Παρατηρώντας τη σύγχρονη διεθνή πολιτική σκηνή, γίνεται σαφές πως πολλά κράτη είναι αναμεμειγμένα σε διαμάχες με γειτονικά τους. Οι περισσότερες από αυτές τις διαμάχες έχουν ως βάση το αίσθημα της αυτοδιάθεσης των λαών, και την επιθυμία τους για τη δημιουργία ή την ενίσχυση του έθνους-κράτους. Σε αυτό το πλαίσιο παρουσιάζεται και η μακροχρόνια διαμάχη στην περιοχή της Παλαιστίνης, η οποία, σήμερα, ορίζεται εντός των συνόρων του κράτους του Ισραήλ. Η συγκεκριμένη εδαφική διαμάχη παρουσιάζει κάποιες ξεχωριστές ιδιότητες που δυσκολεύουν το έργο της διεθνούς κοινότητας για την επίλυσή της. Στο παρόν κείμενο θα εξεταστούν οι αιτίες και οι επιδράσεις αυτής της διαμάχης, καθώς και οι σημαντικότεροι σταθμοί στην ιστορία των αντιμαχόμενων λαών. Τα ανωτέρω στοιχεία θα βοηθήσουν στην εξαγωγή ενός ρεαλιστικού συμπεράσματος, αναφορικά με την έκβαση ορισμένων ζητημάτων που απασχολούν την επικαιρότητα.

Η περιοχή ανά τους αιώνες

Η Παλαιστίνη τοποθετείται σε μια μικρή σε έκταση περιοχή η οποία, όμως, είναι πυκνοκατοικημένη, και χαρακτηρίζεται ως μεγάλης θρησκευτικής αξίας για τρεις από τις μεγαλύτερες θρησκείες του κόσμου. Βρίσκεται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, και είναι περικυκλωμένη από πέντε Αραβικά κράτη τα οποία, στο παρελθόν, ενεπλάκησαν στη διαμάχη επί του εδάφους της.

Χάρτης της Μέσης Ανατολής που δείχνει το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, τη Συρία και το Λίβανο, συμπεριλαμβανομένων της Γάζας, των Υψωμάτων του Γκολάν και της Δυτικής Όχθης. Πηγή: wikipedia.org

Στην υπό εξέταση περιοχή κατοικούν δύο εθνότητες – οι Ισραηλινοί Εβραίοι και οι Παλαιστίνιοι Άραβες. Η διαμάχη ανάμεσά τους τοποθετείται χρονικά λίγο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η περιοχή βρισκόταν ακόμη υπό Βρετανική κυριαρχία. Οι Βρετανοί είχαν δώσει υποσχέσεις και στις δύο εθνοτικές ομάδες, ότι θα στήριζαν τη δημιουργία και ενός Ισραηλινού κράτους, αλλά και ενός Αραβικού Παλαιστινιακού, με στόχο την εκπλήρωση των αιτημάτων τους για αυτοδιάθεση (United Nations, 2008). Το 1947 το Ηνωμένο Βασίλειο μετέφερε την ευθύνη για τη δημιουργία των παραπάνω κρατών στον -νεοσύστατο τότε- Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.), ο οποίος αμέσως ξεκίνησε τη διαδικασία εξέτασης των υποβληθέντων αιτημάτων (Beinin J., Hajjar L., 2014).

Και οι δυο πλευρές ισχυρίζονται ότι έχουν ισχυρούς δεσμούς με τον τόπο αυτό, θέλοντας να γίνουν αποδεκτές οι θέσεις τους για δημιουργία κράτους στη συγκεκριμένη περιοχή. Η πλευρά των Ισραηλιτών υποστηρίζει την εγγύτητά της στην περιοχή, ανατρέχοντας στους βιβλικούς καιρούς – αναφορικά με την υπόσχεση της γης του Ισραήλ στο λαό του Θεού, αλλά και με τη δίωξη που αντιμετώπισαν κατά τα προηγούμενα χρόνια, κυρίως στην Ευρώπη, λόγω του αυξημένου αντισημιτισμού. Από την πλευρά τους, οι Παλαιστίνιοι στηρίζουν το αίτημά τους στο γεγονός ότι κατοικούν στην εν λόγω περιοχή κατά τα τελευταία 2000 χρόνια.

Χάρτης του σχεδίου κατανομής των Ηνωμένων Εθνών. Πηγή: wikipedia.org

Στην προσπάθειά της να ικανοποιήσει και τις δυο πλευρές, η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. κατέληξε στην απόφαση “Partition Plan”, η οποία διαιρούσε την περιοχή σε Ισραηλινό κράτος και σε Παλαιστινιακό κράτος, με ανεξάρτητη πρωτεύουσα και των δυο κρατών την Ιερουσαλήμ, η οποία θα βρισκόταν υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών (United Nations, 2008). Η Ισραηλινή πλευρά, αν και όχι πλήρως ευχαριστημένη από το τελικό πλάνο, συμφώνησε με την απόφαση αυτή. Όμως, η Παλαιστινιακή πλευρά και τα υπόλοιπα Αραβικά κράτη την απέρριψαν, διότι θεώρησαν πως, με αυτή τη λύση, τιμωρούνται εκείνοι για τα εγκλήματα των Ευρωπαίων κατά των Εβραίων, που πλέον κατοικούν στα εδάφη τους.

