Προπολεμικά, η επαρχία του Χαλεπίου (Aleppo) αποτελούσε την κατά κεφαλήν πλουσιότερη και πλέον βιομηχανική περιοχή της Συρίας. Με πληθυσμό που έφτανε το ένα τέταρτο, περίπου, του συνολικού συριακού πληθυσμού, ο έλεγχός της θα εξασφάλιζε μεγάλα οικονομικά και πολιτικά οφέλη στην εμπόλεμη πλευρά που θα την αποκτούσε.

Υπό αυτό το πρίσμα, δεν είναι καθόλου δύσκολο να γίνει κατανοητό το πώς η συγκεκριμένη επαρχία, τελικά, κατέληξε να είναι η μοναδική -μαζί με αυτή της πρωτεύουσας, Δαμασκού- στην οποία όλες οι εμπλεκόμενες ένοπλες ομάδες του εμφυλίου έχουν εξασφαλίσει έλεγχο εδάφους. Σε έναν τυπικό, “συνηθισμένο” εμφύλιο πόλεμο, το γεγονός αυτό θα ήταν φυσιολογικό. Στον Συριακό εμφύλιο πόλεμο, ωστόσο, είναι εντυπωσιακό ότι σε μια περιοχή μικρής, σχετικά, έκτασης συνυπάρχουν η ισλαμική αντιπολίτευση, η κουρδική αντιπολίτευση μαζί με κουρδικές φιλοκυβερνητικές πολιτοφυλακές, το Ισλαμικό “Κράτος”, η ισλαμική και τουρκομανική αντιπολίτευση υπό τουρκική αιγίδα, αλλά και ο Κυβερνητικός Στρατός μαζί με Ιρανούς, Αφγανούς, Ιρακινούς και Λιβανέζους συμμάχους.

Η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί κατά τα τέλη του 2016 στη συγκεκριμένη επαρχία ήταν, για πρώτη φορά από τις αρχές του εμφυλίου, υπέρ των κυβερνητικών δυνάμεων. Έχοντας καταφέρει να ανατρέψουν την πολιορκία του Δυτικού Χαλεπίου, πρωτεύουσας του Κυβερνείου και μεγαλύτερης πόλης της χώρας, οι φιλοκυβερνητικοί και οι σύμμαχοί τους είχαν επιβάλλει τη δική τους πολιορκία στο Ανατολικό, αυτή τη φορά, Χαλέπι. Εκτός, όμως, του ελέγχου της πολύ σημαντικής ζώνης του αστικού κορμού, το βόρειο τμήμα της επαρχίας παρέμενε είτε υπό κουρδικό είτε υπό φονταμενταλιστικό έλεγχο, με μια μικρή ζώνη ελέγχου γύρω από την πόλη Azaz, υπό τη μετριοπαθή ισλαμική αντιπολίτευση.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Τουρκία -εφόσον αποτελεί το μόνο κράτος που συνορεύει στα βόρεια με τη Συρία, και άρα με τη συγκεκριμένη επαρχία- είχε, εν πολλοίς, βρεθεί να απειλείται από μια κατάσταση που η ίδια είχε -άμεσα ή έμμεσα- διαμορφώσει, στα πλαίσια της επιδίωξής της να ανατρέψει το καθεστώς Assad. Συγκεκριμένα, αντί του μισητού δικτάτορα, είχε πλέον να αντιμετωπίσει μία συνομοσπονδία Κούρδων και Αράβων (Rojava) από τη μία πλευρά, και το ” Ισλαμικό Κράτος” από την άλλη, το οποίο αξίζει να σημειωθεί πως βρισκόταν πλέον σε μάλλον εμπόλεμη, παρά φιλική στάση απέναντί της, με τα τρομοκρατικά χτυπήματα σε πληθώρα τουρκικών πόλεων να το αποδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας.

Ήδη, από την άνοιξη του 2016, οι φήμες για τουρκική επέμβαση είχαν αρχίσει να πληθαίνουν όταν, σε μια απρόσμενη κίνηση, οι κουρδικές δυνάμεις συμμάχησαν προσωρινά με το καθεστώς Assad, ώστε να καταλάβουν τις περιοχές γύρω από το Κυβερνείο του Χαλεπίου έναντι της αντιπολίτευσης, αποκόπτοντας την τελευταία μεγάλη οδό ανεφοδιασμού προς την πρωτεύουσα πόλη, ως αντάλλαγμα υπέρ του καθεστώτος. Μάλιστα, ο ίδιος ο Πρόεδρος Erdoğan είχε δηλώσει πως τυχόν κουρδική επίθεση έναντι της τελευταίας πόλης της αντιπολίτευσης, Azaz, θα σηματοδοτούσε αυτομάτως τουρκική επέμβαση. Πράγματι, οι Κούρδοι περικύκλωσαν από τα δυτικά την Azaz, αλλά δεν κινήθηκαν προς αυτήν. Αντιθέτως, προτίμησαν να εγκαταλείψουν αυτό το “κόκκινο πανί”, και να αποπειραθούν να ενώσουν τα καντόνια τους στα νότια σύνορα της Τουρκίας εις βάρος του “Ισλαμικού Κράτους”, αντί να στραφούν έναντι της στενής λωρίδας που απέμενε στους -υποστηριζόμενους από την Τουρκία- αντικαθεστωτικούς.

