Την 23^η Ιανουαρίου 2013 ο τέως πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, David Cameron, κήρυξε δημοψήφισμα με αντικείμενο την έξοδο ή την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). Τρία χρόνια αργότερα, την 23^η Ιουνίου 2016, 17.410.742 Βρετανοί πολίτες (ήτοι το 51,9 % των ψηφισάντων) τάχθηκαν υπέρ της εξόδου από την Ένωση. Το αποτέλεσμα αυτό προκάλεσε την παραίτηση του David Cameron από την πρωθυπουργία και, μετέπειτα, από τη βουλευτική του ιδιότητα, καθώς και την ανάδειξη μέσα από το κυβερνών κόμμα, δηλαδή το Συντηρητικό, της Theresa May (πρώην Υπουργού Εσωτερικών) ως πρωθυπουργού, με κύρια πολιτική επιφόρτιση τη διαχείριση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος. Έργο της νέας αυτής κυβέρνησης είναι –φαινομενικά τουλάχιστον- η δρομολόγηση της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. με την ενεργοποίηση του άρθρου 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Μάαστριχτ 1993, μετέπειτα Λισσαβώνα 2009). Εντούτοις, ζητήματα διαφόρων φύσεων, όπως οι αντικρουόμενες προθέσεις και οι απειλές απόσχισης που εμφανίζονται στο πολιτικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και διαδικαστικά ζητήματα που αφορούν στη δεσμευτικότητα του δημοψηφίσματος και τις εσωτερικές διαδικασίες μέσα από τις οποίες δύναται η Βρετανική κυβέρνηση να ενεργοποιήσει το άρθρο 50, δημιουργούν μεγάλη καθυστέρηση, με αποτέλεσμα τη βάσιμη αμφισβήτηση της πραγματοποίησης της εξόδου της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Άρθρο 50

Το άρθρο 50 της Συνθήκης για την Ε.Ε. προβλέπει ότι ένα κράτος-μέλος μπορεί -με δική του μόνο πρωτοβουλία- να αποχωρήσει από την Ε.Ε., απευθυνόμενο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (όργανο της Ε.Ε.). Η διαδικασία συνεχίζεται με διαπραγματεύσεις που καθορίζουν τη -μετά την έξοδο- σχέση της χώρας με την Ε.Ε και, ελλείψει κάποιας άλλης συμφωνίας, η χώρα αποχωρεί μετά από δύο έτη. Άξιο λόγου είναι το γεγονός ότι  η αποχώρηση δεν αποκλείει τη μελλοντική επανένταξη της χώρας στην Ένωση.

Πολιτική Διαχείριση:

Το Ηνωμένο Βασίλειο ακολουθεί μία τακτική χρονικής παράτασης των διαδικασιών. Δεν έχει προχωρήσει στην ενεργοποίηση του άρθρου 50 -το οποίο, το ίδιο το Ηνωμένο Βασίλειο είχε επιβάλει να εισαχθεί στη Συνθήκη-, αλλά έχει αρκεστεί μόνο σε εσωτερικές διεργασίες, κυρίως με τη δημιουργία νέων υπουργείων, όπως το Υπουργείο για την Έξοδο από την Ε.Ε., και το Υπουργείο για το Διεθνές Εμπόριο. Από την άλλη πλευρά, οι 27 της Ε.Ε. ήδη έχουν αρχίσει τις άτυπες συνόδους κορυφής χωρίς τη Βρετανία, και δηλώνουν ότι το Brexit πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο, διότι η καθυστέρηση προκαλεί πολιτική αβεβαιότητα και έχει οικονομικές επιπτώσεις. Προτίθενται έτσι, πρώτον, να δείξουν στις αγορές, τους πολίτες και τον υπόλοιπο κόσμο ότι είναι έτοιμοι για την έξοδο της Βρετανίας, και ότι επομένως οι συνέπειες θα είναι μικρές για τους  27, και δεύτερον, να ασκήσουν διαπραγματευτική πίεση στους Βρετανούς διότι, παρά τη διαδικαστική βραδυκινησία, ατύπως λαμβάνει χώρα σκληρή διαπραγμάτευση για τα νευραλγικής σημασίας ζητήματα – δηλαδή τη μετανάστευση και την κοινή αγορά μεταξύ των κρατών-μελών. Οι Βρετανοί ενδιαφέρονται να παραμείνουν στην κοινή αγορά, γιατί συντελεί κατά μεγάλο μέρος στην οικονομική τους ανάπτυξη. Ωστόσο θέλουν να περιορίσουν τη μετακίνηση πληθυσμών, προσφύγων και μεταναστών και πολιτών της Ε.Ε. στο Ηνωμένο Βασίλειο που, λόγω της παρεχομένης ελκυστικής αγοράς εργασίας, συρρέουν διαρκώς. Από την πλευρά τους, προκειμένου να πιέσουν διαπραγματευτικά, διακηρύττουν ότι θα προχωρήσουν σε νέες οικονομικές συνεργασίες με χώρες όπως η Ινδία, ο Καναδάς, η Αυστραλία.