Το 1948, το Ισραήλ ανακηρύσσει τη δημιουργία κράτους μέσα στα όρια που όριζε η εν λόγω απόφαση. Ωστόσο, το γεγονός που ακολούθησε και επηρέασε περισσότερο την εξέλιξη του ζητήματος ήταν ο Πόλεμος των Έξι Ημερών, το 1967, ο οποίος έληξε με το Ισραήλ να κατέχει και τα εδάφη που προορίζονταν για το Παλαιστινιακό κράτος (Beinin J., Hajjar L., 2014). Έκτοτε, το Παλαιστινιακό ζήτημα πήρε άλλες διαστάσεις, δυσχεραίνοντας μέχρι και σήμερα την επίλυσή του.

Η θρησκευτική φύση της διαμάχης

Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, είναι συνηθισμένο να εμπλέκονται πολιτικά/εθνοτικά με θρησκευτικά κίνητρα στις διαμάχες των κρατών. Παρομοίως, στην περιοχή της Παλαιστίνης, αν και πρωτεύον ζήτημα είναι η συνύπαρξη δυο διαφορετικών φυλών στην ίδια περιοχή, υπάρχουν και δευτερεύοντα ζητήματα, θρησκευτικής φύσεως. Οι δυο λαοί διαχωρίζονται με κριτήριο τη θρησκεία, καθώς οι μεν Ισραηλίτες είναι Εβραίοι, οι δε Παλαιστίνιοι είναι στην πλειοψηφία τους Σουνίτες Μουσουλμάνοι.

Για τους Ισραηλίτες, η θρησκεία υπήρξε βασικό στοιχείο για τη διεκδίκηση ενός κράτους στην περιοχή της Παλαιστίνης, αλλά και για τη συσπείρωση των Εβραίων της διασποράς, με σκοπό την επιστροφή τους στο Ισραήλ. Από την άλλη πλευρά, οι Παλαιστίνιοι, μέσω της θρησκείας τους, βρήκαν συμμάχους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, κάποιες εξτρεμιστικές ομάδες που αναδύθηκαν -ειδικά μετά την κατάληψη των διεκδικούμενων Παλαιστινιακών εδαφών- έχουν δυσκολέψει το διάλογο μεταξύ των δυο πλευρών (Reiter Y., 2010) (Landau Y., n.d.).

Σοβαρό ζήτημα, με θρησκευτικές προεκτάσεις, είναι φυσικά και η Ιερουσαλήμ. Για Εβραίους και Χριστιανούς, η Ιερουσαλήμ είναι η σημαντικότερη θρησκευτική πόλη, ενώ και για τους Μουσουλμάνους είναι η τρίτη σημαντικότερη (Landau Y., n.d.). Η σημασία που έχει γι’ αυτές τις τρεις θρησκείες, αλλά και η επιθυμία των δυο λαών να την ορίσουν ως πρωτεύουσα, αποδεικνύουν ακριβώς το πόσο σπουδαία είναι η κατοχή της, αλλά και το λόγο για τον οποίο ο Ο.Η.Ε. επιθυμούσε το διεθνή έλεγχό της (United Nations, 2008). Ακόμη και στις συζητήσεις που γίνονται σήμερα, το θέμα της Ιερουσαλήμ είναι ένα από εκείνα που φαντάζει δύσκολο να διευθετηθούν.

Το Τείχος των Δακρύων, η Οδός του Μαρτυρίου και ο ναός του Πανάγιου Τάφου συνθέτουν την τρίτη ιερότερη τοποθεσία για τους Μουσουλμάνους. Πηγή: makingsenseofthings.info

Σημαντικότερες κρίσεις

Εξετάζοντας την ιστορία του Ισραηλινού κράτους, παρατηρούμε ότι χαρακτηρίζεται από πολέμους – είτε με τα γειτονικά του κράτη, είτε με τους Παλαιστινίους. Οι πολεμικές συγκρούσεις ξεκίνησαν την επόμενη κιόλας μέρα της ανακοίνωσης της ανεξαρτησίας του Ισραήλ, όταν δέχτηκε επίθεση από τέσσερα γειτονικά κράτη. Από αυτό τον πόλεμο το Ισραήλ βγήκε κερδισμένο, καθώς απέκτησε εδάφη πέραν του πλάνου του Ο.Η.Ε., με τις Παλαιστινιακές περιοχές της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας να κατακτώνται από την Ιορδανία και την Αίγυπτο, αντίστοιχα (United Nations, 2008).

• Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών

Έδαφος που κατείχε το Ισραήλ πριν και μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών. Τα Στενά του Τιράν είναι κυκλωμένα, μεταξύ του κόλπου της Άκαμπα προς τα βόρεια και της Ερυθράς Θάλασσας προς τα νότια. Πηγή: wikipedia.org

Ωστόσο, το 1967, με τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, οι περιοχές της Δυτικής Όχθης, της Γάζας, τα υψίπεδα Γκολάν, αλλά και η χερσόνησος του Σινά θα περάσουν στην κατοχή του Ισραήλ, έπειτα από ένα προληπτικό ταυτόχρονο χτύπημα στην Αίγυπτο και τη Συρία. Από τότε και στο εξής, η έκβαση αυτού του πολέμου θα επιδράσει αποφασιστικά στο Παλαιστινιακό ζήτημα. Η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας “Resolution 242” καλεί το Ισραήλ να αποχωρήσει από τα εδάφη που κατέλαβε. Ωστόσο, το αίτημα αυτό δεν πραγματοποιείται (UN Secirity Council Resolution 242,1967). Έκτοτε, ο Παλαιστινιακός λαός θεωρεί πως βρίσκεται υπό κατοχή, και επιδιώκει την ανεξαρτητοποίησή του από τον Ισραηλινό έλεγχο.

• Η πρώτη Intifada

Το 1987, οι σχέσεις μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πληθυσμών -για πρώτη φορά εντός των συνόρων- έφτασαν στο ναδίρ, με την έναρξη της πρώτης Intifada – δηλαδή της μαζικής εξέγερσης του Παλαιστινιακού λαού για την αποτίναξη της Ισραηλινής κυριαρχίας. Συγκεκριμένα, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως η εξέγερση δεν ξεκίνησε από την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Αντίθετα, αποτελούσε προϊόν διαφόρων ειδών “κοινωνικής ανυπακοής” από ανθρώπους διαφόρων ηλικιών και, σε πολλές περιπτώσεις, χωρίς προηγούμενο τέτοιας συμπεριφοράς (United Nations, 2008). Σε κάθε περίπτωση, αυτή η μη οργανωμένη εξέγερση δείχνει την ανάγκη του Παλαιστινιακού λαού για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, ανεξαρτήτως πολιτικών σκοπιμοτήτων, γι’ αυτό και παραμένει τόσο σημαντική (Beinin J., Hajjar L., 2014). Τελείωσε το 1991, με το συνέδριο της Μαδρίτης, και είχε ως αποτέλεσμα την πρόκληση μεγάλου ενδιαφέροντος στη διεθνή κοινότητα, η οποία, έκτοτε, έδωσε περισσότερη σημασία στο ζήτημα.

• Η δεύτερη Intifada

Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 2000, ξεσπά για δεύτερη φορά σύγκρουση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, με αφορμή την επίσκεψη του τότε υποψήφιου για τη θέση του Πρωθυπουργού του Ισραήλ, Ariel Sharon, στο Temple Mount, το Μουσουλμανικό τέμενος της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, προκαλώντας τις έντονες διαμαρτυρίες των Παλαιστινίων. Η δεύτερη Intifada, η οποία διήρκεσε μέχρι τις αρχές του 2005, θεωρείται πιο αιματηρή από την πρώτη – με το Ισραήλ να κάνει χρήση του στρατού του, και τους Παλαιστινίους να κάνουν περισσότερες επιθέσεις αυτοκτονίας συγκριτικά με όλη την προηγούμενη δεκαετία.

• Η κατασκευή του Τείχους Διαχωρισμού από το Ισραήλ

Σημαντική εξέλιξη υπήρξε το 2002 όταν, επί Sharon, κατασκευάστηκε διαχωριστικό τείχος μεταξύ του Ισραήλ και της Δυτικής Όχθης, και, συνεπώς, κατέστη σαφές πως η Δυτική όχθη δεν θα μπορούσε να προσαρτηθεί χωρίς να αφομοιωθεί ο Εβραϊκός χαρακτήρας του κράτους. Το τείχος φαίνεται πως δεν είναι ακριβώς στις γραμμές της Δυτικής Όχθης, σύμφωνα με το αρχικό πλάνο, παραχωρώντας στο Ισραήλ ένα μικρό μέρος αυτών των εδαφών, και χωρίζοντας στη μέση πόλεις και μεταφορικά δίκτυα (Beinin J., Hajjar L., 2014). Η κίνηση αυτή από το Ισραήλ προκάλεσε την αντίδραση της διεθνούς κοινότητας, και είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση μιας Συμβουλευτικής Γνωμοδότησης από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Το Τείχος Διαχωρισμού στη Δυτική Όχθη στο Ισραήλ. Πηγή: huffingtonpost.ca

