Σήμερα, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις όλων των εποχών. Η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων και η επικράτησή τους στην πολιτική σκηνή αποτελούν τρανταχτή απόδειξη ότι το status quo και τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, που κυριαρχούσαν έως σήμερα, έχουν σταδιακά απολέσει την αίγλη και τη δύναμή τους. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι οι γαλλικές προεδρικές εκλογές, που έχουν συγκεντρώσει την προσοχή όλης της ηπείρου, αλλά και των ηγετών του υπόλοιπου κόσμου, καθότι όλοι περιμένουν τα αποτελέσματα με κομμένη την ανάσα, στις 7 Μάιου 2017. Ο δεύτερος γύρος των γαλλικών προεδρικών εκλογών θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της Γαλλίας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης, με τη Marine Le Pen και τον Emmanuel Macron να μάχονται για τη θέση. Αλλά και στην υπόλοιπη ήπειρο, τα ακροδεξιά κόμματα κερδίζουν ψηφοφόρους μέρα με τη μέρα, αυξάνοντας την επιρροή τους εντός των εκάστοτε χωρών. Η τρομοκρατία και η μεταναστευτική κρίση προσφέρουν στους εθνικιστές και λαϊκιστές πολιτικούς την ευκαιρία να σπείρουν τον φόβο και ταυτόχρονα την ελπίδα, προβάλλοντας τα δικά τους πολιτικά σχέδια ως μοναδική λύση. Πώς, λοιπόν, η τρομοκρατία και η ασφάλεια επηρεάζουν καθοριστικά τα πολιτικά δρώμενα και τα κόμματα σε ολόκληρο τον κόσμο; Ποια η σχέση τους με την έξαρση του εθνικισμού και της ακροδεξιάς κατά τα τελευταία χρόνια;

Γαλλικές προεδρικές εκλογές: το πιο πρόσφατο παράδειγμα

Η γαλλική κοινωνία βιώνει μια από τις μεγαλύτερες αλλαγές όλων των εποχών, καθώς ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών ανέδειξε νικητές τον Emmanuel Macron, έναν ανεξάρτητο κεντρώο πολιτικό, και τη Marine Le Pen, μια ακροδεξιά υποψήφια. Από την άλλη πλευρά, οι εκπρόσωποι των παραδοσιακών μεγάλων κομμάτων, του Ρεπουμπλικανικού και του Σοσιαλιστικού, δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν αρκετές ψήφους, ώστε να προχωρήσουν στον δεύτερο γύρο. Οι πολίτες φαίνεται να στράφηκαν στην ακροδεξιά και το κέντρο, εγκαταλείποντας πλήρως την αριστερά. Η αλλαγή αυτή οφείλεται σε πολλές και διαφορετικές αιτίες, όπως είναι η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση του 2009 και το μεταναστευτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη κατά τα τελευταία χρόνια. Η τρομοκρατία, όμως, και το ζήτημα της ασφάλειας των πολιτών αποτελούν τους βασικούς πυλώνες των προεκλογικών εκστρατειών των ακροδεξιών πολιτικών, όπως της Le Pen στην προκειμένη περίπτωση. Η αμφιλεγόμενη ακροδεξιά πολιτικός, επικαλούμενη τα τρομοκρατικά χτυπήματα στη Γαλλία κατά τα τελευταία δύο χρόνια, υποστήριξε ότι η μετανάστευση αυξάνει τον κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων, ενισχύοντας έτσι την ισλαμοφοβία στη χώρα. Ταυτόχρονα, δήλωσε ότι είναι υπέρμαχος της Ευρώπης των Εθνών ενώ, σε ομιλία της λίγες μέρες πριν από τον πρώτο γύρο των εκλογών, είπε “δώστε μας τη Γαλλία πίσω”. Η Le Pen συνέδεσε την τρομοκρατία και τον εξτρεμισμό με τη μετανάστευση, προσελκύοντας ψηφοφόρους οι οποίοι είτε έχουν πληγεί από τρομοκρατικά χτυπήματα, είτε έχουν τρομοκρατηθεί από αυτά. Επίσης, τάχθηκε κατά της μετανάστευσης στη χώρα, κερδίζοντας έτσι και τη μερίδα των Γάλλων εθνικιστών και ευρωσκεπτικιστών.