Τελικά, η τουρκική επέμβαση ήρθε στα τέλη του καλοκαιριού του 2016, όταν οι κουρδικές δυνάμεις πράγματι βρέθηκαν μπροστά στο άμεσο ενδεχόμενο ένωσης των καντονιών τους, και δημιουργίας αυτόνομης κουρδικής λωρίδας στα νότια σύνορα της Τουρκίας, μετά την κατάληψη της πόλης Manbij στα ανατολικά. Στόχος της επέμβασης αυτής ήταν η “απαλλαγή των τουρκικών συνόρων από την τρομοκρατία“. Οι τουρκικές δυνάμεις προσέφεραν τη μηχανική υποστήριξη, ενώ οι φίλια προσκείμενοι “αντάρτες” παρείχαν τις “μπότες στο έδαφος”. Η εν λόγω επιχείρηση ονομάστηκε “Ασπίδα του Ευφράτη”.

Ως τα τέλη του Δεκέμβρη του 2016 -έπειτα από μια εύκολη προέλαση, η οποία επέτρεψε τη δημιουργία διαδρόμου μεταξύ των πόλεων Jarabulus και Azaz, ενώ, παράλληλα, απέτρεψε την ένωση των κουρδικών καντονιών-, οι συριακές αντιπολιτευόμενες και τουρκικές δυνάμεις βρέθηκαν προ των πυλών τριών μικρών γειτονικών πόλεων: Bza’a, Qabasin και Al-Bab. Παρά την εύκολη ως τότε επιχείρηση, οι τρεις αυτές κωμοπόλεις επέφεραν μεγάλες απώλειες στις αντικαθεστωτικές δυνάμεις, αλλά και στις τουρκικές που τις συνόδευαν, με αποτέλεσμα τον θάνατο πάνω από 70 Τούρκων στρατιωτών στα πλαίσια των μαχών για την κατάληψη των τριών παραπάνω πόλεων. Χαρακτηριστικά της εν λόγω αποτυχίας των αντικαθεστωτικών και τουρκικών δυνάμεων ήταν τα προπαγανδιστικά βίντεο του “Ισλαμικού Κράτους”, στα οποία επιδεικνύονται κατειλημμένα τουρκικά άρματα μάχης Leopard 2.

Εντέλει, με το πολιτικό κόστος να ανεβαίνει με κάθε νέο φέρετρο που επέστρεφε στην Άγκυρα, κάποιου είδους ύποπτη συμφωνία επήλθε μεταξύ “Ασπίδας του Ευφράτη” και “Ισλαμικού Κράτους”, ώστε το τελευταίο να αποχωρήσει από τις τρεις παραπάνω συριακές πόλεις, έπειτα από εξαντλητικές και πολύνεκρες μάχες μηνών, οι οποίες δεν είχαν αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα για τους επιτιθέμενους. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως η διαπραγμάτευση αυτή είναι η πρώτη στην οποία συμμετέχει σώμα του “Ισλαμικού Κράτους”, καθώς, ως τώρα, η συνήθης αντιμετώπιση ήταν νίκη ή θάνατος.

Παράλληλα, οι συριακές φιλοκυβερνητικές δυνάμεις προήλασαν από το Νότο, συναντώντας τους αντικαθεστωτικούς και τις τουρκικές εμπροσθοφυλακές κατά τις πρωινές ώρες της 26ης Φεβρουαρίου του 2017, δίχως ανταλλαγή πυρών και αιματοχυσία. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε ένα περίεργο modus vivendi μεταξύ των δύο πλευρών, δεδομένου ότι οι μεν συνιστούν αντικαθεστωτικές δυνάμεις με υποστήριξη ξένης χώρας σε ξένο έδαφος, ενώ οι δε έχουν διακηρύξει σε όλους τους τόνους πως η “Ασπίδα” αποτελεί κίνηση εχθρική προς το συριακό κράτος, και θα αντιμετωπιστεί ως τέτοια.