• Η Επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας

Η ειρήνη δεν θα κρατήσει πολύ καθώς, στα τέλη του 2008, το Ισραήλ εισέβαλε στη Λωρίδα της Γάζας για να σταματήσει τις επιθέσεις με πυραύλους από την Ισλαμική οργάνωση Hamas. Αξίζει να σημειωθεί πως, μόλις τρία χρόνια πριν, το Ισραήλ είχε αποτραβήξει τo στρατιωτικό προσωπικό και τους Ισραηλινούς εποίκους που ζούσαν εκεί, αν και διατηρούσε ακόμα τον έλεγχο της περιοχής, ενώ το 2006, τη νίκη στις εκλογές που είχαν διεξαχθεί στην Παλαιστινιακή κοινότητα απέσπασε η Hamas, προχωρώντας στην απομάκρυνση της Fatah από τη Λωρίδα της Γάζας, και διχοτομώντας ουσιαστικά την κοινότητα (BBC News, 2016). Με την Παλαιστίνη να έχει πλέον τον έλεγχο της Γάζας, δημιουργούνταν πολλά επεισόδια με το Ισραήλ, και αυτό προκάλεσε τον – μικρό σε διάρκεια – πόλεμο του 2008-2009.

• Η Επιχείρηση “Προστατευτική Αιχμή”

Με ανάλογη αφορμή, το καλοκαίρι του 2014 το Ισραήλ επενέβη εκ νέου στη Λωρίδα της Γάζας, με σκοπό, και πάλι, να σταματήσει την εκτόξευση ρουκετών στο έδαφός του από ενόπλους της Παλαιστινιακής οργάνωσης Hamas. Για μια ακόμη φορά, η σύγκρουση ήταν μικρής διάρκειας (μόλις δυο μηνών) αλλά, όπως πάντα, είχε αρκετά θύματα (BBC News, 2016). Έκτοτε, αλλά και κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, έχουν υπάρξει κι άλλα περιστατικά μικρότερης κλίμακας, τα οποία διαρκώς υπονομεύουν οποιεσδήποτε προσεγγίσεις γίνονται.

Προσπάθειες επίλυσης

Οι προσπάθειες επίλυσης του Παλαιστινιακού ζητήματος υπήρξαν πολυάριθμες, ήδη από την εποχή της πρώτης εμφάνισής του. Ωστόσο, μόλις κατά τα τελευταία 25 χρόνια, αυτές έγιναν πιο ουσιαστικές, ακολουθώντας κάποια μικρά βήματα για την εγκαθίδρυση διαλόγου.

• Το Συνέδριο της Μαδρίτης

Πρώτη αξιοσημείωτη προσπάθεια είναι το Συνέδριο της Μαδρίτης το 1991, μετά από πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (Η.Π.Α.), με στόχο τον τερματισμό της πρώτης Intifada. Σε αυτό έλαβαν μέρος αποστολές από το Ισραήλ και άλλα Αραβικά κράτη, αλλά το Ισραήλ αρχικά απαγόρευσε την εκπροσώπηση Παλαιστινιακής αποστολής. Εν τέλει, ωστόσο, συμμετείχαν και Παλαιστίνιοι απεσταλμένοι. Το πρώτο αυτό συνέδριο δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα, καθώς δυσμενείς παράγοντες, όπως η δύσκολη οικονομική κατάσταση στις κατεχόμενες περιοχές, οι παραβιάσεις δικαιωμάτων, και η κωλυσιεργία για ουσιαστικό διάλογο των συμμετεχόντων στο συνέδριο, δεν επέτρεψαν να υπάρξει κάποια κατάληξη (United Nations, 2008). Όμως, προσδιορίζεται χρονικά ως η έναρξη του ρόλου των Η.Π.Α. ως διαμεσολαβητή.

• Το Σύμφωνο του Όσλο

Δυο χρόνια αργότερα, το 1993, υπεγράφη το Σύμφωνο του Όσλο – μια πολύ σημαντική συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και του PLO, έπειτα από μυστικές συναντήσεις των δυο μερών κατά την προηγουμένη χρονιά. Το Σύμφωνο αυτό είναι ιστορικής σημασίας, καθώς πρόκειται για την πρώτη συμφωνία ειρήνης μεταξύ των δυο μερών, αλλά και ιδιαίτερης νομικής σημασίας, καθώς, για πρώτη φορά, η μια πλευρά αναγνωρίζει επίσημα την άλλη. Ακόμη, το Σύμφωνο όριζε την ανάγκη για μια Παλαιστινιακή αρχή, στην οποία, μέσα σε διάστημα πέντε ετών, θα μεταβιβάζονταν εξουσίες, αλλά και για μια υπόσχεση απομάκρυνσης των Ισραηλινών στρατευμάτων από τις Παλαιστινιακές περιοχές.

Yitzhak Rabin, Bill Clinton, και Yasser Arafat στο Λευκό Οίκο κατά την υπογραφή του Συμφώνου του Όσλο (1993). Πηγή: huffingtonpost.com

Το 1995 υπήρξε και δεύτερο Σύμφωνο, το οποίο υπεγράφη στην Αίγυπτο, με σκοπό τον καθορισμό κάποιων περαιτέρω διευκρινήσεων για τη Δυτική Όχθη. Ωστόσο, τα σημαντικότερα ζητήματα (όπως η Ιερουσαλήμ και η επιστροφή Παλαιστινίων προσφύγων) δεν διευθετήθηκαν.