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις που έχει δεχθεί η Γαλλία κατά τα τελευταία δυο χρόνια έχουν συμβάλλει καθοριστικά στην άνοδο του Εθνικού Μετώπου της Le Pen και στην αύξηση της δημοτικότητάς της. Το χρονικό μερικών από τις μεγαλύτερες επιθέσεις:

• 7 Ιανουαρίου 2015: Επίθεση ισλαμιστών εξτρεμιστών στα γραφεία του γαλλικού σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo. Οι επιτιθέμενοι σκότωσαν εν ψυχρώ 12 άτομα, προκειμένου να εκδικηθούν για τα σατιρικά σκίτσα του Μωάμεθ.
• 26 Ιουνίου 2015: Επίθεση τζιχαντιστών σε εργοστάσιο της πόλης Saint-Quentin-Fallavier, όπου αποκεφάλισαν έναν άνδρα.
• 13 Νοεμβρίου 2015: Συγχρονισμένη επίθεση στο Παρίσι, σε επτά διαφορετικά σημεία της γαλλικής πρωτεύουσας, με τους νεκρούς να ανέρχονται στους 130 και τους τραυματίες στους 99. Οι ισλαμιστές επιτέθηκαν στο μπαρ Le Carillon και στο A La Bonne Biere, στα εστιατόρια Petit Cambodge, La Belle Equipe και Le Comptoir Voltaire, στο θέατρο Bataclan και στο Stade de France.
• 14 Ιουλίου 2016: Επίθεση τζιχαντιστή στη Νίκαια, ο οποίος παρέσυρε με μια νταλίκα και σκότωσε τουλάχιστον 86 ανθρώπους που γιόρταζαν στους δρόμους την Ημέρα της Βαστίλης.
• 3 Φεβρουαρίου 2017: Επίθεση τζιχαντιστή στο Λούβρο, ο οποίος τραυμάτισε σοβαρά έναν στρατιώτη.
• 18 Μαρτίου 2017: Ένας τζιχαντιστής προσπάθησε να αιματοκυλήσει το αεροδρόμιο Orly, πριν τον πυροβολήσουν οι δυνάμεις ασφαλείας.
• 20 Απριλίου 2017: Επίθεση μαχητή του ισλαμικού κράτους στα Ηλύσια Πεδία του Παρισιού, ο οποίος δολοφόνησε έναν αστυνομικό.

Τα παραπάνω γεγονότα στιγμάτισαν και διαφοροποίησαν τις πολιτικές πεποιθήσεις μεγάλου μέρους του πληθυσμού της χώρας, και αυτό αποδεικνύεται και από τον παρακάτω πίνακα, όπου αποτυπώνεται η αλλαγή των απόψεων του κόσμου για το Εθνικό Μέτωπο της Le Pen κατά τη διάρκεια των χρόνων:

Άλλος ένας πίνακας που δείχνει την αυξανόμενη θετική άποψη της κοινής γνώμης απέναντι στο Εθνικό Μέτωπο:

Αντίστοιχα φαινόμενα στη διεθνή σκηνή

Η Γαλλία, αν και παρουσιάζεται ως το πιο πρόσφατο παράδειγμα, δεν αποτελεί τη μοναδική χώρα όπου εθνικιστικά ακροδεξιά κόμματα εμφανίζουν ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση. Στη Γερμανία, το κόμμα Alternative für Deutschland της Frauke Petry εκπροσωπείται σε δέκα από τα δεκαέξι γερμανικά κρατικά Κοινοβούλια από το Σεπτέμβριο του 2016, ενώ το κόμμα υποστηρίζει ότι “το Ισλάμ δεν είναι μέρος της Γερμανίας”. Στην ίδια χώρα αναπτύσσει σημαντική δράση το αντιισλαμικό κίνημα PEGIDA και το νεοναζιστικό N.P.D. Στην Ουγγαρία, το Jobbik, το εθνικιστικό “Κίνημα για μια καλύτερη Ουγγαρία” του Gábor Vona, κατέλαβε τη θέση του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2014, ενώ ο Πρόεδρος της χώρας είναι ο εθνικιστής δεξιός Viktor Orbán. Επιπροσθέτως, το αυστριακό κόμμα Freiheitliche Partei Österreichs του Heinz-Christian Strache, αν και έχασε στις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2016, συνεχίζει να ασκεί μεγάλη επιρροή, εφόσον κατέχει 38 από τις 183 έδρες στο Εθνικό Συμβούλιο της Αυστρίας. Στη Φινλανδία, το κόμμα The Finns αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα μέσα στο Κοινοβούλιο από το 2015 ενώ, στη Σουηδία, το κόμμα Sweden Democrats, με αρχηγό τον Jimmie Åkesson, αποτελεί το δεύτερο πιο δημοφιλές κόμμα στη χώρα. Ακόμη, το Danish People’s Party του Kristian Thulesen Dahl στη Δανία έγινε το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στις εκλογές του 2015, κερδίζοντας το 21% των ψήφων. Στη συνέχεια, το αντι-Ισλαμικό κόμμα Partij voor de Vrijheid του Geert Wilders είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στην Ολλανδία, καθώς κέρδισε 20 έδρες στις εκλογές του 2017. Το ακροδεξιό κόμμα Nationalist Movement Party στην Τουρκία κέρδισε 40 έδρες στις εκλογές του 2015, και έγινε το τέταρτο μεγαλύτερο στη χώρα. Στην Ιταλία, το κόμμα Lega Nord per l’Indipendenza della Padania, αν και κατάφερε να συγκεντρώσει μόνο το 4% στις εκλογές του 2013, εκμεταλλεύτηκε τη μεταναστευτική κρίση, και έχει αρχίσει να κερδίζει και πάλι υποστηρικτές. Η Ελλάδα δεν ξεφεύγει από τον γενικό αυτό κανόνα, με τη Χρυσή Αυγή να αποτελεί σήμερα το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στην ελληνική βουλή. Ουσιαστικά, μόνο σε μια περιοχή του Νότου της Ευρώπης (Ισπανία, Πορτογαλία) έχει η ακροδεξιά περιθωριακά ποσοστά.

Υπάρχουν πολλά ακόμη παραδείγματα ενίσχυσης της ακροδεξιάς, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Brexit, γεγονός που συγκλόνισε την ήπειρο, καθώς ελάχιστοι το προέβλεψαν, είναι ένα ακόμη αποτέλεσμα της “εθνικοποίησης” των κρατών και του συνεχώς αυξανόμενου ευρωσκεπτικισμού. Σε παγκόσμια κλίμακα, η νίκη του Donald Trump, ο οποίος στην προεκλογική του καμπάνια διεμήνυε “America First”, καθιστά σαφές πως ο εθνικισμός, ο λαϊκισμός και η ισλαμοφοβία αποτελούν διεθνή φαινόμενα. Η εκλογή του Trump χαροποίησε όλους τους Ευρωπαίους ακροδεξιούς, ενώ από πολλούς θεωρήθηκε ως οιωνός για την επιστροφή στα “έθνη-κράτη”. Ο Αμερικανός πρόεδρος εστίασε -μεταξύ άλλων- στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την οποία απέδωσε στην ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση και μετανάστευση. Άλλωστε, οι Η.Π.Α βρίσκονται συχνά στο στόχαστρο τρομοκρατικών οργανώσεων, με πιο πρόσφατη τη βομβιστική επίθεση κατά τη διάρκεια του Μαραθωνίου της Βοστώνης, το 2013, και την αιματηρή επίθεση στο Pulse nightclub στο Ορλάντο, το 2016, όπου 50 άνθρωποι σκοτώθηκαν από εξτρεμιστές ισλαμιστές. Η Αμερική και η Γαλλία δεν είναι οι μοναδικές χώρες που έχουν δεχθεί τρομοκρατικές επιθέσεις κατά τα τελευταία χρόνια. H Γερμανία θρήνησε δεκάδες θύματα σε τέσσερις ξεχωριστές επιθέσεις στο Würzburg, στο Μόναχο, στο Ansbach και στο Reutlingen, το 2016, αλλά και στο Βερολίνο, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, όταν ένα φορτηγό παρέσυρε και σκότωσε 12 ανθρώπους. Στις 22 Μαρτίου 2016 οι Βρυξέλλες βυθίστηκαν στο πένθος, λόγω ταυτόχρονων βομβιστικών επιθέσεων που είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο 32 ανθρώπων. Έναν χρόνο μετά, στις 22 Μαρτίου 2017, ένας τρομοκράτης επιτέθηκε στο βρετανικό Κοινοβούλιο και στη γέφυρα του Westminster, σκοτώνοντας 5 ανθρώπους. Επίσης, η Τουρκία αποτελεί τον αποδέκτη των περισσότερων τρομοκρατικών επιθέσεων κατά τα τελευταία χρόνια, από τη δολοφονία του Ρώσου πρέσβη Andrei Karlov στην Άγκυρα το 2016, μέχρι και την επίθεση στο κλαμπ Reina της Κωνσταντινούπολης κατά την πρώτη μέρα του 2017.

