Σύμφωνα με τον ορισμό του ΝΑΤΟ, στρατιωτικό δόγμα είναι οι:

«Θεμελιώδεις αρχές με τις οποίες οι στρατιωτικές δυνάμεις κατευθύνουν τη δράση τους σε υποστήριξη των αντικειμενικών τους σκοπών (ΑΝΣΚ). Είναι δεσμευτικές, αλλά απαιτούν εύλογη κρίση κατά την εφαρμογή τους».

Πρόκειται, ουσιαστικά, για τους άξονες πάνω στους οποίους δομείται η εθνική άμυνα. Στο πλαίσιο αυτό θα μελετήσουμε πώς μία χώρα -με σημαντικές ομοιότητες με τη δική μας- δομεί το στρατιωτικό της δόγμα, εξάγοντας, με αυτόν τον τρόπο, ορισμένα συμπεράσματα που μπορούν να εφαρμοστούν και στην περίπτωση της Ελλάδας.

Στρατηγικές Προκλήσεις του Ισραήλ και Λύσεις που βρέθηκαν

Η διαρκής απειλή από εχθρούς στην περιφέρειά του, καθώς και το μικρό του μέγεθος, επιβάλλουν στο Ισραήλ την υιοθέτηση του “πρώτου πλήγματος” εναντίον των εχθρών του.

Το Ισραήλ είναι ένα μικρό κράτος με περίπου οχτώ εκατομμύρια κατοίκους, και έχει, εν πολλοίς, πεδινή γεωμορφολογία. Επιπρόσθετα, στην περιφέρειά του αντιμετωπίζει, παραδοσιακά, σειρά από ισχυρότερους στρατιωτικά αντιπάλους, με δεδομένη βούληση να το πλήξουν, καθώς επίσης έναν ευμεγέθη εσωτερικό εχθρό στο πρόσωπο των Παλαιστινίων, που τακτικά επιτίθεται εναντίον του.

Η κατάσταση αυτή σημαίνει ότι η τήρηση άμυνας ως στρατηγική απορρίπτεται, καθώς η χώρα δεν έχει στρατηγικό βάθος στο οποίο μπορεί να υποχωρεί, κατά τη διάρκεια μίας αμυντικής προσπάθειας. Επίσης, σε περίπτωση υποχώρησης, ο πληθυσμός που θα έπεφτε στα χέρια του εχθρού, δεν θα τύγχανε της μεταχείρισης που προβλέπεται στο Διεθνές Δίκαιο – γεγονός που το Ισραήλ δεν μπορεί να κάνει δεκτό[2]. Παράλληλα, η απουσία φυσικών εμποδίων στη χώρα, όπως μεγάλων οροσειρών, δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο την άμυνα.

Με την επιλογή της άμυνας, λοιπόν, να μην μπορεί να υιοθετηθεί, η χώρα στράφηκε στην επίθεση. Κατά μία τραγική ειρωνεία της Ιστορίας, αυτοί που τελειοποίησαν την επιθετική προσέγγιση ήταν οι Γερμανοί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι αντιμετώπιζαν ανάλογες γεωστρατηγικές προκλήσεις με το Ισραήλ. Η προσέγγιση αυτή χαρακτηρίστηκε «Πρώτο Πλήγμα» και αφορά στην προληπτική επίθεση κατά των βασικών μέσων εκδήλωσης επίθεσης από τον εχθρό, με τέτοιο τρόπο που να τον αφήνει, ουσιαστικά, ανίκανο να συνεχίσει τον πόλεμο. Πρόκειται, πρακτικά, για την εκδήλωση μίας και μόνο χειρουργικής επίθεσης, η οποία θα τερματίσει τον πόλεμο σε μικρό χρονικό διάστημα.

Το «Πρώτο Χτύπημα» στην Πράξη

Από τις εφαρμογές του ισραηλινού δόγματος στην πράξη, καμία δεν ήταν τόσο υποδειγματική όσο ο Πόλεμος των Έξι Ημερών. Ανάλογο δόγμα εφαρμόστηκε και σε άλλες συρράξεις, όπως στην Κρίση του Σουέζ (1956), τους δύο πολέμους του Λιβάνου (1982 και 2006), καθώς και σε μικρότερη κλίμακα στις επιχειρήσεις Litani (1978), Cast Lead (2008) και Protective Edge (2014).

Κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, ωστόσο, το Ισραήλ αντιμετώπισε ισχυρούς στρατούς σε όλα τα μέτωπα, και κατάφερε να επικρατήσει κατά πάντων με ελάχιστες απώλειες.