Δυστυχώς, οι προσπάθειες για ειρήνη διακόπηκαν το 1996, με τη δολοφονία του Πρωθυπουργού του Ισραήλ, Yitzhak Rabin, από Ισραηλινό πολίτη που διαφωνούσε με το Σύμφωνο του Όσλο και τις επακόλουθες επιθέσεις της Hamas. Αν και δεν επέφεραν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, και οι δυο συμφωνίες είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς σηματοδοτούν την έναρξη μια νέας περιόδου στο Παλαιστινιακό ζήτημα (Office of the historian, n.d.). Είναι, επίσης, σημαντικό το γεγονός ότι ο Ο.Η.Ε. δεν διαδραμάτισε κανένα ρόλο στις συζητήσεις, καθώς, έκτοτε, θα υπάρξουν κι άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις.

• Η Σύνοδος Κορυφής στο Camp David

Το 2000, έγινε μια ακόμη προσπάθεια ειρηνικής επίλυσης, με τους αρχηγούς του Ισραήλ και της Παλαιστινιακής αρχής, Barak και Arafat αντίστοιχα, να επισκέπτονται την περιοχή Camp David ως προσκεκλημένοι του Προέδρου Clinton. Στις συνομιλίες που διεξήχθησαν, οι δυο πλευρές προσπάθησαν να συνεχίσουν στο κλίμα που είχε αναπτυχθεί στο Όσλο, και έθιξαν αρκετά ζητήματα που δεν είχαν πρωτύτερα συζητηθεί. Ωστόσο, οι συνομιλίες έληξαν χωρίς αποτέλεσμα, με το Ισραήλ και τις Η.Π.Α. να αποδίδουν ευθύνες για την κατάληξη στον Arafat (Israel Ministry of Foreign Affairs, 2000).

Εκ των υστέρων, έγινε γνωστό πως υπήρξαν μόνο προφορικές προτάσεις από μέρους του Ισραήλ, και πως αυτές ήταν αορίστου περιεχομένου και καθαρά εις βάρος της Παλαιστινιακής αρχής. Τα σημαντικά ζητήματα της Ιερουσαλήμ και των προσφύγων έμεναν για μια ακόμη φορά ανέγγιχτα, ενώ περαιτέρω προσπάθειες από τον απερχόμενο Πρόεδρο Clinton ήταν ανεπιτυχείς (Institute for Middle East Understanding, 2005). Αν και μεταξύ των πλευρών συζητήθηκαν πιο τολμηρές προτάσεις από ό,τι στο παρελθόν, η αποτυχία σύμπραξης και το κακό κλίμα που δημιουργήθηκε αργότερα είχαν ως αποτέλεσμα τη δεύτερη Intifada.

• H Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης

Ενώ κλιμακώνονταν οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Γάζας το 2002, σε συνεδρίαση της Αραβικής Ένωσης, εγκρίθηκε από τα παρευρισκόμενα κράτη η Αραβική Πρωτοβουλία για Ειρήνη, δηλώνοντας πως, αν το Ισραήλ επιστρέψει στα προ του 1967 σύνορα, και αποδεχτεί την ίδρυση ενός Παλαιστινιακού κράτους, τότε εκείνα θα αποδέχονταν το Ισραήλ και θα ξεκινούσαν διπλωματικές σχέσεις μαζί του (The Guardian, 2002). Έκτοτε, η πρωτοβουλία αυτή έχει εγκριθεί τουλάχιστον τέσσερις φορές από την Αραβική Ένωση, και εμμέσως κατηγορείται το Ισραήλ για τη μη επίλυση του ζητήματος.

Συνεδρίαση της Αραβικής Ένωσης, στο πλαίσιο της οποίας εγκρίθηκε η Αραβική Πρωτοβουλία για Ειρήνη, έλαβε χώρα στις 24 Οκτωβρίου 2001 στο Κάιρο της Αιγύπτου. Πηγή: iisd.ca

Από την πλευρά του, το Ισραήλ, αν και χαιρετίζει την εν λόγω κίνηση των Αραβικών κρατών, παραμένει και σκεπτικό απέναντί της. Αρχικά, θεωρεί πως το Παλαιστινιακό ζήτημα αφορά αποκλειστικά τις δυο πλευρές, και όχι όλο τον Αραβικό κόσμο. Έτσι, ενδιαφέρεται μόνο για διμερείς συμφωνίες με την Παλαιστινιακή αρχή. Ακόμη, πιστεύει πως οι προτάσεις της Αραβικής Ένωσης δεν είναι τέτοιες με τις οποίες θα μπορούσε να συμφωνήσει, καθώς η τελευταία παραβλέπει σε μεγάλο βαθμό θέματα ασφαλείας μείζονος σημασίας. Τέλος, βλέπει με επιφυλακτικότητα την Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης, καθώς η ψήφισή της συνέπεσε με μια πολύνεκρη επίθεση από τη Hamas, χειροτερεύοντας τη σύγκρουση με τη Γάζα (Ahren R., 2013). Συνεπώς, η Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης παραμένει μια πρόταση που επαναλαμβάνεται συχνά, λόγω της αποδοχής της από τη διεθνή κοινότητα, χωρίς, ωστόσο, να συνιστά μια ρεαλιστική λύση, μιας και ενέχει θέσεις που δύσκολα θα γίνουν αποδεκτές απ’ όλες τις πλευρές.

