Η –σχετικά πρόσφατη– έγκριση έκθεσης πρωτοβουλίας εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που αφορούσε τη λήψη μέτρων για την καθιέρωση μιας ενιαίας ευρωπαϊκής γραμμής, ως προς την καταπολέμηση του εκφοβισμού και της σεξουαλικής παρενόχλησης, έφερε το ακανθώδες αυτό ζήτημα στο προσκήνιο, και επαναπροσδιόρισε τα δεδομένα στον ευρωπαϊκό χώρο.

Η αφορμή

Κύριο έναυσμα αυτής της πρωτοβουλίας αποτέλεσε το σκάνδαλο ”Weinstein ”, που συγκλόνισε τον προηγούμενο χρόνο τη διεθνή σκηνή. Ο αυξημένος αριθμός των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση –πολλές από τις οποίες βασίζονταν σε περιστατικά που έλαβαν χώρα 20 χρόνια πριν– οδήγησε στη συνειδητοποίηση της σοβαρότητας του προβλήματος, και προέτρεψε τους ειδικούς να εξετάσουν ενδελεχώς τα αίτια και την έκταση του ζητήματος.

Όσον αφορά στην κατάσταση στη γηραιά ήπειρο, έρευνες έχουν δείξει ότι το 55% των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (στο εξής Ε.Ε) έχουν δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση, ενώ σε ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό εξ αυτών, κύριο ρόλο διαδραμάτισε το διαδίκτυο. Πιο συγκεκριμένα, σε έρευνα 9.000 Γερμανών χρηστών του διαδικτύου, ηλικίας 10 έως 50 χρόνων, διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να γίνουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης και διαδικτυακού stalking.

Πηγή: Politico

Το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι αρχές, σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι η σιωπή που επιλέγουν να διατηρήσουν τα θύματα, ως προς τη δυσάρεστη εμπειρία που υπέστησαν. Αυτή η παντελής έλλειψη στοιχείων, ωστόσο, δυσχεραίνει το έργο των αρμόδιων αρχών όχι μόνο ως προς την καταστολή, αλλά και την πρόληψη τέτοιων φαινομένων.

Υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο

Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, η βία κατά των γυναικών αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και είναι μορφή διάκρισης σε βάρος των γυναικών, ενώ πρέπει να περιλαμβάνει όλες της βίαιες συμπεριφορές με βάση το φύλο οι οποίες μπορούν να καταλήξουν σε φυσική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη των γυναικών –συμπεριλαμβανομένων των απειλών για τη διάπραξη τέτοιων πράξεων, εξαναγκασμού ή αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας–, είτε συμβαίνει στην προσωπική ζωή κάποιου, είτε δημόσια.

Οδηγία Ε.Ε. για θύματα εγκληματικότητας  (2012/29/Ε.Ε.)

Η σχετική Οδηγία κάνει ρητή αναφορά στα θύματα σεξουαλικής βίας και βίας λόγω φύλου. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η ουσιαστική προστασία που παρέχει σε αυτές τις ομάδες είναι πολύ περιορισμένη, καθώς το πεδίο των περιπτώσεων που καλύπτει είναι αρκετά ευρύ, με αποτέλεσμα να μην εξειδικεύονται οι μέθοδοι και τα μέτρα αντιμετώπισης για θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης. Η σοβαρότητα, όμως, του προβλήματος απαιτεί την υιοθέτηση μιας συγκεκριμένης στρατηγικής, με έμφαση στις ιδιαίτερες συνθήκες που διέπουν ένα τέτοιο περιστατικό. Συνεπώς, αυτή η Οδηγία μόνο επικουρικά μπορεί να λειτουργήσει.

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης

Το 2011, υπογράφηκε η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, με την οποία επιδιώχθηκε να τεθεί μια βάση στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, χωρίς, ωστόσο, να οδηγήσει στα αναμενόμενα αποτελέσματα. Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα κράτη-μέλη συμμετείχαν στην υπογραφή της, δεν ακολούθησε η αντίστοιχη επικύρωση από τον απαιτούμενο αριθμό -10-, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να εφαρμοσθούν μέχρι και σήμερα οι όροι της σε ένα ενιαίο πλαίσιο.