Γιατί, λοιπόν, η Βρετανική κυβέρνηση, ενώ φαινομενικά έχει ετοιμαστεί για το Brexit, επιλέγει παρατεταμένα να αναβάλλει την ενεργοποίηση της εξόδου; Διότι, όταν ένα κράτος ξεκινήσει τις διαδικασίες του άρθρου 50, δεν μπορεί έπειτα να ανακαλέσει τη δήλωσή της προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και άρα να τις διακόψει. Επομένως η έξοδος θα πρέπει να συντελεστεί υποχρεωτικά . Μπορεί βασίμως να υποτεθεί ότι οι Βρετανοί βρίσκονται σε μια κατάσταση απορίας, καθώς τα σχετιζόμενα εσωτερικά ζητήματα δεν έχουν λυθεί, και καθιστούν τη θέση της χώρας αίολη για το αν προτίθεται, τελικώς, να αποχωρήσει – ή όχι.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

Δεσμευτικότητα Δημοψηφίσματος και Διαδικασία για Ενεργοποίηση του Άρθρου 50:

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθότι δεν υπάρχει Σύνταγμα, δεν μπορούν να ελεγχθούν άμεσα μέσω ενός σταθερού κειμένου (δηλαδή ενός καταστατικού χάρτη) οι προϋποθέσεις και τα αποτελέσματα ενός δημοψηφίσματος. Υπάρχει, ωστόσο, το προηγούμενο του δημοψηφίσματος του 1975, με αντικείμενο την παραμονή στην -τότε- Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, το οποίο είχε συμβουλευτικό χαρακτήρα. Καθίσταται, λοιπόν, σαφές ότι, παρά την -όποια- επιστημονική συζήτηση, τα δημοψηφίσματα στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν μόνον συμβουλευτικό χαρακτήρα, και επομένως δεν είναι δεσμευτικά για την Κυβέρνηση, τη Βουλή ή τα Δικαστήρια, αλλά απλώς μπορούν να εκκινήσουν μια διαδικασία με αφετηρία τη Βουλή.

Όσον αφορά την ενεργοποίηση του άρθρου 50, αυτό αναφέρεται στους εσωτερικούς «συνταγματικούς κανόνες» που πρέπει να ακολουθήσει το κάθε κράτος-μέλος για να εκκινήσει τη διαδικασία της εξόδου. Επομένως, και σύμφωνα με τους συνταγματικούς θεσμούς του Ηνωμένου Βασιλείου (που καταγράφονται όχι σε Σύνταγμα, αλλά σε επιμέρους νομοθετήματα, εθιμικού δικαίου πρακτικές και δικαστικές αποφάσεις), ούτε ο λαός άμεσα -δια του δημοψηφίσματος- μπορεί να προκαλέσει τη διαδικασία εξόδου από την Ε.Ε., ούτε η κυβέρνηση. Υπάρχει μια αρχή, σύμφωνα με την οποία προβλέπεται ότι το Κοινοβούλιο είναι κυρίαρχο και ανώτατο, οπότε απαιτείται η έγκρισή του – και, επομένως, πρέπει να ακολουθηθεί η συνήθης διαδικασία που ακολουθείται για κάθε νομοθέτημα.