• Το Συνέδριο του Sharm el-Sheikh

Η δεύτερη Intifada έληξε πέντε χρόνια μετά την έναρξη της, το 2005, με το Συνέδριο του Sharm el-Sheikh, όπου συναντήθηκαν ο Πρωθυπουργός Sharon με τον Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, Abbas, για να λήξουν τις εχθροπραξίες. Ήταν μια προσπάθεια επαναφοράς της ειρηνικής επίλυσης του ζητήματος, με τις δυο πλευρές να συμφωνούν στην επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων βάσει του πλάνου “Road Map” του Ο.Η.Ε. Ωστόσο, το Συνέδριο συνοδεύτηκε από δηλώσεις Παλαιστινιακών ομάδων, όπως της Hamas, οι οποίες διέτειναν πως δεν δεσμεύονται από τα αποτελέσματά του (Rooney K., n.d.). Πράγματι, η Hamas, ακόμη και μετά από προσπάθειες του Abbas για σύμπραξη, συνέχισε τις επιθέσεις με πυραύλους στη Λωρίδα της Γάζας, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα δυο ακόμη πολέμους. Με αυτό το Συνέδριο, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής μπαίνουν πια στην πορεία προς τη λύση του ζητήματος, και, αν και δεν στέφθηκαν με επιτυχία, αποτελούν μια θετική εξέλιξη στις  σχέσεις των δυο μερών.

• Προσπάθειες επίλυσης στο πλαίσιο του Ο.Η.Ε.

Το 2014, με το τέλος του πολέμου στη Γάζα, ο Πρόεδρος Abbas προσπάθησε να προωθήσει ένα σχέδιο επίλυσης που στόχευε στην επαναφορά των προ του 1967 συνόρων εντός τριών ετών. Η πρωτοβουλία αυτή συνοδεύτηκε από τη δήλωση πως, αν απορριφθεί το εν λόγω σχέδιο, ο Abbas θα στραφεί προς τη διεθνή κοινότητα (Khoury J., 2014). Όταν παρουσιάστηκε το πλάνο στις Η.Π.Α., απορρίφθηκε από την Αμερικανική πλευρά, γιατί το εξέλαβε ως μονόπλευρη κίνηση που δεν προωθεί τη διαπραγμάτευση μεταξύ των δυο πλευρών. Αλλά και όταν τέθηκε σε ψηφοφορία μεταξύ των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, η πρόταση δεν συγκέντρωσε τις απαραίτητες ψήφους για να περάσει, με δυο χώρες να ψηφίζουν αρνητικά, και πέντε να απέχουν (United Nations Meetings Coverage, 2014).

Σημαίες των Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Πηγή: kamelhawwash.com

Η συμβολή του Ο.Η.Ε., μετά τα αρχικά ψηφίσματα σχετικά με τη δημιουργία Ισραηλινού και Παλαιστινιακού κράτους το 1947, δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως επιτυχημένη, αφού τα εκάστοτε μέτρα δεν τηρούνται και από τις δυο πλευρές. Τελευταία, όμως, η σύμπραξη Ο.Η.Ε., Ευρωπαϊκής Ένωσης, Η.Π.Α. και Ρωσίας (Quartet), με την έκδοση του “Road Map for Peace”, φαίνεται να είναι ελπιδοφόρα. Παρουσιάστηκε το 2002, εν μέσω βίαιων συγκρούσεων. Αν και απέτυχε να επιλύσει το ζήτημα το 2005 -αυτός ήταν, άλλωστε, ο αρχικός στόχος-, θέτει τις βάσεις για την επίλυση με επίκεντρο τη δημιουργία δυο κρατών. Γι’ αυτό, καλεί και τις δυο πλευρές να λάβουν αποφασιστικά μέτρα για την προστασία και διατήρηση της ειρήνης, πατάσσοντας την τρομοκρατία, και σταματώντας τους εποικισμούς. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία έχει ότι το Road Map for Peace προέρχεται από ισχυρούς δρώντες της διεθνούς κοινότητας που αναλαμβάνουν πρωτοβουλία.