Το γεγονός αυτό εγείρει ένα βασικό ερώτημα: Μήπως υπάρχει κάποια συμφωνία κάτω από το τραπέζι σχετικά με την ανοχή της τουρκικής εισβολής από τον Συριακό Στρατό, ενδεχομένως και με ρωσική εγγύηση, ώσπου να καταλαγιάσουν οι μεγάλες φλόγες του πολέμου;

Σίγουρα, προς επίρρωση του συγκεκριμένου σεναρίου εμφανίζεται η πρόσφατη επαναπροσέγγιση Ρωσίας και Τουρκίας, κατά την οποία οι δύο δυνάμεις, από τα πρόθυρα του πολέμου όπου βρίσκονταν, καθίστανται σύμμαχοι κατά “της τρομοκρατίας”. Υπάρχουν, επιπλέον, σοβαρές ενδείξεις ότι η Τουρκία έχει αμβλύνει την υλική υποστήριξή της προς τζιχαντιστικές συριακές οργανώσεις, ενώ οι συνομιλίες της Astana μεταξύ συριακής αντιπολίτευσης και κυβέρνησης -χωρίς τις Η.Π.Α. στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, παρά μόνο με την ίδια την Τουρκία και τη Ρωσία ως μεσολαβήτριες-εγγυήτριες- φανερώνουν τον πρώτο παραγκωνισμό των Δυτικών από ένα μεγάλο γεγονός στη Μέση Ανατολή, αλλά και μια ιδιότυπη συμμαχία-χωρισμό σε σφαίρες επιρροής μεταξύ αυτών των παράδοξων, πλέον, “συμμάχων”.

Η τουρκική επαναπροσέγγιση, και περίεργη ειρήνευση με το συριακό καθεστώς, ίσως καθορίζεται και από το αμοιβαίο συμφέρον που ο Bashar al-Assad και ο Recep Tayyip Erdoğan έχουν τελικά απέναντι στην παρεμπόδιση δημιουργίας κουρδικής αυτόνομης λωρίδας στη Βόρεια Συρία. Η “Ασπίδα του Ευφράτη”, παρότι ξεκίνησε με μαξιμαλιστικές ιαχές περί “απελευθέρωσης” της πόλης του Χαλεπίου, ανατροπής του Assad, αλλά και ανακατάληψης της Raqqa από το “Ισλαμικό Κράτος”, καταλήγει ίσως σε μια θεωρητικά απολύτως ρεαλιστική, όμως πρακτικά ανίερη συμμαχία μεταξύ άλλοτε ορκισμένων εχθρών, οι οποίοι αντιλαμβάνονται ότι οι λόγοι της εχθρότητάς τους έχουν εκλείψει: Οι Assad και Erdoğan παραμένουν στην εξουσία, οι Κούρδοι βρίσκονται και πάλι χωρίς κράτος, το Ισλαμικό “Κράτος” είναι διαλυμένο, και η Ρωσία παρουσιάζεται με ενισχυμένη -πλέον και αεροπορική- παρουσία στη Μέση Ανατολή. Μόνη χαμένη εμφανίζεται η Δύση, που βλέπει εαυτόν με ολοένα μειούμενη παγκόσμια ισχύ και προβολή αυτής. Η “Ασπίδα του Ευφράτη” έγινε, λοιπόν, “Δόρυ” στην καρδιά τριών αιώνων αποικιοκρατίας: Για πρώτη φορά στη σύγχρονη Ιστορία, καμία παραδοσιακή βιομηχανική δύναμη δεν ορίζει τις τύχες της Μέσης Ανατολής.

Πηγές:

1. BBC (2016) Profile: Aleppo, Syria’s second city. Available at: http://www.bbc.com/news/world-middle-east-18957096 (Accessed: 5 March 2017).
2. Hall, R. (2016) Analysis: Why U.S. Allies are fighting each other in northern Syria. Available at: https://www.newsdeeply.com/syria/articles/2016/08/31/analysis-why-u-s-allies-are-fighting-each-other-in-northern-syria (Accessed: 5 March 2017).
3. Iddon, P. (2016) Turkish soldiers are dying in operation Euphrates shield. Available at: https://warisboring.com/turkish-soldiers-are-dying-in-operation-euphrates-shield-38c5efec3521#.3vtstbyeg (Accessed: 5 March 2017).
4. MEE Staff (2017) US-backed Kurdish forces agree to hand over key area to Syrian government. Available at: http://www.middleeasteye.net/news/us-backed-kurdish-forces-agree-hand-over-key-area-syrian-government-2116188328 (Accessed: 5 March 2017).
5. Beat, M. (2017) The value added of Astana talks on Syria. Available at: https://www.dailysabah.com/op-ed/2017/02/22/the-value-added-of-astana-talks-on-syria (Accessed: 5 March 2017).