Βουλή των Κοινοτήτων (House of Commons) και πολιτική αντιπαράθεση:

Η Βουλή των Κοινοτήτων είναι το τμήμα εκείνο της Βουλής στο οποίο συμμετέχουν τα πολιτικά κόμματα με βουλευτές εκλεγμένους από τον λαό, και επομένως το κέντρο της πολιτικής αντιπροσώπευσης του λαού.

Η ιδιομορφία του Brexit ως πολιτικού ζητήματος έγκειται στην πολιτική σύγχυση που προκάλεσε -και προκαλεί- όχι μόνο στην κοινωνία, αλλά και εντός των πολιτικών κομμάτων, και στη συνέχεια εντός της κυβερνήσεως της Theresa May. Ως προς την κοινωνία, ο διχασμός ήταν ξεκάθαρος, και αυτό δείχνει και το οριακό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Ως προς τα πολιτικά κόμματα όμως, υπήρξε μια παραδοξότητα: πέραν του ακροδεξιού κόμματος UKIP και του μικρού φιλελεύθερου κόμματος των Liberal Democrats που πήραν καθαρή θέση, τα δύο μεγάλα κόμματα δεν είχαν συμπαγή γραμμή. Οι Εργατικοί (Labours) είχαν μεν πάρει θέση υπέρ της παραμονής, ωστόσο οι ψηφοφόροι τους δεν έδειξαν να συντάσσονται με το κόμμα, με αποτέλεσμα να αμφισβητηθεί η ηγεσία του Jeremy Corbyn, και να διεξαχθούν εσωκομματικές εκλογές στις οποίες επανεξελέγη. Οι Συντηρητικοί (Conservatives) -ή με την παραδοσιακή ονομασία “Tories”- που κυβερνούν σε συνεργασία με τους Liberal Democrats, βρέθηκαν σε απόλυτο διχασμό, διότι ο αρχηγός τους -και τότε Πρωθυπουργός- David Cameron, μαζί με πολλούς υπουργούς και βουλευτές, υποστήριζε την παραμονή στην Ε.Ε., ενώ ο νεοεκλεγείς, λαοφιλής βουλευτής του κόμματος -και πρώην δήμαρχος του Λονδίνου- Boris Johnson, μαζί με σειρά Υπουργών και μεγάλο μέρος της κοινοβουλευτικής ομάδας και στελεχών απαιτούσαν από παλαιότερα την κήρυξη του εν λόγω δημοψηφίσματος, και υποστήριζαν την έξοδο από την Ε.Ε.

Παράλληλα, και στη νέα κυβέρνηση δεν φαίνεται να υπάρχει καθαρή θέση. Η Πρωθυπουργός υποστήριξε την παραμονή στο πλευρό του David Cameron, ωστόσο δεν είναι και από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Δημιούργησε Υπουργείο για την Έξοδο από την Ε.Ε., και διόρισε Υπουργό έναν από τους ένθερμους υποστηρικτές του Brexit, τον David Davis, ενώ παράλληλα, τοποθέτησε τον Boris Johnson στο Υπουργείο Εξωτερικών, παρόλο που φαινόταν να είχε εκπέσει από την ηγετική ομάδα των Συντηρητικών όταν παραιτήθηκε από την εσωκομματική εκλογή. Επίσης, η ίδια ισχυρίζεται ότι δεν θα ζητήσει την έγκριση του Κοινοβουλίου για την ενεργοποίηση του άρθρου 50, ενώ δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι η πλειοψηφία των βουλευτών και της κοινοβουλευτικής ομάδας των Συντηρητικών είναι κατά της εξόδου από την Ε.Ε. Επομένως, φαίνεται να μην υπάρχει μια συμπαγής κυβέρνηση με συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά ένα συνονθύλευμα ετερόκλητων συμβιβασμών.