• Η Συμβουλευτική Γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για το Τείχος Διαχωρισμού του Ισραήλ στα κατεχόμενα εδάφη της Παλαιστίνης

Αποφασιστική είναι η στάση που κράτησε το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (Δ.Δ.Χ.). Το 2004, εξέδωσε Συμβουλευτική Γνωμοδότηση σχετικά με το τείχος που ανήγειρε το Ισραήλ στη Δυτική Όχθη. Το Δ.Δ.Χ. κατήγγειλε ως παράνομη την ανέγερση του τείχους, και ζήτησε την καταστροφή του, καθώς αποτελεί εμπόδιο στην αυτοδιάθεση των Παλαιστίνιων, παραχωρώντας εδάφη στο Ισραήλ χωρίς νομική βάση. Ακόμη, προσκάλεσε τη διεθνή κοινότητα να μην αναγνωρίσει την εν λόγω πράξη (International Court of Justice, 2004). Όμως, η αντίδραση από πλευράς και του Ισραήλ και της διεθνούς κοινότητας δεν ήταν η επιθυμητή, αφού το πρώτο την παρέβλεψε, και συνέχισε την προγενέστερη πρακτική, ενώ οι δεύτεροι συνέχισαν να μην παίρνουν θέση επί του ζητήματος (Negotiations Affairs Department, 2016).

Επί του παρόντος

Λίγο καιρό μετά τον τελευταίο πόλεμο στη Γάζα το 2014, και την αποτυχία του πλάνου Abbas, οι σχέσεις Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής δεν φαίνεται να έχουν βελτιωθεί. Έχουν, μάλιστα, επανέλθει ζητήματα που δημιουργούν δυσαρέσκεια μεταξύ τους, και δεν δίνουν ελπιδοφόρα μηνύματα για το άμεσο μέλλον.

Ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Mahmoud Abbas παραδίδει μια ομιλία στην πόλη της Δυτικής Όχθης της Βηθλεέμ. Πηγή: aljazeera.com

Στο τέλη του 2016 σημειώθηκαν σημαντικά γεγονότα που θα συνεχίσουν να απασχολούν και την ερχόμενη χρονιά. Σε εκλογές της Fatah, τον Δεκέμβριο, επανεξελέγη ως Πρόεδρος ο Abbas, ισχυροποιώντας έτσι τη θέση του μέσα στην κοινότητα, που είχε κλυδωνιστεί κατά το τελευταίο διάστημα. Ο Abbas παρουσιάζεται ισχυρός μετά από αυτές τις εκλογές, και διαφαίνεται πως ο Παλαιστινιακός λαός συμφωνεί με τις ιδέες του για διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ (Melhem A., 2016).

Παράλληλα με τις Παλαιστινιακές εκλογές, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ αποφάσισε εκ νέου την έναρξη εποικισμών σε περιοχή της Δυτικής Όχθης, συγκεκριμένα στην πόλη Hamonah. Η απόφαση αυτή προκάλεσε τις αντιδράσεις των κατοίκων και των δεξιών κομμάτων της Knesset, που συνέστησαν πλαίσιο για τη νομιμοποίηση των εποικισμών σε Παλαιστινιακό έδαφος. Το Ισραήλ, ωστόσο, θεωρεί νόμιμη την κατοχή αυτών των εδαφών, καθώς δεν τα κατέκτησε εις βάρος κάποιου άλλου κράτους. Θεωρεί, επίσης, νόμιμο τον εποικισμό, αφού θεωρείται πως με δική τους βούληση μετακινήθηκαν οι πληθυσμοί σε αυτές τις περιοχές, χτίζοντας πόλεις, και όχι πρόχειρους οικισμούς (Ravivi, 2016). Η νομολογία αυτή, λόγω γραφειοκρατίας, δεν έχει ακόμη ψηφιστεί οριστικά από τη Βουλή, αλλά ήδη ψηφίστηκε απόφαση από το Συμβούλιο Ασφαλείας που την καταδικάζει, με αποχή των Η.Π.Α. Βέβαια, ο νέος Πρόεδρος των Η.Π.Α., Donald Trump, φαίνεται πως θα τηρήσει διαφορετική στάση επί του ζητήματος, καθώς έχει δηλώσει στο παρελθόν πως στηρίζει το Ισραήλ. Γενικά, αναμένεται πως ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ θα προσεγγίσει τον Trump για αρκετά ζητήματα της χώρας, με στόχο την αναθέρμανση των σχέσεων των δυο κρατών μετά την οκταετία Obama (Rabinowitz, 2017).

Donald Trump και Ισραήλ. Πηγή: tabletmag.com

Εν τέλει, το Παλαιστινιακό ζήτημα γίνεται αντιληπτό ως μια πολύπλοκη διαμάχη, καθώς περιλαμβάνει όχι μόνο εθνοτικές αντιπαλότητες, αλλά και θρησκευτικά στοιχεία. Με το πέρασμα των χρόνων, έχουν λάβει χώρα πολύνεκρες συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, και γι’ αυτό το λόγο εκτιμάται πως δεν θα υπάρξει κάποια άμεση λύση στο εγγύς μέλλον. Ωστόσο, η ειρήνη θα επιτευχθεί συντομότερα με τη συνέχιση των συνομιλιών και των πρωτοβουλιών για διαπραγματεύσεις. Το σχέδιο για την ύπαρξη δύο κρατών είναι μια ρεαλιστική λύση, καθώς δεν μπορεί να εκδιωχθεί κανένας από τους δυο λαούς, ούτε να εξαλειφθεί ένα ήδη υπάρχον κράτος. Ωστόσο, πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή στην ικανοποίηση των αιτημάτων και των δυο πλευρών, ώστε να γίνει βιώσιμη η εν λόγω λύση.

