Hanoi, σχετικά με τη διαμάχη στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, σύμφωνα με την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προασπίσουν το εθνικό συμφέρον για την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και του σεβασμού του διεθνούς δικαίου, ενώ παράλληλα δε θα δεχτούν καμία μονομερή προσπάθεια αλλαγής του status quo, κάνοντας έκκληση για μια ειρηνική διευθέτηση της σύγκρουσης βάσει του διεθνούς δικαίου.

Πηγές:

http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-13748349

http://www.academia.edu/2062121/The_South_China_Sea_Dispute_Rising_Tensions_Increasing_Stakeshttp://www.globalsecurity.org/military/

http://thediplomat.com/2015/10/why-japan-wont-get-too-involved-in-the-south-china-sea/

http://thediplomat.com/2015/03/does-asean-have-a-south-china-sea-position/

http://thediplomat.com/2015/10/the-truth-about-chinas-new-south-china-sea-drill-proposal-with-asean/