Παράλληλα, η κυβέρνηση δεν μπορεί να αγνοήσει το ιστορικό σημείο στο οποίο
βρίσκεται η χώρα, καθώς υπάρχουν πλέον εντόνως εκπεφρασμένες αποσχιστικές τάσεις από τις περιφέρειες της Σκωτίας και της Βορείου Ιρλανδίας. Η δε Υπουργός της Σκωτίας προσπαθεί να συναντήσει ξένες κυβερνήσεις, και συζητείται έντονα να γίνει δημοψήφισμα εκ νέου (έγινε το 2014) για απόσχιση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εκπρόσωποι της Βορείου Ιρλανδίας έχουν προβεί, επίσης, σε δηλώσεις για την παραμονή της περιφέρειάς τους στην Ε.Ε. Είναι πασίδηλο τόσο από τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, αλλά και από την τοπική αντιπροσωπία των δύο περιφερειών, ότι δεν θέλουν να υποστούν την απόφαση των Άγγλων και των Ουαλών. Οι έντονες αυτές αποσχιστικές τάσεις πιέζουν πολύ την κεντρική κυβέρνηση για αναβολή της εξόδου από την Ε.Ε., ή και για οριστική επιλογή παραμονής, αφού τίθενται ζητήματα ενότητας του κράτους.

Όλοι οι παραπάνω παράγοντες καθιστούν το Brexit μια -μάλλον- μακροπρόθεσμη υπόθεση, που θα αναβάλλεται μέχρι να ξεκαθαριστούν όλα τα παραπάνω ζητήματα, κάποια από τα οποία απειλούν την ίδια την εθνική κυριαρχία. Συνεπώς, ελλείψει λύσεων, η αναβολή θα καταστεί ίσως ακύρωση, καθώς δύσκολα θα αναλάβει κάποιος την ευθύνη βασιζόμενος σε μια συγκυριακή -και μάλιστα οριακή- πλειοψηφία ενός δημοψηφίσματος, να οδηγήσει στην πράξη τη χώρα σε ένα τόσο επικίνδυνο και αβέβαιο δρόμο. Αν, λοιπόν, το Brexit τεθεί στη Βουλή των Κοινοτήτων, όπως το θεσμικό πλαίσιο απαιτεί, οι συσχετισμοί πολύ δύσκολα θα συνηγορήσουν προς μια ψήφιση υπέρ της εξόδου.

Βουλή των Λόρδων (House of Lords) και Βασιλική Συναίνεση:

Η Βουλή των Λόρδων (Άνω Βουλή) είναι το έτερο τμήμα της Βουλής, και αποτελείται από μη αιρετούς βουλευτές που διορίζονται από τη Βασίλισσα έπειτα από γνώμη του Πρωθυπουργού, και έργο τους κατά τη νομοθέτηση είναι να ελέγχουν την κυβέρνηση και να προσφέρουν στη νομοθεσία, εκπροσωπώντας μια διαφορετική πολιτική πραγματικότητα χωρίς κομματικό χαρακτήρα. Για να μετατραπεί ένα νομοσχέδιο σε νόμο του κράτους, πρέπει να ψηφιστεί τόσο από τις Κοινότητες όσο και από τους Λόρδους.

