Το καλοκαίρι του 2016 ξεκίνησαν στην Ευρώπη συζητήσεις, αναλύσεις και προβληματισμοί που δίχασαν και “ταρακούνησαν” τους ευρωπαϊκούς κύκλους. Ο λόγος για το ιστορικό δημοψήφισμα της 23^ης Ιουνίου για την παραμονή ή όχι της Μεγάλης Βρετανίας στην Ε.Ε. Σε κλίμα αντίδρασης και αλλαγής, οι ψηφοφόροι αποφάνθηκαν υπέρ της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από τους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δύο χρόνια πριν, στη Σκωτία -το βόρειο τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου- διεξήχθη δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση ή μη της χώρας. Τον Σεπτέμβριο του 2014, οι Σκωτσέζοι με ποσοστό 55,3% καταψήφισαν την απόσχιση και επέλεξαν την παραμονή της Σκωτίας στο Βασίλειο.

Στο εσωτερικό του Ηνωμένου Βασιλείου, ωστόσο, η αλλαγή του status quo της Βρετανίας δημιούργησε, πλέον, νέα δεδομένα. Από την επόμενη κιόλας ημέρα, στο τοπικό κοινοβούλιο και στην κοινή γνώμη, η εκστρατεία υπέρ της ανεξαρτησίας φάνηκε να αποκτά περισσότερους υποστηρικτές. Πράγματι, με την πλειοψηφία των Σκωτσέζων να ψηφίζει BREMAIN στο δημοψήφισμα του Ιουνίου, η Νicola Sturgeon -πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός – ξεκίνησε επαφές με τους επικεφαλής της Ε.Ε. με σκοπό να κρατήσει τη χώρα στην Ένωση. Οι διαδικασίες που ακολούθησαν και οι δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν, κατέδειξαν την ευρωπαϊκή κατεύθυνση των Highlanders και Lowlanders.

Το σκωτσέζικο κοινοβούλιο, σύμφωνα με την ιδιόμορφη διευθέτηση που έχει γίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο για ορισμένες εξουσίες, απέρριψε τα σχέδια της Theresa May για τον τρόπο αποχώρησης από την Ε.Ε. με μία συμβολική-μη δεσμευτική ψηφοφορία που πραγματοποίησε, ως ένδειξη διαφωνίας αναφορικά με το Brexit. Το γεγονός αυτό άνοιξε το δρόμο, από πλευράς του κεντροαριστερού-εθνικιστικού Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος (SNP), για ένα δεύτερο δημοψήφισμα ανεξαρτητοποίησης. Σε ανακοίνωσή της, η Sturgeon -ανήμερα της έγκρισης νομοσχεδίου που εξουσιοδοτούσε τη βρετανική κυβέρνηση να εκκινήσει τη διαδικασία του Brexit- δήλωσε ότι τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας “η οποία θα προστατέψει το μέλλον της Σκωτίας στην Ευρώπη“. Το τοπικό κοινοβούλιο κλήθηκε να ψηφίσει για το ενδεχόμενο διεξαγωγής ενός δεύτερου δημοψηφίσματος την Τετάρτη 22/03, ενώ εν τέλει η ψηφοφορία μετατέθηκε για την Τρίτη 28/03 λόγω του τρομοκρατικού χτυπήματος που συγκλόνισε το Λονδίνο.

Ο σκωτσέζικος λαός δύναται να κληθεί για δεύτερη φορά να αποφασίσει για το μέλλον της Σκωτίας, αυτή τη φορά εντός ή εκτός της ΕΕ.

• Ποιο θα είναι όμως το μέλλον της Σκωτίας εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας;
• Ποιες θα είναι οι στρατιωτικές και αμυντικές επιπτώσεις μιας πιθανής ανεξαρτητοποίησης της Σκωτίας;

Για να αντιληφθεί κανείς τις αμυντικές και στρατιωτικές συνδέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και το μέλλον αυτών, αρκεί να μελετήσει τις σχέσεις του Λονδίνου με την Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας της Ε.Ε. (Κ.Π.Α.Α.) αλλά και τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου (Ν.Α.Τ.Ο.). Πιο συγκεκριμένα, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η συμμετοχή του Λονδίνου στην Ε.Ε. δεν έγινε με κάποια ισχυρή δέσμευση στην Κ.Π.Α.Α., η οποία, διατηρώντας πάντα μια πιο ρεαλιστική στάση στις ευρωπαϊκές στρατιωτικές υποθέσεις, άφηνε μικρό περιθώριο για οποιαδήποτε ενοποιητική αναπτυξιακή προσπάθεια. Αντιθέτως, οι βρετανικές κυβερνήσεις ήταν πάντοτε πρόθυμες να συμβάλουν στην Ατλαντική Συμμαχία, από τη μία γιατί η υπερατλαντική διάσταση του Ν.Α.Τ.Ο. πάντα ταίριαζε με τη γεωπολιτική κατεύθυνση του Λονδίνου, αλλά από την άλλη, επειδή η ένταξη στη Συμμαχία ποτέ δεν δημιούργησε στο στρατιωτικό τομέα του Βασιλείου ιδιαίτερη πίεση.