Πηγή: Deutsche Welle

Η Σύμβαση ρύθμιζε, μεταξύ άλλων, τις υποχρεώσεις των κρατών-μελών ως προς την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, την ίδρυση οργάνων που θα συνέβαλαν επικουρικά σε αυτό το έργο, τη συλλογή στοιχείων και τη διεξαγωγή ερευνών για τη σφαιρικότερη κατανόηση του ζητήματος, όπως επίσης την ευαισθητοποίηση του κοινού, μέσω της εκπαίδευσης, και την θέσπιση ενός ισχυρού νομοθετικού πλαισίου, το οποίο θα προστατεύει τα δικαιώματα των γυναικών και θα στηρίζει τα θύματα αντιστοίχων επιθέσεων.

Η έκθεση

Εισηγήτρια της σχετικής έκθεσης πρωτοβουλίας, που εγκρίθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου, είναι η Pina Picierno, η οποία τόνισε –μεταξύ άλλων– την ανάγκη ένταξης ενός πιλοτικού σχεδίου για ένα ηλεκτρονικό γραφείο, στο πλαίσιο της Ε.Ε., ώστε να έχουν πρόσβαση τα θύματα σε άμεση αρωγή και στήριξη. Η γενικότερη ιδέα που προέβαλε η σειρά μέτρων του ψηφίσματος ήταν η ανάγκη συλλογικής αντιμετώπισης του προβλήματος, μέσω της κινητοποίησης φορέων και αρχών σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο ως προς την πρόληψη φαινομένων σεξουαλικής παρενόχλησης σε δημόσιους και εργασιακούς χώρους, όσο και ως προς την παροχή ολοκληρωμένης νομικής προστασίας στα θύματα αντιστοίχων περιστατικών.

Στο πλαίσιο αυτό, κρίθηκε εξαιρετικά ωφέλιμη η συγκέντρωση στοιχείων από την Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια που αφορούν τους ισχύοντες κανόνες στα διάφορα όργανα της Ε.Ε., ενώ η έκθεση προβλέπει τη στενή συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τo Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων και την Eurostat, ώστε να επιτευχθεί η καταχώρηση δεδομένων των θυμάτων σεξουαλικής και έμφυλης διάκρισης, και να αναλυθεί αυτό το φαινόμενο υπό ένα άλλο πρίσμα. Στην προσπάθεια αυτή, γίνεται ρητή κλήση για αρωγή και από τον ιδιωτικό τομέα, όπως από τις επιχειρήσεις και τους εργοδότες.

Ένα σημαντικό πρόβλημα, που επιδιώκει η συγκεκριμένη έκθεση να επιλύσει, είναι η διάσταση των ορισμών σχετικά με τους τύπους βίας κατά των γυναικών, η οποία παρατηρείται σε έντονο βαθμό ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Η παρενοχλητική παρακολούθηση μέσω των νέων τεχνολογιών, για παράδειγμα, δεν γίνεται σε όλα τα κράτη δεκτή ως μια νέα μορφή βίας που εντάσσεται στο γενικότερο ορισμό, παρά τη σχετική πρόβλεψη από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Διαφορές συναντώνται ακόμη και ως προς την ποινικοποίηση των σχετικών αδικημάτων, και το αντίστοιχο πεδίο εφαρμογής της εκάστοτε νομοθεσίας.

Ζητήματα ορισμού ανακύπτουν και ως προς την έννοια του δημοσίου χώρου, καθώς – κατά την εισηγήτρια– είναι αναγκαίο να συμπεριληφθούν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε αυτήν, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στις διάφορες αρχές να αξιοποιήσουν ωφελιμότερα μέσα για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης, αλλά και να εξετάσουν την πιθανή αρνητική επίδραση διαφημίσεων με σεξιστικό περιεχόμενο στην αύξησή τους.