Αν, λοιπόν, το Brexit εισαχθεί ως νομοσχέδιο στη Βουλή των Λόρδων, η υπερψήφισή του είναι εξαιρετικά αμφίβολη. Πρώτον, η Συνταγματική Επιτροπή της Βουλής των Λόρδων έχει επιμείνει ότι απαιτείται -θεσμικά- η απόφαση για την ενεργοποίηση του άρθρου 50 να εγκριθεί από το Κοινοβούλιο, πράγμα που σημαίνει ότι θα έχουν, και αυτοί, τη δυνατότητα να μπλοκάρουν την απόφαση. Δεύτερον, όλο και περισσότερες φωνές -προερχόμενες από αυτό το τμήμα του Κοινοβουλίου- μιλούν για αναβολή, ή και για ακύρωση της απόφασης για έξοδο από την Ε.Ε., καθώς η πλειοψηφία των Λόρδων θεωρεί ότι η Βρετανία πρέπει να παραμείνει μέλος της Ένωσης για λόγους οικονομικής σταθερότητας – σταθερότητας των διεθνών σχέσεων της χώρας και εθνικής κυριαρχίας. Τέλος, μέρος της Βουλής των Λόρδων κάνει λόγο για την κήρυξη δεύτερου δημοψηφίσματος ακριβώς για την αποφυγή να ερμηνευθεί ως αυθεντική βούληση του λαού μια συγκυριακή πλειοψηφία. Επομένως, δύσκολα θα υπέθετε κανείς ότι η Βουλή των Λόρδων θα υπερψήφιζε το Brexit.

Το τελευταίο στάδιο προκειμένου ένα νομοσχέδιο να γίνει νόμος του κράτους -και εν προκειμένω, το δημοψήφισμα να πάρει νομοθετική έγκριση- είναι αυτό της Βασιλικής Συναίνεσης (Royal Assent). Η Βασιλική Συναίνεση είναι μία από τις εξουσίες που έχουν απομείνει στη Μοναρχία, και ασκείται πλέον ως τυπική διαδικασία, και όχι ως ουσιαστικός έλεγχος στο έργο του Κοινοβουλίου. Θεωρητικώς, η Βασίλισσα θα μπορούσε να αρνηθεί τη Συναίνεσή της σε νομοσχέδιο για την έξοδο από την Ε.Ε., δεδομένων και των εξουσιών που έχει στη σύναψη διεθνών συμβάσεων. Ωστόσο, το να αρνηθεί η Ελισάβετ η Β΄ τη Βασιλική Συναίνεση στο Brexit είναι κάτι που θα πρέπει να θεωρείται απίθανο για τους εξής λόγους:

• Πρώτον, η τελευταία φορά που η Μοναρχία αρνήθηκε τη Συναίνεση ήταν το 1708.
• Δεύτερον, οι εξουσίες της Μοναρχίας ασκούνται πάντα με τη γνώμη του Πρωθυπουργού ή των Υπουργών, και βασική υποχρέωση είναι να παρέχεται η Συναίνεση.
• Τρίτον, η άρνηση θα προκαλούσε μείζονα πολιτικά προβλήματα και αμφισβήτηση του ίδιου του δημοκρατικού χαρακτήρα του πολιτεύματος του Ηνωμένου Βασιλείου.
• Τέταρτον, οι εξουσίες που σχετίζονται με τις διεθνείς συμβάσεις έχουν κυβερνητικό χαρακτήρα και, επομένως, δεν μπορούν να ασκηθούν εν προκειμένω, διότι θα έχει ακολουθηθεί νομοθετική διαδικασία.
• Πέμπτον, η Μοναρχία είναι πάντοτε υποχρεωτικώς πολικά ουδέτερη, και δεν δύναται να λαμβάνει θέση επί πολιτικών ζητημάτων – αρχή, που ίσως θα παραβιαζόταν με την άρνηση της Συναίνεσης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος της 23^ης Ιουνίου έχουν δημιουργήσει ποικίλα θεσμικά και πολιτικά προβλήματα. Ως προς τους θεσμούς, η ίδια η έννοια των δημοψηφισμάτων μοιάζει “ξένο σώμα” στο θεσμικό πλαίσιο της γενέτειρας του αντιπροσωπευτικού συστήματος, και δημιουργεί θεσμικές αμφισβητήσεις αποδεικνύοντας ότι, σε θεσμικό επίπεδο, η έξοδος από την Ε.Ε. μπορεί να μπλοκαριστεί σε πολλά στάδια. Επιπλέον, πολιτικά, έχει προκαλέσει μεγάλη αστάθεια, πολιτική διάσπαση των μεγάλων πολιτικών κομμάτων, αποσχιστικές τάσεις και ασαφή θέση της κυβέρνησης για το πώς, τελικά, θέλει να χειριστεί το ζήτημα τόσο σε εσωτερικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν ότι η πιθανότητα πραγματοποίησης του Brexit εξαϋλώνεται, κάνοντάς το να μοιάζει μια απλή επιφάνεια, χωρίς ουσία.