Αξιοσημείωτο, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι στο ιδιόμορφο σύστημα όπου εμπίπτει η Βόρεια Ιρλανδία, η Ουαλία και η Σκωτία, πολλές από τις εξουσίες και δυνάμεις είναι παραχωρημένες σε αυτές με σκοπό την αποκέντρωση ορισμένων εξουσιών. Έτσι, από το πρώτο κιόλας Δημοψήφισμα της Σκωτίας για την ανεξαρτητοποίησή της από τη Βρετανία το Φθινόπωρο του 2014, το Λονδίνο ανησύχησε για το μέλλον του Βασιλικού Ναυτικού και της Βασιλικής Αεροπορίας. Αυτό συνέβη από τη στιγμή που τρεις από τις σημαντικότερες υποδομές που είναι πρωτίστως αναγκαίες για την επιχειρησιακή λειτουργία του Βασιλικού Ναυτικού βρίσκονται στην Σκωτία, ενώ η αεροπορική βάση του Lossiemouth αποτελεί την πλέον βασική μονάδα της Royal Air Force (RAF) για την προστασία του βορείου εναερίου χώρου της Βρετανίας.

Ουσιαστικά, το 63% των υποβρυχίων του Βασιλικού Ναυτικού και το σύνολο των πυρηνοκινήτων υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων της χώρας βρίσκονται στην Σκωτία. Συγκεκριμένα, η σκωτσέζικη βάση, κύρια δύναμη πυρηνικής αποτροπής στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι εκείνη που διαθέτει την δυνατότητα να τα υποστηρίξει. Πρόκειται για τη βάση HMNB Clyde στον κόλπο του Faslane, στο Gare Loch της δυτικής Σκωτίας, βόρεια της Γλασκώβης, η οποία φιλοξενεί στόλο υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων Faslane και περιλαμβάνει τέσσερα υποβρύχια κλάσης Vanguard -το HMS Vanguard (S28), το HMS Victorious (S29), το HMS Vigilant (S30) και το HMS Vengeance (S31)-, καθώς και τρία από τα επτά συνολικά πυρηνοκίνητα επιθετικά υποβρύχια κλάσης Astute που θα ναυπηγηθούν, το HMS Astute (S119), το HMS Ambush (S120) και το HMS Artful (S121).

Σε μια πιθανή αποχώρηση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο, το συγκεκριμένο ναυτικό δυναμικό θα πρέπει να μεταφερθεί στη μοναδική ναυτική βάση που θα μπορούσε να υποδεχτεί τα 7 υποβρύχια, την HMNB Devonport, στην οποία έχουν κατασκευαστεί υποδομές για την υποστήριξη των υποβρυχίων κλάσης Vanguard. Ωστόσο, μια τέτοια μεταβολή στις ναυτικές υποδομές της χώρας θα καταστήσει την βάση αυτή ευάλωτη, τόσο λόγο της συσσώρευσης του συνόλου των υποβρυχίων σε μια βάση, όσο και λόγω της γεωγραφικής θέσης της βάσης HMNB Devonport που βρίσκεται νότια της Αγγλίας, σε μια περιοχή με έντονη την παρουσία διεθνών και μη εμπορικών πλοίων. Το 2014, με το δημοψήφισμα της Σκωτίας να απειλεί το μέλλον του Βασιλικού Ναυτικού, η Βρετανία προχώρησε σε δημιουργία νέας βάσης στην περιοχή  Wearside, στην πόλη του Sunderland στην βορειοανατολική Αγγλία, με δυνατότητα επέκτασης μέχρι το 2023, έτσι ώστε να είναι σε θέση να υποστηρίξει το σύνολο των προς μετακίνηση υποβρυχίων.