Ακροδεξιά και τρομοκρατία

Τα παραπάνω παραδείγματα τρομοκρατικών επιθέσεων έχουν συγκλονίσει τη διεθνή κοινότητα, και έχουν χρησιμοποιηθεί από λαϊκιστές της άκρας Δεξιάς, οι οποίοι καλλιεργούν τον φόβο για τον “εξισλαμισμό” της Ευρώπης, ενώ διατυμπανίζουν ότι οι χώρες πρέπει να επειγόντως πολεμήσουν για την εθνική, πολιτισμική και οικονομική τους επιβίωση. Η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού και των εθνικιστικών κομμάτων δεν μπορεί παρά να συνδεθεί και με την αύξηση των τρομοκρατικών χτυπημάτων. Η επιχειρηματολογία, όμως, των ακροδεξιών, και η ισλαμοφοβία πάνω στην οποία βασίζονται, μπορεί να μεταβάλλει επικίνδυνα την ασφάλεια της διεθνούς κοινότητας καθώς, μαζί με τη ραγδαία αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων, παρατηρείται αντίστοιχο ξέσπασμα ρατσιστικών επιθέσεων. Η ασφάλεια των πολιτών του κόσμου δεν εξαρτάται, λοιπόν, μόνο από την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, αλλά και από την αντίσταση στον φόβο και τον ρατσισμό, που συχνά καλλιεργούνται από τα ακροδεξιά κόμματα για την προσέλκυση ψηφοφόρων. Μήπως το πρόγραμμα άμυνας και ασφάλειας των πολιτών, που διατυμπανίζουν οι ακροδεξιοί πολιτικοί, μετατρέπεται σε κίνημα μίσους και φόβου κατά του μουσουλμανικού κόσμου;

Πηγές:

1. Beauchamp, Z. (2017). The French election, explained in 9 maps and charts. Available at: http://www.vox.com/world/2017/4/25/15409924/french-election-charts (Accessed 25 March 2017)
2. Forster, F. (2016). Europe’s new fascism? The far-right leaders hoping to take power in 2017. Available at: http://www.independent.co.uk/news/world/europe/marine-le-pen-geert-wilders-norbert-hofer-rise-of-fascism-europe-far-right-leaders-donald-trump-a7417276.html (Accessed 25 March 2017)
3.  Samuel, H. (2017). How Champs Elysees attack could swing the French presidential election. Available at: http://www.telegraph.co.uk/news/2017/04/20/terrorism-france-having-huge-impact-presidential-election/ (Accessed 25 March 2017)
4. BBC. (2016). Timeline: Attacks in France. Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-33288542 (Accessed 25 March 2017)
5. Chumley, C. (2017). Le Pen, a la Donald Trump, warns ‘mass immigration’ brings ‘terrorism’. Available at: http://www.washingtontimes.com/news/2017/apr/18/frances-le-pen-warns-behind-mass-immigration-there/ (Accessed 25 March 2017)
6. Invernizzi Accetti, C. (2017). The French Election and Europe’s New Normal. Available at: https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-04-25/french-election-and-europes-new-normal?cid=nlc-fatoday-20170425&sp_mid=53925710&sp_rid=cm9tYW5vdW5lZmVsaUBnbWFpbC5jb20S1&spMailingID=53925710&spUserID=MjU2OTgxNDUzODA2S0&spJobID=1144228022&spReportId=MTE0NDIyODAyMgS2 (Accessed 25 March 2017)
7. BBC. (2016). Germany attacks: What is going on? Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-36882445
8. Montaugue, Z., Rosen, K. and Williams, T. (2016). Recent Terrorist Attacks in Turkey. Available at: https://www.nytimes.com/interactive/2016/12/31/world/europe/turkey-recent-attacks.html?_r=0 (Accessed 25 March 2017)
9. Oliphant, R. and Rothwell, J. (2016). Russian ambassador to Turkey Andrey Karlov shot dead by police officer in Ankara who shouted ‘Aleppo, revenge’. Available at: http://www.telegraph.co.uk/news/2016/12/19/russias-ambassador-turkey-shot-assassination-attempt1/ (Accessed 25 March 2017)