Πηγές

1. Cameron takes gamble with in/out EU referendum pledge (2013) Available at: http://www.euractiv.com/section/uk-europe/news/cameron-takes-gamble-with-in-out-eu-referendum-pledge/ (Accessed: 26 September 2016).
2. Foster, A. (2016) EU referendum 2016 aftermath: All the key dates: When will Britain leave the EU? Available at: http://www.express.co.uk/news/politics/644178/EU-referendum-dates-European-Union-Brexit-David-Cameron-Brussels (Accessed: 26 September 2016).
3. BBC (2016) EU referendum results. Available at: http://www.bbc.com/news/politics/eu_referendum/results (Accessed: 26 September 2016).
4. Stewart, H., Mason, R. and Syal, R. (2016) David Cameron resigns after UK votes to leave European Union. Available at: https://www.theguardian.com/politics/2016/jun/24/david-cameron-resigns-after-uk-votes-to-leave-european-union (Accessed: 26 September 2016).
5. Former British PM David Cameron resigns as MP with immediate effect (2016) Available at: https://www.rt.com/uk/359081-david-cameron-resigns-mp/ (Accessed: 26 September 2016).
6. Biography – Theresa May (no date) Available at: http://www.tmay.co.uk/biography (Accessed: 26 September 2016).
7. Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (no date) Ενοποιημένη Απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαιϊκή Ένωση και της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Available at: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=uriserv:OJ.C_.2016.202.01.0001.01.ELL&toc=OJ:C:2016:202:TOC#C_2016202EL.01001301 (Accessed: 27 September 2016).
8. Steinhauser, G., Turner, Z. and Dalton, M. (2016) European Union leaders meet without Britain for First time after Brexit vote. Available at: http://www.wsj.com/articles/european-union-leaders-meet-without-britain-to-reaffirm-union-after-brexit-1467193222 (Accessed: 26 September 2016).
9. Erlanger, S. (2016) Theresa May, Britain’s prime minister, plays the ‘Brexit’ waiting game. Available at: http://www.nytimes.com/2016/09/15/world/europe/theresa-may-britain-brexit.html?_r=0 (Accessed: 26 September 2016).
10. Government confirms Brexit department will get full scrutiny from MPs (2016) Available at: https://www.politicshome.com/news/uk/political-parties/conservative-party/news/77543/government-confirms-brexit-department-will (Accessed: 26 September 2016).
11. BBC (2016) EU Brexit referendum: UK ‘must not delay leaving’. Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-36618317 (Accessed: 26 September 2016).
12. Oliphant, V. (2016) Available at: http://www.express.co.uk/news/world/713834/Martin-Schulz-UK-single-market-free-movement-immigration-control-European-Union (Accessed: 26 September 2016).
13. Charlton, A. and Cook, L. (2016) EU to Britain: No access to single market without migration. Available at: http://www.philstar.com/world/2016/06/29/1598086/eu-britain-no-access-single-market-without-migration (Accessed: 26 September 2016).
14. MacLellan, K. (2016) Britain faces long road to post-brexit trade deals. Available at: http://uk.reuters.com/article/uk-britain-eu-trade-analysis-idUKKCN11D1CR (Accessed: 26 September 2016).
15. Reuters (2016) What to know about European Union’s divorce clause. Available at: http://www.nbcnews.com/storyline/brexit-referendum/article-50-brexit-what-know-about-eu-s-divorce-clause-n600206 (Accessed: 26 September 2016).
16. Nick Barber, Tom Hickman and Jeff king: Pulling the article 50 ‘trigger’: Parliament’s indispensable role (2016) Available at: https://ukconstitutionallaw.org/2016/06/27/nick-barber-tom-hickman-and-jeff-king-pulling-the-article-50-trigger-parliaments-indispensable-role/ (Accessed: 26 September 2016).