Λεπτομερής χάρτης με τις στρατιωτικές βάσεις του Βασιλικού Ναυτικού και της Βασιλικής Αεροπορίας, στο εσωτερικό της Σκωτίας

Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και η Βασιλική Αεροπορία, σε μια πιθανή απόσχιση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Από την σκοπιά των επιχειρησιακών τακτικών, η Βασιλική Αεροπορία θα χάσει τη στρατηγικής σημασίας αεροπορική βάση του Lossiemouth, όπου φιλοξενούνται τα Σμήνη No. 1,  No. 2, No. 6 εξοπλισμένα με μαχητικά τύπου Typhoon FGR4, καθώς και το Σμήνος No. XV, εξοπλισμένο με αεροσκάφη Tornado GR4. Η βάση αυτή αποτελεί ιδιαίτερης σημασίας μονάδα, καθώς η πλησιέστερη είναι η αεροπορική βάση Coningsby στην ανατολική κεντρική Αγγλία, 700 χιλιόμετρα νοτιότερα από το Lossiemouth. Ταυτόχρονα, η Βασιλική Αεροπορία κινδυνεύει να χάσει δύο σταθμούς ραντάρ, τον RRH Benbecula στην νήσο North Uist, και το Κέντρο Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας στο Prestwick της Γλασκώβης, οι οποίοι βρίσκονται στη Σκωτία και προστατεύουν τη βόρεια πλευρά των βρετανικών ακτών.

Σε κάθε περίπτωση -και παρά στις όποιες υποχωρήσεις προβούν οι εκατέρωθεν κυβερνήσεις-, οι επιπτώσεις αμυντικά και επιχειρησιακά θα είναι αναμφίβολα μεγάλες για το Βασιλικό Ναυτικό και την Βασιλική Αεροπορία· οικονομικά, στρατηγικά, επιχειρησιακά και τακτικά. Μπορεί, ήδη από το 2014, να έχει γίνει κάποια προετοιμασία προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο, χωρίς της απαραίτητες κινήσεις, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με ακρίβεια τί μέλει γενέσθαι.

Από τις αρχές του μήνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ανακοινώσει πως “μία ανεξάρτητη Σκωτία θα χρειαζόταν να θέσει υποψηφιότητα προκειμένου να γίνει κράτος μέλος της Ε.Ε.“, κατά τον τότε πρόεδρό της José Manuel Barroso. Σε μια τέτοια περίπτωση, το νεοϊδρυθέν κράτος θα κληθεί να ακολουθήσει τις απαιτούμενες διαδικασίες και εγκρίσεις που επιτάσσουν οι ευρωπαϊκοί κανόνες για το σύνολο των κρατών-μελών.

Συνοψίζοντας, μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι το μέλλον της Βρετανίας και της Σκωτίας, εντός και εκτός Ενώσεων και συμφωνιών, είναι -ακόμα- άγνωστο, και οι όποιοι χειρισμοί χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή.

Πηγές:

1. Matisak, A. (2017). Brexit: What are the Security Risks for the EU and NATO. [online] Defence Matters. Available at: http://defencematters.org/news/brexit-security-risks-eu-nato/872/ [Accessed 28 Mar. 2017].
2. naftemporiki.gr. (2017). Την Τρίτη ψηφίζει το κοινοβούλιο της Σκωτίας για νέο δημοψήφισμα ανεξαρτησίας. [online] Available at: http://www.naftemporiki.gr/story/1217377/tin-triti-psifizei-to-koinoboulio-tis-skotias-gia-neo-dimopsifisma-aneksartisias [Accessed 28 Mar. 2017].
3. CNN.gr. (2017). Κομισιόν: Αν η Σκωτία ανεξαρτητοποιηθεί πρέπει να υποβάλει αίτημα ένταξης στην Ε.Ε.. [online] Available at: http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/71739/komision-an-i-skotia-anexartitopoiithei-prepei-na-ypovalei-aitima-entaxis-stin-e-e [Accessed 28 Mar. 2017].
4. Τσιμπούκης, Γ. (2017). Οι συνέπειες στο Βασιλικό Ναυτικό και Αεροπορία από μια πιθανή ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας μετά το Brexit. [online] Via Diplomacy. Available at: http://www.viadiplomacy.gr/sinepies-sto-vasiliko-naftiko-ke-aeroporia-apo-mia-pithani-anexartitopiisi-tis-skotias-meta-brexit/ [Accessed 28 Mar. 2017].
5. Campbell, G. (2017). Indyref2: What is the SNP’s approach to EU membership? [online] BBC News. Available at: http://www.bbc.com/news/uk-scotland-scotland-politics-39285798 [Accessed 28 Mar. 2017].
6. BBC News. (2017). Scotland leaving EU no matter what. [online] Available at: http://www.bbc.com/news/uk-scotland-scotland-politics-39282094 [Accessed 28 Mar. 2017].
7. Raf.mod.uk. (n.d.). RAF – Stations. [online] Available at: http://www.raf.mod.uk/organisation/stations.cfm?selectLocation=Scotland [Accessed 28 Mar. 2017].
8. Royalnavy.mod.uk. (n.d.). Royal Marine Bases. [online] Available at: http://www.royalnavy.mod.uk/our-organisation/where-we-are/marines-base [Accessed 28 Mar. 2017].