Από το 1948 και τη συγκρότηση του εβραϊκού κράτους, την επαύριο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τα γειτονικά του κράτη σταθερά το επιβουλεύονταν και οργάνωναν την εξόντωσή του. Κύριο άξονα του εν λόγω σχεδίου αποτελούσαν η Αίγυπτος και η Συρία, ενώ σε αυτόν προστίθεντο διάφοροι, κατά καιρούς, εταίροι, όπως η Ιορδανία, το Ιράκ, η Αλγερία, το Σουδάν κ.α., οι οποίοι, είτε με στρατεύματα είτε με χρήματα και όπλα, ενίσχυαν την πολεμική προσπάθεια κατά του Ισραήλ. Σε αυτούς, βέβαια, πρέπει να προστεθεί η Παλαιστίνη, που ήταν το «μήλο της έριδος» για όλη την αραβο-ισραηλινή διένεξη.

Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών αποτελεί την επιτομή του “πρώτου πλήγματος”, κατά τις οποίες πραγματοποιήθηκε μία από τις πιο ραγδαίες προελάσεις στην ιστορία του Πολέμου.
Πάνω, ισραηλινά τεθωρακισμένα ξεχύνονται στο Σινά.

Στα τέλη Μαΐου του 1967 η Αίγυπτος δημιούργησε έναν άξονα δυνάμεων, αποτελούμενο από την Ιορδανία, τη Συρία και την Παλαιστίνη, και έκλεισε τα Στενά του Τιράν ενώ, παράλληλα, ανέπτυξε στρατεύματα στο Σινά, αφού πρώτα έδιωξε ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ[3]. Παράλληλα, η Ιορδανία ανέπτυξε στρατεύματα στα ανατολικά σύνορα του Ισραήλ με την Αίγυπτο, προκειμένου να στέλνει και εκεί στρατεύματα.

Βλέποντας την απειλή μπροστά του, το Ισραήλ διεξήγαγε τρεις διαδοχικούς «μικρούς» πολέμους εναντίον του κάθε εχθρού του. Κλειδί της επιτυχίας για τις μικρές ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις ήταν ο απόλυτος αιφνιδιασμός. Στις 5 Ιουνίου 1967 το Ισραήλ εξαπέλυσε την επιχείρηση Focus, με την οποία, μέσα σε λίγες ώρες, κατέστρεψε ολοσχερώς την Αιγυπτιακή Αεροπορία, αφαιρώντας από την Αίγυπτο την ικανότητα να μετακινεί στρατεύματα καθώς, πλέον, θα ήταν εύκολος στόχος για την Ισραηλινή Αεροπορία. Μέχρι τις 8 Ιουνίου είχε καταληφθεί η Λωρίδα της Γάζας και ολόκληρο το Σινά, με τον Αιγυπτιακό Στρατό να ηττάται και να υποχωρεί άτακτα προς την Αλεξάνδρεια ενώ, ταυτόχρονα, ο Ισραηλινός Στρατός να τον κυνηγά.

Με την αιγυπτιακή αεροπορία να έχει τεθεί εκτός μάχης, ο αιγυπτιακός στρατός υποχώρησε άτακτα, για να μην συλληφθούν μεγάλα κομμάτια αυτού από τα προελαύνοντα τεθωρακισμένα του IDF.

Την ίδια στιγμή, οι Ισραηλινοί στράφηκαν κατά της Ιορδανίας, από την οποία απέσπασαν τη Δυτική Όχθη. Τέλος, στο διάστημα μεταξύ 9 και 10 Ιουνίου, κατέλαβαν από τους Σύρους τα υψώματα του Γκολάν, οι οποίοι τις προηγούμενες ημέρες είχαν ανεπιτυχώς προσπαθήσει να διασπάσουν την ισραηλινή γραμμή.

Συστατικά Στοιχεία της Νίκης

Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών μας προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για το πώς μπορεί να εφαρμοστεί το «πρώτο χτύπημα» στην πράξη, και ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει αυτό να έχει, ώστε ο Δαβίδ να μπορέσει να νικήσει τον Γολιάθ.

Από τους σημαντικότερους πυλώνες για να μπορέσει να εφαρμοστεί το «πρώτο χτύπημα» από μια χώρα που δεν επιθυμεί να αλλάξει το status quo, όπως το Ισραήλ (και, αντίστοιχα, η Ελλάδα), είναι να έχει σωστές και έγκαιρες πληροφορίες. Τούτων δοθέντων, τα Ιεροσόλυμα στοχεύουν να γνωρίζουν μία επικείμενη επίθεση και να την προλάβουν, επιτιθέμενοι αυτοί πρώτοι.