Πηγές:

1. Ahren, R. (2013) Why is Israel so afraid of the Arab peace initiative? Available at: http://www.timesofisrael.com/why-is-israel-so-afraid-of-the-arab-peace-initiative/ (Accessed: 22 January 2017).
2. BBC (2016) Israel profile – Timeline. Available at: http://www.bbc.com/news/world-middle-east-29123668 (Accessed: 22 January 2017).
3. Beinin, J. and Hajjar, L. (2014) Palestine, Israel and the Arab-Israeli Conflict, Middle East Research & Information Project. Available at: http://www.merip.org/sites/default/files/Primer_on_Palestine-Israel(MERIP_February2014)final.pdf (Accessed: 22 January 2017).
4. IMEU (2005) What did, in fact, happen at camp David in 2000? Available at: https://imeu.org/article/what-did-in-fact-happen-at-camp-david-in-2000 (Accessed: 22 January 2017).
5. International Court of Justice (2005) Conséquences juridiques de l’édification d’un mur dans le territoire palestinien occupé: Avis consultatif du 9 juillet 2004 = legal consequences of the construction of a wall in the occupied Palestinian territory: Advisory opinion of 9 July 2004. United States: International Court of Justice. Available at: http://www.icj-cij.org/docket/files/131/1671.pdf (Accessed: 22 January 2017).
6. Israeli Ministry of Foreign Affairs (2000) The Conclusion of the Camp David Summit – Key Points – 25-Jul-2000. Available at: http://www.mfa.gov.il/MFA/MFA-Archive/2000/Pages/The%20Conclusion%20of%20the%20Camp%20David%20Summit-%20Key%20Point.aspx (Accessed: 22 January 2017).
7. Khoury, J. (2014) Abbas’ peace plan: Israeli withdrawal from west bank within three years. Available at: http://www.haaretz.com/israel-news/1.613677 (Accessed: 22 January 2017).
8. Landau, Y. (n.d.), Holy land, unholy war: the religious dimension of the Israeli-Palestinian conflict. Hartford Seminary. Available at: http://stjamesfarmington.ctdiocese.org/Customer-Content/stjamesfarmington/CMS/files/HolyLandUnholyWar.pdf (Accessed: 22 January 2017).
9. Melhem, A. (2016) Abbas comes out of Fatah congress stronger than ever. Available at: http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/12/fatah-congress-abbas-senior-leaders-no-change.html (Accessed: 25 January 2017).
10. Negotiations Affairs Department (2016) On the 12 year anniversary of the ICJ advisory opinion. Available at: https://www.nad.ps/en/node/50426 (Accessed: 25 January 2017).
11. Office of the Historian (no date) The Oslo Accords and the Arab-Israeli Peace Process. Available at: https://history.state.gov/milestones/1993-2000/oslo (Accessed: 25 January 2017).
12. Rabinowitz, G. (2017) Israel hails ‘new era’ of relations with president trump. Available at: http://www.timesofisrael.com/israel-hails-new-era-of-relations-with-president-trump/ (Accessed: 25 January 2017).
13. Ravivi, O. (2017) Mr. President: The Israeli settlements are legal. Available at: http://www.jpost.com/Opinion/Mr-President-The-Israeli-settlements-are-legal-468410 (Accessed: 25 January 2017).
14. Reiter Y.(2010) Jerusalem Institute for Israel Studies – Study no. 406 – Barriers to Peace in the Israeli-Palestinian Conflict. Available at: http://www.kas.de/wf/doc/kas_22213-1522-2-30.pdf?110316110504 (Accessed: 25 January 2017).
15. Rooney, K. (2007) Sixteen years of Israeli-Palestinian summits. Available at: http://content.time.com/time/specials/2007/article/0,28804,1644149_1644147_1644145,00.html (Accessed: 25 January 2017).
16. The Guardian (2002) Arab peace initiative: Full text. Available at: https://www.theguardian.com/world/2002/mar/28/israel7 (Accessed: 25 January 2017).
17. Nations, U. (2008) The Question of Palestine and the United Nations. New York: United Nations Pubns. Available at: https://unispal.un.org/pdfs/DPI2499.pdf (Accessed: 25 January 2017).
18. United Nations (2014) Resolution in Security Council to Impose 12-Month Deadline on Negotiated Solution to Israeli-Palestinian Conflict Unable to Secure Nine Votes Needed for Adoption. Available at: https://www.un.org/press/en/2014/sc11722.doc.htm (Accessed: 25 January 2017).
19. United Nations (2016) Resolution 2334 (2016). Available at: http://www.un.org/webcast/pdfs/SRES2334-2016.pdf (Accessed: 25 January 2017).
20. United Nations (1967) S/RES/242 (1967) of 22 November 1967. Available at: https://unispal.un.org/DPA/DPR/unispal.nsf/0/7D35E1F729DF491C85256EE700686136 (Accessed: 25 January 2017).