17. Sionaidh Douglas-Scott: Brexit, the referendum and the UK parliament: Some questions about sovereignty (2016) Available at: https://ukconstitutionallaw.org/2016/06/28/sionaidh-douglas-scott-brexit-the-referendum-and-the-uk-parliament-some-questions-about-sovereignty/ (Accessed: 26 September 2016)
18. House of Lords (2010) Referendums in the United Kingdom. Available at: https://www.publications.parliament.uk/pa/ld200910/ldselect/ldconst/99/99.pdf (Accessed: 27 September 2016).
19. What is the UK constitution? (2015) Available at: https://www.ucl.ac.uk/constitution-unit/whatis/uk-constitution (Accessed: 26 September 2016).
20. Paun, A. (2016) The referendum and the British constitution: Strange bedfellows? Available at: http://www.instituteforgovernment.org.uk/blog/13867/the-referendum-and-the-british-constitution/ (Accessed: 26 September 2016).
21. House of Commons (2015) The UK Constitution. Available at: https://www.parliament.uk/documents/commons-committees/political-and-constitutional-reform/The-UK-Constitution.pdf (Accessed: 27 September 2016).
22. Passage of a bill (2010) Available at: http://www.parliament.uk/about/how/laws/passage-bill/ (Accessed: 26 September 2016).
23. Why are liberal democrats campaigning to remain in Europe? (2016) Available at: http://www.libdems.org.uk/europe-why-remain (Accessed: 26 September 2016).
24. UKIP (1993) Available at: http://www.ukip.org/index (Accessed: 26 September 2016).
25. Webster, L. (2016) This post-brexit chaos could consign labour and the Tories to history. Available at: https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/jul/12/post-brexit-labour-tories-crisis-eu (Accessed: 26 September 2016).
26. Matthews, D. (2016) Brexit has caused the labour party to descend into total omnishambles. Available at: http://www.vox.com/2016/6/27/12040056/brexit-corbyn-labour-coup-benn (Accessed: 26 September 2016).
27. BBC (2016) Live: Labour Leadership Election. Available at: http://www.bbc.com/news/live/uk-politics-37438036 (Accessed: 27 September 2016).
28. Payton, M. (2016) EU referendum: The cabinet ministers voting to leave – and stay in – the EU. Available at: http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/eu-referendum-which-cabinet-ministers-are-rooting-for-brexit-a6885776.html (Accessed: 26 September 2016).
29. Lister, S. (2016) Who is David Davis? The Brexit minister taking legal action against the government – in an EU court. Available at: http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/who-is-david-davis-brexit-minister-eu-eurosceptic-speech-a7135976.html (Accessed: 26 September 2016).
30. Hughes, L. and Henderson, B. (2016) First announcements for Theresa May’s new cabinet. Available at: http://www.telegraph.co.uk/news/2016/07/13/first-announcements-for-theresa-mays-new-cabinet/ (Accessed: 26 September 2016).
31. Wright, O. and Withnall, A. (2016) Boris Johnson backs EU exit: London mayor announces Brexit support. Available at: http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/boris-johnson-confirms-he-will-campaign-for-uk-to-leave-eu-referendum-a6887596.html (Accessed: 26 September 2016).
32. BBC (2016) EU vote: Where the cabinet and other MPs stand. Available at: http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-35616946 (Accessed: 26 September 2016).
33. BBC (2016) Boris Johnson made foreign secretary by Theresa May. Available at: http://www.bbc.com/news/uk-politics-36789972 (Accessed: 26 September 2016).
34. Rankin, J., Oltermann, P. and Carrell, S. (2016) Nicola sturgeon’s plea to EU leaders meets with sympathy but little hope. Available at: https://www.theguardian.com/politics/2016/jun/29/nicola-sturgeon-scotland-plea-eu-leaders-sympathy-little-hope (Accessed: 26 September 2016).