“Μέσο Πρώτου Χτυπήματος”, είναι αυτό που θα καταστήσει τον εχθρό ανίκανο να αντεπιτεθεί. Στους σύγχρονους συμβατικούς πολέμους, κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται συνήθως από την αεροπορία.
Πάνω, ελληνικά και ισραηλινά μαχητικά σε κοινές αεροναυτικές ασκήσεις.

Το δεύτερο στοιχείο που απαιτείται, είναι τα μέσα για την εκδήλωση ενός πρώτου πλήγματος. Αυτά μπορεί να ποικίλουν, ανάλογα με τις απειλές που θέλει η κάθε χώρα να εξουδετερώσει. Την περίοδο του Μεγάλου Φρειδερίκου, τα εν λόγω μέσα είχαν τη μορφή του γρήγορου και καλύτερης ποιότητας ιππικού, ενώ, στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτά εξελίχθηκαν σε μεραρχίες πάντζερ, και στον Ψυχρό Πόλεμο τη θέση τους πήραν οι διηπειρωτικοί πυρηνικοί πύραυλοι. Το ουσιώδες είναι να υπάρχει η δυνατότητα, με το μέσο που χρησιμοποιούμε, να στερήσουμε από τον αντίπαλο τη δυνατότητα οποιασδήποτε αντίδρασης.

Στον πόλεμο των Έξι Ημερών που αναφερθήκαμε παραπάνω, η Ισραηλινή Αεροπορία κατάφερε, μέσα σε διάστημα ωρών, να καταστρέψει -σχεδόν ολοκληρωτικά- την αντίστοιχη Αιγυπτιακή, με ελάχιστες απώλειες. Αυτή η κατάσταση άφησε τον Αιγυπτιακό Στρατό ανίκανο να κάνει οποιονδήποτε ελιγμό, καθώς θα καθίστατο απροστάτευτος στόχος για τα ισραηλινά αεροσκάφη. Το μεγάλο πλεονέκτημα που απέκτησε το Ισραήλ, το αξιοποίησε με την εμπλοκή της ανώτερης ποιότητας τεθωρακισμένων σχηματισμών, με τα οποία διέσπασε τη γραμμή των Αιγυπτίων και κατέλαβε το Σινά.

Η εβραϊκή χώρα, λοιπόν, έχοντας το δόγμα του πρώτου χτυπήματος, είχε φροντίσει να εκπαιδευτεί και να εξοπλιστεί με κατάλληλα αεροσκάφη και άρματα, ώστε να πετύχει το σκοπό της.

Συμπεράσματα

Το ισραηλινό στρατηγικό δόγμα, δοκιμασμένο πολλές φορές στα πεδία της μάχης, έχει επιτρέψει σε ένα μικρό κράτος που περιβάλλεται από απειλές, να συνεχίζει να υπάρχει. Αυτό μπορεί να συνοψισθεί στην ανάγκη διατήρησης συνεχούς ετοιμότητας ώστε, μόλις το κράτος πληροφορηθεί επικείμενη εισβολή, να χτυπήσει πρώτο, αιφνιδιάζοντας τον εχθρό και ανατρέποντας το αριθμητικό του μειονέκτημα.

Βασικός άξονας του ισραηλινού δόγματος είναι το γεγονός ότι μόλις πληροφορηθεί επικείμενη εχθρική εισβολή, επιτίθεται αιφνιδιαστικά πρώτο.

Το πνεύμα επιθετικότητας και ο βαθμός επικινδυνότητας που περικλείει η προσέγγιση αυτή, καταδεικνύει πως ο αδύναμος δεν είναι απαραίτητο να αμύνεται, περιμένοντας καρτερικά την επίθεση του εχθρού, αλλά πως με την κατάλληλη εκπαίδευση, εξοπλισμό και βούληση μπορούν να επιτευχθούν στρατιωτικά θαύματα.

Πηγές:

1. NATO glossary of terms and definitions (English and French). (2015). 1st ed.: North Atlantic Treaty Organization, NATO Standardization Agency (NSA) = Organisation du traité de l’Atlantique-Nord, Agence OTAN de normalisation (AON).
2.  Ben-Horin, Y. and Posen, B. (1981). Israel’s strategic doctrine. 1st ed. Santa Monica, CA: RAND.
3. Oren, M. (2012). Six Days Of War: June 1967 And The Making Of The Modern Middle East. 1st ed. New York: Ballantine Books.
4. Kurtulus, E. (2007). The Notion of a “Pre-Emptive War:” the Six Day War Revisited. Middle East Journal, 61(2), pp.220-238.