Πηγή: The Progressive Post

Ακόμη, αίτημα της έκθεσης αποτελεί η ένταξη στον ορισμό της παράνομης ρητορικής μίσους και των μισογυνιστικών συμπεριφορών, οι οποίες μέχρι σήμερα δεν συμπεριλαμβάνονταν.

Ιδιαίτερη έμφαση, μάλιστα, δόθηκε στο θετικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικά με νέες τεχνολογίες στην καλλιέργεια γνώσεων εκ μέρους των γυναικών, για τους ενδεχόμενους κινδύνους που εμφιλοχωρούν στο διαδίκτυο, ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα παρενόχλησης μέσω ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης.

Η κατάλληλη εκπαίδευση των αστυνομικών και δικαστικών αρχών για την ορθή μεταχείριση των θυμάτων από αντίστοιχες επιθέσεις θεωρήθηκε ως ένα πολύ σημαντικό μέτρο, που πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή. Βασική επιταγή αυτής της πρωτοβουλίας αποτελεί, ακόμη, η εναρμόνιση των νομοθεσιών των κρατών-μελών με τους όρους της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, η οποία – όπως αναλύθηκε προηγουμένως– έχει ρυθμίσει με πολύ αποτελεσματικό τρόπο ζητήματα εκφοβισμού και παρενόχλησης.

Αντί Επιλόγου

Σε μια εποχή όπου γίνεται διαρκώς λόγος για ισότητα φύλων, προάσπιση δικαιωμάτων και εξάλειψη διακρίσεων, διαπιστώνεται ότι η όποια νομική κατοχύρωση και προστασία των ευάλωτων ομάδων, αυτών που αποτελούν τα πιο συνήθη θύματα, έχει ελλιπές πρακτικό αντίκρυσμα. Ως προς τη συγκεκριμένη έκθεση, από το γενικότερο πνεύμα των όρων που προβλέπει, φαίνεται να δίνει έμφαση σε ουσιαστικά σημεία του εξεταζόμενου προβλήματος, προτείνοντας λύσεις και μέτρα που ανταποκρίνονται στις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις και εξελίξεις σχετικά με τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες.

Το πιο σημαντικό, αυτήν τη χρονική στιγμή, είναι ότι συνεχίζεται ο διάλογος για ένα μακροχρόνιο πρόβλημα, το οποίο έχει απασχολήσει τη διεθνή κοινότητα. Όσο ο διάλογος αυτός παραμένει ανοιχτός, η ουσιαστική επίλυση του προβλήματος είναι δυνατή.

Πηγές:

1. Lawspot.gr. (2018). Κανόνες για την καταπολέμηση του εκφοβισμού και της σεξουαλικής παρενόχλησης από την ΕΕ. https://www.lawspot.gr/nomika-nea/kanones-gia-tin-katapolemisi-toy-ekfovismoy-kai-tis-sexoyalikis-parenohlisis-apo-tin-ee
2. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (2018). Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 11ης Σεπτεμβρίου 2018 σχετικά με μέτρα για την πρόληψη και καταπολέμηση της ηθικής και σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, στους δημόσιους χώρους και στην πολιτική ζωή της ΕΕ (2018/2055(INI)). http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P8-TA-2018-0331+0+DOC+XML+V0//EL
3. EIGE. (2011). Cyber violence against women and girls. https://eige.europa.eu/sites/default/files/documents/cyber_violence_against_women_and_girls.pdf
4. FRA. (2014). Violence against women: an EU-wide survey. http://fra.europa.eu/en/publication/2014/violence-against-women-eu-wide-survey-main-results-report
5. ETUC. (2017). Safe at Home, safe at work- Trade unions erasing violence against women and workplace harassment. https://www.etuc.org/en/document/safe-home-safe-work-final-report-national-country-studies
6. Dobash, R. E. and Dobash, R. P. (1998). Rethinking violence against women. Sage Publications
7. EPRS. (2018). Sexual harassment of women in the EU. http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2018/614716/EPRS_ATA(2018)614716_EN.pdf
8. Vera Kern. (2017). What do Europeans consider sexual harassment. https://www.dw.com/en/what-do-europeans-consider-sexual-harassment/a-41346892