35. Khan, S. and Fenton, S. (2016) Brexit: Northern Irish legal challenge to referendum to involve attorney general. Available at: http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/northern-ireland-brexit-challenge-involve-attorney-general-john-larkin-a7326531.html?cmpid=facebook-post (Accessed: 26 September 2016).
36. Nicola sturgeon in new push for Scottish independence (2016) Available at: http://www.theweek.co.uk/scottish-independence/55716/nicola-sturgeon-in-new-push-for-scottish-independence (Accessed: 26 September 2016).
37. Role and work of the house of lords (2010) Available at: http://www.parliament.uk/about/faqs/house-of-lords-faqs/role/ (Accessed: 26 September 2016).
38. How members are appointed (2012) Available at: http://www.parliament.uk/business/lords/whos-in-the-house-of-lords/members-and-their-roles/how-members-are-appointed/ (Accessed: 26 September 2016).
39. Parliament should ‘play a central role’ in triggering article 50 – news from parliament (2016) Available at: http://www.parliament.uk/business/committees/committees-a-z/lords-select/constitution-committee/news-parliament-2015/article-50-report/ (Accessed: 26 September 2016).
40. House of lords Brexit round-up – news from parliament (2016) Available at: http://www.parliament.uk/business/news/2016/september/lords-brexit-roundup/ (Accessed: 26 September 2016).
41. BBC (2016) House of lords could delay Brexit, peer claims. Available at: http://www.bbc.com/news/uk-politics-uk-leaves-the-eu-36940775 (Accessed: 26 September 2016).
42. Foster, A. (2016) Could Brexit be BLOCKED? Can the House of Lords delay Article 50? Available at: http://www.express.co.uk/news/politics/695370/Brexit-could-EU-exit-be-blocked-can-House-of-Lords-Commons-delay-Article-50-process (Accessed: 26 September 2016).
43. Logan, R. (2016) STOP LIVING IN DENIAL! Lord says Brexit ISN’T inevitable and we CAN stay in EU. Available at: http://www.express.co.uk/news/uk/704531/Former-Civil-Service-head-Lord-O-Donnell-Brexit-not-inevitable-CAN-stay-in-EU (Accessed: 26 September 2016).
44. Asthana, A. (2016) Parliamentary fightback against Brexit on cards. Available at: https://www.theguardian.com/politics/2016/jun/26/fightback-against-brexit-on-cards-remain-eu-referendum-heseltine (Accessed: 26 September 2016).
45. Rana, J. (2016) Lord Rothschild: Brexit would be ‘damaging and disorderly’. Available at: http://www.investmentweek.co.uk/investment-week/news/2461651/lord-rothschild-a-brexit-would-be-damaging-and-disoderly (Accessed: 27 September 2016).
46. Lord Lisvane: Parliamentary approval of Brexit ‘absolutely essential’ (2016) Available at: https://www.politicshome.com/news/uk/constitution/house/77065/lord-lisvane-parliamentary-approval-brexit-absolutely-essential (Accessed: 26 September 2016).
47. Lord Butler: Parliament has power to push for second EU referendum after Brexit vote (2016) Available at: https://www.politicshome.com/news/europe/eu-policy-agenda/brexit/news/76093/lord-butler-parliament-has-power-push-second-eu (Accessed: 26 September 2016).
48. Royal assent to a bill – detailed article – compendium of procedure – house of commons . Canada (2015) Available at: http://www.parl.gc.ca/About/House/compendium/web-content/c_d_royalassentbill-e.htm (Accessed: 26 September 2016).
49. Group, C.L. (2013) Nick Barber: Can royal assent be refused on the advice of the prime minister? Available at: https://ukconstitutionallaw.org/2013/09/25/nick-barber-can-royal-assent-be-refused-on-the-advice-of-the-prime-minster/ (Accessed: 26 September 2016).
50. What are the queen’s powers? (2014) Available at: http://royalcentral.co.uk/blogs/insight/what-are-the-queens-powers-22069 (Accessed: 26 September 2016).